Mèt (mezi)

 Atik detaye : Istwa kontè a.

Premye aparans mèt la soti nan 1650 kòm longè yon pandil ki bat dezyèm, lide yon "mesi inivèsèl", sa vle di -di nan yon “(it) metro cattolico” (dapre Italyen Tito Livio Burattini^[3]), kote mo mèt la ap soti. Depi dat sa a, li pral toujou kenbe lòd sa a nan mayitid nan definisyon miltip li yo.« Nou fikse inite mezi a nan dis-milyonyèm pati nan kameryan an epi nou rele li mèt. »Nan 11 jiyè 1792, nan rapò yo bay Akademi Syans yo sou nonmenklati mezi lineyè ak sipèfisyèl^[4], Borda, Lagrange, Condorcet ak Laplace, defini pou premye fwa sa ki t ap vin prèske yon syèk apre inite referans entènasyonal mezi pou longè.

Mo "mèt" te deja itilize nan lang franse a pou plis pase yon syèk nan mo konpoze tankou tèmomèt (1624, Leurechon^[5]) oswa bawomèt (1666)^[6].

Lwa ak dekrè revolisyonè

Nan 19 mas 1791, Akademi wayal syans yo te adopte rapò yon komisyon ki te konpoze de Condorcet, Borda, Laplace ak Monge e ki rekòmande pou chwazi, kòm baz nouvo sistèm inivèsèl pwa ak mezi, dis milyonyèm pati a. nan kadran meridyen tè ​​a ki pase nan Pari^[7]. Nan 26 mas 1791, Asanble Nasyonal la, sou demann Talleyrand ak nan sans rapò Akademi Syans yo^[8], te vote pou fè mezi yon arc de Meridian de Dunkerque pou Barcelone pou bay yon baz objektif pou nouvo inite mezi.

Delambre ak Méchain responsab pou mezire egzak arc meridiyen an soti Dunkerque rive Barcelone^[9]. triyangilasyon fèt depi Jen 1792 rive nan fen 1798, ak 115 triyang^[10] ak de baz: sa a [ [Melun]]^{[11],[N 1]} ak sa ki nan Perpignan^{[9],[N 2]}. Ang yo mezire ak metòd repeater circle Borda^[12].

Operasyon yo poko fini jiska 1793, yo te dwe adopte yon premye mèt pwovizwa. Dapre kalkil Nicolas-Louis de Lacaille te fè nan lane 1758 e ak yon longè 3 pye 11 liy 44 santyèm, oswa 443.44 liy toise Paris^[13], mèt pwovizwa sa a te pwopoze nan janvye 1793 pa Borda, Lagrange, Condorcet ak Laplace^[14] epi li te adopte pa dekrè 1^e out 1793 pa Konvansyon^[15].

Relasyon ak lòt inite mezi

Gen yon relasyon ant inite mezi (mèt), inite mas (kilogram), inite zòn (mèt kare) ak inite volim (mèt kib ak lit, souvan itilize pou endike volim oswa kantite likid) :

• yon mèt kare (m²) se, pa egzanp, sipèfisi yon kare ak chak bò mezire yon mèt;
• yon mèt kib (m³) se, pa egzanp, volim yon kib kote chak bò mezire yon mèt;
• orijinèlman, kilogram te defini kòm mas yon desimèt kib (dm³) dlo pi, anvan yo te ranplase pa yon estanda platinum nan yon kilogram (gade: Istwa kilogram nan).

Nan sèten metye (achiv, travay tè, konstriksyon), nou pale de "mèt lineyè (note: "ml"). Sa a se yon pleonasm, paske mèt la jisteman deziyen yon longè liy ak estanda NF X 02-003^[16] espesifye ke non inite yo pa ta dwe bay kalifikasyon ki ta dwe gen rapò ak kantite korespondan an. Anplis de sa, senbòl ml, mℓ oswa mL koresponn nan SI a ak mililit, ki pa gen anyen pou wè ak longè e ki se yon sous konfizyon. Sepandan, nan pwofesyon sa yo, adjektif "lineyè" a ajoute pou vle di "nan yon liy dwat" oswa "orizontal".

Pou gaz, anjeneral nou itilize mèt kib nòrmo (yo te note NmModèl:3), ansyen "mèt kib nòmal" (yo te note mModèl:3(n)), ki koresponn ak volim yo mezire an. mèt kib anba kondisyon nòmal tanperati ak presyon. BIPM pa rekonèt inite sa a. Definisyon li varye selon peyi a ak pwofesyon ki sèvi ak li.

An reyalite, e jeneralman pale, « senbòl inite a pa ta dwe itilize pou bay enfòmasyon espesifik sou kantite a nan kesyon an epi li pa ta dwe janm sèlman sous enfòmasyon sou kantite a. Inite yo pa ta dwe janm itilize pou bay plis enfòmasyon sou nati kantite a; Kalite enfòmasyon sa a dwe tache ak senbòl kantite a epi non pa nan inite a^[17]. » (isit volim nan). Se poutèt sa, nou dwe di "volim mezire an mèt kib nan kondisyon nòmal nan tanperati ak presyon", abreje nan "volim nòmal nan mèt kib". Menm jan: U_eff = 500 V epi pa U = 500 V_eff ("vòltaj efikas eksprime an vòlt" epi li pa "volts efikas").

