Semajno
Semajno estas, en multaj kulturoj, tempoperiodo konsistanta el pluraj tagoj, sed pli mallonga ol monato. La semajno ofte markis intervalon inter merkattagoj aŭ religiaj observoj kiel la ŝabato. Nun en la plej multaj landoj oni uzas semajnon de sep tagoj.
Diversaj kulturoj havis diversajn longecojn de semajno, inter kelkaj afrikaj kulturoj kies semajno estas kvar tagojn longa, ĝis la praromianoj, kiuj mezuris la nundinae, naŭ tagoj inkluzive (ok tagoj en la semajno) inter unu merkattago kaj la sekva, kaj la praegiptoj, kies semajno havis dek tagojn. Revolucia Francio dividis la monatojn de sia kalendaro en tri décades de dek tagoj. Antikva Ateno ankaŭ havis semajnon de dek tagoj.
La semajno en Okcident-Eŭrazio estas sep-taga. Tio verŝajne rezultas el la observo, ke ĉiu fazo de la luno estas proksimume sep tagojn longa.
En la gregoria, islama kaj hebrea kalendaroj la semajno havas sep tagojn. Pro la internacia influo de la Okcidenta kulturo, ĝia gregoria kalendaro multe disvastiĝis, tiel ke nun la sep-taga semajno estas uzata en la plej multaj landoj. En Ĉinio (kaj de tie en aliaj orient-aziaj landoj) oni ekuzis la sep-tagan semajnon en la 16-a jarcento per instigo de jezuitoj.
La tagoj de la semajno en la gregoria kalendaro estas: lundo, mardo, merkredo, ĵaŭdo, vendredo, sabato, kaj dimanĉo. Tiuj nomoj, kun kelkaj ŝanĝoj, venis el la antikvaj latinaj nomoj por la tagoj, nomitaj laŭ la sep astroj, kiuj oniakrede ĉirkaŭiris la Teron kiel diaĵoj: Luno, Marso, Merkuro, Jupitero, Venuso, Saturno, kaj Suno - ĉi du lastaj renomiĝis laŭ la juda kaj kristana ŝabatoj sed konservis siajn nomojn ekzemple en la angla kaj germana. En la portugala kaj en la greka semajntagoj ne havas nomojn, krom sabato kaj dimanĉo - ili estas simple la dua, tria, kvara, kvina kaj sesa semajntago.
La esperantaj nomoj de la semajntagoj venas rekte (kun la escepto de la supre menciita sabato) el la franca : lundi, mardi, mercredi, jeudi, vendredi, samedi, dimanche.
Laŭ internacia normo ISO 8601 la unua tago de la semajno estas lundo. Kelkaj kristanaj landoj, precipe Usono, tamen insistas, ke la unua tago de la semajno estas dimanĉo. Tio kondukas kvarfoje en 28 jaroj al malsama numerado de la semajnoj en jaro. En Portugallingvaj landoj, ĉar semajntagoj ne havas nomojn, ne eblas ŝanĝi tion, ĉar oni ne povas diri "la unua tago de semajno estas la dua tago (lundo)".
nomo latina nomo astro/dio lundo dies lunae Luno mardo dies martis Marso merkredo dies mercurii Merkuro ĵaŭdo dies jovis Jupitero vendredo dies veneris Venuso sabato dies saturni, sabbatus Saturno dimanĉo dies solis; dies dominicalis, dies dominicus, dies domini Suno
Vidu: semajnfino, laborsemajno, kaj Gregoria kalendaro.
