Ρεζά Σαχ

Ο Ρεζά Σαχ Παχλαβί (περσικά:رضا شاه پهلوی‎) ήταν Ιρανός αξιωματικός, πολιτικός και πρώτος Σάχης του Οίκου των Παχλαβί στο Αυτοκρατορικό Κράτος του Ιράν. Βασίλευσε από τις 15 Δεκεμβρίου 1925 μέχρι την παραίτησή του στις 16 Σεπτεμβρίου 1941, κατά την αγγλοσοβιετική εισβολή στο Ιράν. Ο Ρεζά Σαχ εισήγαγε πολλές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις κατά τη βασιλεία του, βάζοντας τα θεμέλια του σύγχρονου ιρανικού κράτους. Για αυτό τον λόγο, θεωρείται ως ένας από τους ιδρυτές του σύγχρονου Ιράν.^{[1][2][3][4][5][6]}

Ρεζά Σαχ Παχλαβί
Ο Ρεζά Σαχ τη δεκαετία του 1930.
Σάχης του Ιράν
Περίοδος	15 Δεκεμβρίου 1925 - 16 Σεπτεμβρίου 1941
Στέψη	25 Απριλίου 1926
Προκάτοχος	Αχμάντ Σαχ Κατζάρ
Διάδοχος	Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί
Πρωθυπουργός του Ιράν
Περίοδος	28 Οκτωβρίου 1923 - 1 Νοεμβρίου 1925
Προκάτοχος	Χασάν Πιρνιά
Διάδοχος	Μοχάμαντ Αλί Φορούγκι
Γέννηση	15 Μαρτίου 1878 Αλάστ, Κατζαρική Αυτοκρατορία
Θάνατος	26 Ιουλίου 1944 (66 ετών) Γιοχάνεσμπουργκ, Ένωση της Νοτίου Αφρικής
Σύζυγος	4
Επίγονοι	Μοχάμαντ Αλί Φορούγκι & 10 ακόμη
Οίκος	Παχλαβί
Πατέρας	Αμπάς Αλί Χαν
Μητέρα	Νους Αφαρίν
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε)

Σε ηλικία 14 ετών ξεκίνησε την στρατιωτική του καριέρα, εντασσόμενος στην Περσική Ταξιαρχία των Κοζάκων. Το 1911 προήχθη σε Υπολοχαγό, ενώ μέχρι το 1912 είχε ανέλθει στο βαθμό του Λοχαγού και μέχρι το 1915 του Συνταγματάρχη. Τον Φεβρουάριο του 1921, ως επικεφαλής ολόκληρης της Ταξιαρχίας των Κοζάκων, που έδρευε στο Καζβίν, κινήθηκε προς την Τεχεράνη, την οποία κατέλαβε. Αφού αντικατέστησε την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό, ο ίδιος έγινε Αρχηγός του Στρατού Ξηράς και Υπουργός Πολέμου.

Δύο χρόνια μετά το περσικό πραξικόπημα του 1921, με επικεφαλής τον Σεγέντ Ζιαντίν Ταμπαταμπάι, ο Ρεζά Παχλαβί έγινε πρωθυπουργός του Ιράν, έχοντας την υποστήριξη της Εθνοσυνέλευσης του Ιράν. Το 1925, με απόφαση της συντακτικής Εθνοσυνέλευσης του Ιράν, ο Ρεζά ονομάστηκε Σάχης του Ιράν, ανατρέποντας τον Αχμάντ Σαχ Κατζάρ. Η επιλογή του Ρεζά Παχλαβί έγινε κατόπιν τροποποίησης του συντάγματος του Ιράν του 1906. Η δυναστεία που καθιερώθηκε κατείχε την εξουσία μέχρι την ανατροπή της το 1979, κατά τη διάρκεια της Ιρανικής Επανάστασης.^[7]

Την άνοιξη του 1950, ονομάστηκε μεταθανάτια ως Ρεζά Σαχ ο Μέγας (رضا شاه بزرگ) από την Συμβουλευτική Εθνοσυνέλευση του Ιράν.^[8][9][10]

Η υστεροφημία του παραμένει αμφιλεγόμενη μέχρι σήμερα. Οι υπερασπιστές του ισχυρίζονται ότι ήταν μια ουσιαστική δύναμη εκσυγχρονισμού και επανένωσης για το Ιράν, ενώ οι επικριτές του ισχυρίζονται ότι η βασιλεία του ήταν συχνά δεσποτική, αποτυγχάνοντας να εκσυγχρονίσει τον μεγάλο αγροτικό πληθυσμό του Ιράν.^[11][12] Επιπλέον, η επιμονή του στον εθνικισμό και τον πολιτιστικό ενωτισμό, μαζί με την αναγκαστική αποδημία και την αποκέντρωση, είχε ως αποτέλεσμα την καταστολή διάφορων εθνικών και κοινωνικών ομάδων. Αν και ο ίδιος ήταν μαζανικής καταγωγής, η διακυβέρνησή του εφάρμοσε μια μεγάλη πολιτική εκπερσισμού, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ενιαίο και ομοιογενές έθνος, παρόμοιο με την Τουρκία του Μουσταφά Κεμάλ.^{[13][14][15][16][17][18]}