Matche lòt inite longè

Mèt la koresponn ak:

• 5.399568× 10⁻⁴ mil maren ;
• 6.21504× 10⁻⁴ mil terès ;
• 1.05697× 10⁻¹⁶ ane-limyè ;
• anviwon 1.0936 yad (pa definisyon yon yad se 0.9144 m) ;
• anviwon 3.281 pye (pa definisyon yon pye se 30.48 cm) ;
• anviwon 39.37 pous (pa definisyon yon pous se 2.54 cm).

Kèk pwen referans

• Gwosè yon pye moun se apeprè 0,30 m.
• Nou kouvri apeprè 5 000 m nan yon èdtan nan mache rapid.
• Yon gwo etap se apeprè yon mèt.
• Yon pandil long 1 mèt konplete yon osilasyon konplè (yon vwayaj ale) nan apeprè 2 segonn.

 Atik detaye : Prefiks Sistèm Entènasyonal Inite yo.

Deskripsyon miltip

 Atik detaye : Lòd gwosè longè.

An reyalite, pi lwen pase yon milya kilomèt nou raman itilize inite estanda a: nou pito inite astronomik la (au), ki soti nan inite ki sòti a, parsec a: sa te nesesè pou pa defòme. mezi yo egzak distans parallax pa yon re-evalyasyon nan au a, lye ak valè a nan konstan gravitasyonèl la (G). Sitiyasyon yon ti jan ekumenik sa a te rezoud pa mezi dirèk pa eko rada sou planèt yo.

Dekamèt

1 baraj = 10 m.

Inite sa a apwopriye pou kalkile sipèfisi tè a, lè l sèvi avèk are, zòn, pou egzanp, nan yon kare yon dekamèt sou yon bò.

Èktomèt

1 hm = 100 m.

Inite sa a apwopriye pou kalkile sipèfisi tè agrikòl, atravè ekta, zòn, pou egzanp, nan yon kare nan'yon èktomèt sou kote.

Kilomèt

1 km = 1 000 m.

Sa a se miltip mèt ki pi souvan itilize pou mezire tèdistans lonje (tankou ant vil yo). Sou wout yo, makè kilomèt yo mete chak kilomèt.

Miryamèt

1 mam = 10 000 m.

Li ekivalan a 10 km. Inite sa a demode.

Megamèt

1 Mm = 1 × 10⁶ m = 1 000 000 m.

Sa a se yon inite mezi apwopriye pou dyamèt planèts. Pa egzanp, Latè mezire apeprè 12,8 megamèt an dyamèt.

Li ekivalan a 1 000 km, oswa 1 × 10³ km.

Gigamèt

1 Gm = 1 × 10⁹ m = 1 000 000 000 m.

Se yon miltip nan mèt yo itilize pou mezire kout distans entèplanetè, pa egzanp ant yon planèt ak satelit natirèl li yo. Lalin nan òbit 0,384 jigamèt soti nan Latè (apeprè 1,3 segonn limyè).

Li ka itilize tou pou eksprime dyamèt zetwal yo (apeprè 1,39 gigamèt pou Solèy la).

Yon inite astwonomik reprezante apeprè 150 jigamèt.

Li ekivalan a 1 milyon kilomèt, oswa 1 × 10⁶ km.

Teramèt

1 Tm = 1 × 10¹² m = 1 000 000 000 000 m.

Se yon miltip mèt yo itilize pou mezire gwo distans entèplanètè. Pa egzanp planèt tinen Pluton òbit nan yon mwayèn de 5,9 teramèt soti nan Solèy la.

Li ekivalan a 1 milya kilomèt, oswa 1 × 10⁹ km.

Petamèt

1 Pm = 1 × 10¹⁵ m = 1 000 000 000 000 000 m.

Yon ane limyè se apeprè 9,47 Pm

Proxima Centauri, etwal ki pi pre a, sitiye apeprè 40 petamèt soti nan Solèy la.

Sa a se yon bon inite mezi pou gwosè nebulae yo.

Revizyon

1 Em = 1 × 10¹⁸ m = 1 000 000 000 000 000 000 m.

Yon Egzamen reprezante apeprè 106 ane limyè.

Yon grap globilè mezire apeprè yon ekzamèt an dyamèt.

Sa a se yon distans tipik entestelè nan periferi galaktik.

Zetamèt

1 Zm = 1 × 10²¹ m = 1 000 000 000 000 000 000 000 m.

Yon zetamèt reprezante apeprè 105 700 ane limyè.

Voy Lakte (galaksi nou an) mezire apeprè gwosè sa a, anviwon ven zetamèt separe l ak Galaksi Andwòd la.

Yotamèt

1 Ym = 1 × 10²⁴ m = 1 000 000 000 000 000 000 000 000 m.

Yon yottamèt reprezante apeprè 105.7 milyon ane limyè.

Sa a se yon bon inite mezi pou distans ant galaksi byen lwen oswa pou gwosè superclusters.