| esperanto | lundo | mardo | merkredo | ĵaŭdo | vendredo | sabato | dimanĉo |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| afrikansa | Maandag | Dinsdag | Woensdag | Donderdag | Vrydag | Saterdag | Sondag |
| albana | e hënë | e martë | e mërkurë | e enjte | e premte | e shtunë | e diel |
| angla | Monday | Tuesday | Wednesday | Thursday | Friday | Saturday | Sunday |
| araba | الاثنين | الثلاثاء | الأربعاء | الخميس | الجمعة | السبت | الأحد |
| armena | Երկուշաբթի (jerkuŝapti) | Երկուշաբթի (jerekŝapti) | Երեքշաբթի (ĉorekŝapti) | Չորեքշաբթի (hingŝapti) | Հինգշաբթի (urpat) | Ուրբաթ (ŝabat) | Շաբաթ (kiraki) |
| belorusa | панядзелак (panjadzjelak) | аўторак (aŭtorak) | серада (sjerada) | чацьвер (ĉats'vjer) | пятніца (pjatnica) | сыбота (subota) | нядзеля (njadzjelja) |
| bahá'í | Kamál | Fidál | 'Idál | Istijál | Istiqlál | Jalál | Jamál |
| bosna | ponedeljak | utorak | srijeda | ĉetvrtak | petak | subota | nedjelja |
| bretona | Lun | Meurzh | Merc'her | Yaou | Gwener | Sadorn | Sul |
| bulgara | понеделник (ponedelnik) | вторник (vtornik) | сряда (sriada) | четвъртък (ĉetvartak) | петък (petak) | събота (sabota) | неделя (nedelja) |
| ĉeĥa | pondělí | úterý | středa | čtvrtek | pátek | sobota | neděle |
| ĉina | 星期一 (xīngqīyī) | 星期二 (xīngqī'èr) | 星期三 (xīngqīsān) | 星期四 (xīngqīsì) | 星期五 (xīngqīwǔ) | 星期六 (xīngqīliù) | 星期日 (xīngqīrì) |
| dana | mandag | tirsdag | onsdag | torsdag | fredag | lørdag | søndag |
| estona | esmaspäev | teisipäev | kolmapäev | neljapäev | reede | laupäev | pühapäev |
| eŭska | astelehena | asteartea | asteazkena | osteguna | ostirala | larunbata | igandea |
| finna | maanantai | tiistai | keskiviikko | torstai | perjantai | lauantai | sunnuntai |
| franca | lundi | mardi | mercredi | jeudi | vendredi | samedi | dimanche |
| frisa | Moandei | Tiisdei | Woansdei | Tongersdei | Freed | Sneon | Snein |
| germana | Montag | Dienstag | Mittwoch | Donnerstag | Freitag | Samstag | Sonntag |
| greka | Δευτέρα | Τρίτη | Τετάρτη | Πέμπτη | Παρασκευή | Σάββατο | Κυριακή |
| guĝarata | સોમવાર | મંગળવાર | બુધવાર | ગુરુવાર | શુક્રવાર | શનિવાર | રવિવાર |
| hebrea | יום שני (jom ŝeni) | יום שלישי (jom ŝliŝi) | יום רביעי (jom r'vi'i) | יום חמישי (jom ĥamiŝi) | יום שישי (jom ŝiŝi) | שבת (jom ŝabat) | יום ראשון (jom riŝon) |
| hinda | सोमवार | मंगलवार | बुधवार | गुरुवार | शुक्रवार | शनिवार | रविवार |
| hispana | lunes | martes | miércoles | jueves | viernes | sábado | domingo |
| hungara | hétfő | kedd | szerda | csütörtök | péntek | szombat | vasárnap |
| indonezia | Senin | Selasa | Rabu | Kamis | Jumat | Sabtu | Minggu |
| irlandgaela | Dé Luan | Dé Mairt | Dé Céadaoin | Déardaoin | Dé h-Aoine | Dé Sathairn | Dé Domhnaigh |
| islanda | mánudagur | þriðjudagur | miðvikudagur | fimmtudagur | föstudagur | laugardagur | sunnudagur |
| itala | lunedì | martedì | mercoledì | giovedì | venerdì | sabato | domenica |
| japana | 月曜日 (gecujōbi) | 火曜日 (kajōbi) | 水曜日 (suijōbi) | 木曜日 (mokujōbi) | 金曜日 (kin'jōbi) | 土曜日 (dojōbi) | 日曜日 (niĉijōbi) |
