Hrodźišćo (Wóspork)

Wjes leži wokoło 15 kilometrow wuchodnje wokrjesneho města Budyšin wyše rěki Lubaty, kotraž přeběži tu znatu Hrodźišćansku skału. Srjedźišćo wsy bu załožene w formje kulowca. Susodne wjeski su Zubornica na sewjeru, Hbjelsk na sewjerowuchodźe, Wuježk na wuchodźe, Wichowy na tamnym boku skały na juhowuchodźe, Njechorń na juhozapadźe, kaž tež Chortnica a Brězecy na sewjerozapadźe.

Ležownostne mjena

Michał Rostok naliči 1887 slědowace serbske ležownostne mjena w Hrodźišću: W skałach, Farski a knježi łužk, W nowym haće, Sćininy hat (Rohrteich), Knjeniny hat (Frauenteich), Trawnik (Grasteich), Kopr (Kupferfeld), Slěborna hora (Silberberg), Poslěnje kerki, Libšec kerki, Na Bětli, Winica, W Kukačach, Šibjeńca, Na swjećeću.^[3]

Wjes naspomni so k prěnjemu razej pisomnje w lěće 1222 pod mjenom Gradis („hród“ resp. „hrodźišćo“) a přisłuša tuž najstaršim hornjołužiskim městnam.^[4] Hrodźišćanske hrodźišćo na wuběrnym stejišćo nad Lubatu słužeše pak hižo dawno jako wućek. Tež swójsku cyrkej měješe Hrodźišćo hižo do 15. lětstotka; ležownostne knjejstwo wukonješe ryćerkubło we wsy samej.

Wot lěta 1903 měješe Hrodźišćo zastanišćo při železniskej čarje Lubij–Bart, kotraž so 1906 hač do Radworja podlěši, hdźež bě z čaru Budyšin–Wojerecy zwjazana. W lěće 1972 bu wosobowy wobchad zastajeny a 1973 so čara mjez Lubijom a Bartom zawrě.

W juniju 1921 załožichu Serbja z Hrodźišća a wokoliny serbske towarstwo „Zerja“ z předsydu Janom Róžu z Chortnicy.

Wobydlerstwo

Kónc 19. lětstotka bě w Hrodźišću po podaćach Arnošta Muki 390 wobydlerjow žiwe, mjenujcy 338 Serbow (87 %) a 52 Němcow.^[5] Tehdy ležeše wjes na wuchodnej kromje serbskeho sydlenskeho ruma. Rěčna změna k němčinje so hłownje hižo w prěnjej połojcy 20. lětstotka wotmě. Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 32,3 %.^[6]

• Wjacław Warichius (1564–1618) – farar, pedagoga a pioněr spisowneje hornjoserbšćiny
• Handrij Palman (1788–1862) – farar a wudawar prěnich serbskich Misionskich powěsćow; 1813–17 pomocny prědar w Hrodźišću
• Hendrich Awgust Krygar (1804–1858) – farar, składnostny basnik a kulturowědnik
• Jan Awgust Měrćink (1817–1875) – šewc, misionar a etnograf
• Oswald Mrózak (1845–1934) – wot 1877 do 1925 farar w Hrodźišću
• Měrćin Kerk (1896–1965) – pjekar z Droždźija; wot 1921 dirigent serbskeho chóra Zerja w Hrodźišću a starosta tudyšeje Sokołskeje jednoty

Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Hrodźišćanskej cyrkwi.

• 
  Ewangelska wosadna cyrkej, kotraž bu w lěće 1902 natwarjena
• 
  Hrodźišćanske hrodźišćo
• 
  Napohlad ze zapada
• 
  Skała a hród w lěće 1775

• Christa Kämpfe, Trudla Malinkowa: Gröditzer Geschichten. Spiegel eines Wandels. Lusatia-Verlag, 2014.
• Gröditz/Hrodźišćo. W: Oberlausitzer Heide- und Teichlandschaft (= Werte der deutschen Heimat. Zwjazk 67). 1. nakład. Böhlau, Köln/Weimar/Wien 2005, ISBN 978-3-412-08903-0, str. 346–348.

• Trudla Malinkowa: Zur Veränderung der nationalen Struktur in der Kirchgemeinde Gröditz in den Jahren von 1881 bis 1940. Lětopis B 35 (1988), str. 58–84.

• Trudla Malinkowa: Hrodźišćo. W Rozhledźe 6/1994, str. 206–209