Objè ki pi lwen nan Linivè yo sitiye apeprè 130 yottamèt lwen. Z8 GND 5296, dekouvri nan 2013, ta dwe galaksi ki pi lwen pa nou an^[20] ak pi ansyen li te ye kounye a. Vrèmanvre, li sitiye 13.1 milya ane limyè lwen, oswa apeprè 124 yotamèt.

Wonamèt

1 Rm = 1 × 10²⁷ m = 1 000 000 000 000 000 000 000 000 000 m.

Yon ronamèt reprezante apeprè 105.7 milya ane limyè.

Dyamèt Linivè Obsèvab la estime a 0,88 Rm.

Ketamèt

1 Qm = 1 × 10³⁰ m = 100 000 000 000 000 000 000 000 000 000 m.

Yon kettamèt reprezante apeprè n^o 105700 ane limyè, oswa n^o 1.1 fwa dyamèt Linivè Obsèvab (0,000 88 Qm).

Deskripsyon submultiples

 Atik detaye : Lòd gwosè longè.

Desimèt

1 dm = 0,1 m.

Pandan XX^e syèk, règ estanda gradye pou timoun lekòl yo se te double-desimèt (2 dm = 20 cm) ak lekòl la. pwogram refere yo bay non sa a.

Santimèt

1 cm = 0,01 m.

Santimèt la se youn nan inite debaz sistèm CGS.

Milimèt

1 mm = 1 × 10⁻³ m = 0,001 m.

Reprezantasyon grafik manyèl egzat mande pou itilize papye grafik.

Desimilimèt

1 dmm = 1 × 10⁻⁴ m = 0,000 1 m.

Inite sa a demode.

Mikwomèt

1 µm = 1 × 10⁻⁶ m = 0,000 001 m.

mikwomèt la te ansyen rele "mikwòn" (senbòl: µ). Itilizasyon tèm "mikwon an" te entèdisa vle di pa Modèl:13th an 1968.

Yo itilize inite sa a pou eksprime gwosè selil.

Nanomèt

1 nm = 1 × 10⁻⁹ m = 0,000 000 001 m.

Yo itilize nanomèt la pou mezire longèdonn ki pi kout pase enfrawouj (vizib, iltravyolèt ak reyon X) ak engraving finesse nan yon mikwoprosesè. Limit teyorik ki fòme fwontyè ant mikwo-elektwonik ak nano-elektwonik se yon finesse gravure 100 nm. reyon atomik varye ant 0,025 nm.

Nanomèt la se tou inite tradisyonèl la nan mezi pou brutality, kontwòl nan kondisyon sifas (mètroloji dimansyon)

Viris mezire kèk dizèn oswa plizyè santèn nanomèt.

pikomèt

1 pm = 1 × 10⁻¹² m = 0,000 000 000 001 m.

Inite sa a se de pli zan pli itilize pou mezire longè lyezon atomik olye pou yo ångström. 1 Å = 100 pm.

Femtomèt

1 fm = 1 × 10⁻¹⁵ m = 0,000 000 000 000 001 m.

Premye non femtomèt la te rele "fermi" nan onè fizisyen Italin Enrico Fermi (fermi a kòm sa a pa fè pati [[Sistèm Inite Entènasyonal |Sistèm Entènasyonal la] ]).

Yo souvan itilize femtomèt la pou mezire dyamèt yon nwayo atomik. Dyamèt yon nwayo atomik ka rive jiska 15 fm.

Atomèt

1 am = 1 × 10⁻¹⁸ m = 0,000 000 000 000 000 001 m.

Gwosè maksimòm yon quark estime a yon atomèt.

Zeptomèt

1 zm = 1 × 10⁻²¹ m = 0,000 000 000 000 000 000 001 m.

Inite sa a gen yon enterè k ap grandi nan kominote syantifik la. Vreman vre, kòm jaden an nan enfiniman piti a ap en, pi piti ak pi piti inite yo itilize, pou egzanp nan etid la nan patikil.

Yoktomèt

1 ym = 1 × 10⁻²⁴ m = 0,000 000 000 000 000 000 000 001 m.

Yon yoktomèt 62 milya dola fwa pi gran pase longè Planck ${\displaystyle \ell _{P}}$ = 1,616 252 × 10⁻³⁵ m = { {unit |0.000000000000 000 000 000 000 000 000 000 016|m}}.

Wontomèt

1 rm = 1 × 10⁻²⁷ m = 0,000 000 000 000 000 000 000 000 001 m.

Yon wontomèt 62 milyon fwa pi gran pase longè Planck (1,616 252 × 10⁻³⁵ m).

Kektomèt

1 qm = 1 × 10⁻³⁰ m = 0,000 000 000 000 000 000 000 000 000 001 m.

Yon kektomèt Modèl:Nimber pi gran pase longè Planck (1,616 252 × 10⁻³⁵ m).

Miltip san prefiks

Ångström

1 Å = 1 × 10⁻¹⁰ m = 0,000 000 000 1 m.

Inite mezi sa a, ki pa fè pati Sistèm Entènasyonal la, ansyen itilize pou mezire reyon atomik yo.

Nòt