| jida | מאָנטיק (montik) | דינסטיק (dinstik) | מיטװאָך (mitvoĥ) | דאָנערשטיק (donerŝtik) | פֿרײַטיק (frajtik) | שבת (ŝabes) | זונטיק (zuntik) |
| kataluna | dilluns | dimarts | dimecres | dijous | divendres | dissabte | diumenge |
| kimra | dydd Llun | dydd Mawrth | dydd Mercher | dydd Iau | dydd Gwener | dydd Sadwrn | dydd Sul |
| korea | 월요일 (wor-yo-il) | 화요일 (hwa-yo-il) | 수요일 (su-yo-il) | 목요일 (mog-yo-il) | 금요일 (geum-yo-il) | 토요일 (to-yo-il) | 일요일 (ir-yo-il) |
| kornvala | De Lun | De Merth | De Mergher | De Yow | De Gwener | De Sadorn | De Sul |
| kroata | ponedjeljak | utorak | srijeda | ĉetvrtak | petak | subota | nedjelja |
| latina | Lunae dies | Martis dies | Mercurii dies | Jovis dies | Veneris dies | Saturni dies | Solis dies |
| latva | pirmdiena | otrdiena | trešdiena | ceturtdiena | piektdiena | sestdiena | svētdiena |
| litova | Pirmadienis | Antradienis | Trečiadienis | Ketvirtadienis | Penktadienis | Šeštadienis | Sekmadienis |
| manksa | Jelhune | Jemayrt | Jecrean | Jerdein | Jeheiney | Jesarn | Jedoonee |
| maorea | Mfumoraru | Mfumonne | Mfumotsano | Yahoa | Djimwa | Mfumotsi | Mfumōvili |
| nederlanda | maandag | dinsdag | woensdag | donderdag | vrijdag | zaterdag | zondag |
| norvega | mandag | tirsdag | onsdag | torsdag | fredag | lørdag | søndag |
| pola | poniedziałek | wtorek | środa | czwartek | piątek | sobota | niedziela |
| portugala | segunda-feira | terça-feira | quarta-feira | quinta-feira | sexta-feira | sábado | domingo |
| romanĉa | gliendischdis | mardis | mesjamna | gievgia | venderdis | sonda | dumengia |
| rumana | luni | marţi | miercuri | joi | vineri | sîmbătă | duminică |
| rusa | понедельник (ponedel'nik) | вторник (vtornik) | среда (sreda) | четверг (ĉetverg) | пятница (pjatnica) | суббота (subbota) | воскресенье (voskresen'je) |
| serba | Понедељак | Уторак | Среда | Четвртак | Петак | Субота | Недеља |
| skotgaela | Di-Luain | Di-Mairt | Di-Ciadain | Di-Ardaoin | Di h-Aoine | Di-Sathurna | Di-Domhnaich |
| slovaka | pondelok | utorok | streda | štvrtok | piatok | sobota | nedeľa |
| slovena | Ponedeljek | Torek | Sreda | Četrtek | Petek | Sobota | Nedelja |
| svahila | Jumatatu | Jumanne | Jumatano | Alhamisi | Ijumaa | Jumamosi | Jumapili |
| sveda | måndag | tisdag | onsdag | torsdag | fredag | lördag | söndag |
| tagaloga | Lunes | Martes | Miyerkules | Huwebes | Biyernes | Sabado | Linggó |
| taja | วันจันทร์ ŭan ĉan | วันอังคาร ŭan angkaan | วันพุธ ŭan phut | วันพฦหัสบดี ŭan paruhat | วันศุกร์ ŭan suk | วันเสาร์ ŭan sao | วันอาทิตย์ ŭan a-tit |
| tamila | திங்கள் | செவ்வாய் | புதன் | வியாழன | வெள்ளி | சனி | ஞாயிறு |
| turka | Pazartesi | Salı | Çarşamba | Perşembe | Cuma | Cumartesi | Pazar |
| ukraina | понеділок (ponedilok) | вівторок (vivtorok) | середа (sereda) | четвер (ĉetver) | п'ятница (p'jatnicja) | субота (subota) | неділя (nedilja) |
| vjetnama | thứ hai | thứ ba | thứ tư | thứ năm | thứ sáu | thứ bảy | chủ nhật |