Անրի Անտուան Ժյուլ-Բուա

Անրի Անտուան Ժյուլ-Բուան ծնվել է 1868 թվականի սեպտեմբերի 29-ին Ֆրանսիայի Մարսել քաղաքում։ Դեռ երիտասարդ տարիներին ներգրավված է եղել գրական կյանքում և ակտիվորեն շփվել է մարսելյան բոհեմների՝ սոցիալիստների, ֆեմինիստների և պոետների հետ։ 1888 թվականին Ժյուլ-Բուան բնակություն է հաստատել Փարիզում, որտեղ շուտով դարձել է Կատյուլ Մենդեսի անձնական քարտուղարը^[4]։Հենց այս շրջանում էլ Ժյուլ-Բուան հետաքրքրվել է օկուլտականությամբ և ծանոթացել այն ժամանակի հանրաճանաչ միստիկներ Պապյուսի, Ստանիսլաս դե Գուայտայի, Ժոզեֆ Պելադանի և Ռենե Կայեի հետ։ Սկզբնապես նա համագործակցել է թեոսոֆիայի և մարտինիզմի հետևորդների հետ՝ միաժամանակ խորհրդապաշտական թերթերում հոդվածներ հրապարակելով։

1889 թվականին Ժյուլ-Բուան ծանոթացել է դեկադենտ գրող Ժորիս Կարլ Գյուիսմանսի հետ՝ հետագայում դառնալով նրա մտերիմը։ Մասամբ Կարլ Ժորիսի ազդեցությամբ է նա դադարեցրել «քրիստոնեական օկուլտիստների» հետ համագործակցությունը։ 1893 թվականին, երբ Ժյուլ-Բուան և Ժորիս Կարլը բացեիբաց պաշտպանել են ֆրանսիացի հոգևորական Ժոզեֆ Անտուան Բուլյանին, որին Կաթոլիկ եկեղեցին դատապարտել էր սատանիստ լինելու համար, նրա հարաբերությունները նախկին ընկերների հետ վերջնականապես խզվել են։ Ժյուլ-Բուան իր հոդվածներից մեկում Գուայտոյին մեղադրել է Բուլյանի սպանության մեջ, ինչից հետո դուելի է հրավիրվել և՛ Գուայտոյի, և՛ Պապուսի կողմից^[4]։ Լրագրողը ընդունել է երկուսն էլ. այն փաստը, որ նա երկու դուելներից էլ անվնաս է դուրս եկել, իսկ Գուայտոյի ատրճանակը այդպես էլ չի կրակել, նա հետագայում մեկնաբանել է որպես «մոգական միջամտություն»^[5]։ Դրան հաջորդել է ևս մեկ սկանդալային դուել. այս անգամ իր հին ուսուցիչ Մենդեսի հետ։ Պատճառը 1893 թվականի հունիսին «Գիլ Բլաս» պարբերականում Ժյուլ-Բուայի հրապարակած «Մեսիայի վերջը» հոդվածն էր, որը Մենդեսը անձնական վիրավորանք էր ընդունել, քանզի այն հակաքրիստոնեական գաղափարներ էր արծարծում^[4]։ Այս բոլոր իրադարձություններից հետո Ժյուլ-Բուան այնքան չարագուշակ համբավ է ձեռք բերել, որ նույնիսկ ժամանակակից որոշ հետազոտություններում նա նկարագրվում է որպես «չհայտարարված սատանիստ»^[6]։ Ըստ ամենայնի՝ նա այդ շրջանում իսկապես Փարիզի սատանիստներից է եղել, և, հավանաբար, սատանայական ծիսակատարությունների որոշ մանրամասներով աջակցել է Գյուիսմանսին, երբ վերջինս գրում էր իր «Այնտեղ՝ ներքևում» վեպը^[7]։1894 թվականի հունվարի 6-ին Ժյուլ-Բուան Սեմյուել ՄակԳրեգորի կողմից պարգևատրվել է «Ոսկե արշալույս» շքանշանով^[4][6]։

Բուլյանի գործին մասնակցելուց հետո Ժյուլ-Բուան զբաղվել է գրական ստեղծագործությամբ՝ հրապարակելով «Երկնքի հերոսական դարպասները» դրաման, որի երաժշտությունը գրել է կոմպոզիտոր Էրիկ Սատին, «Հավերժական տիկնիկ» վեպը, որում ֆեմինիստական գաղափարներ էին արծարծվում, և «Փարիզի փոքրիկ կրոնները» խորագրով հետազոտությունը՝ նվիրված Փարիզի օկուլտային խմբակների գործունեության վերլուծությանը՝ լյուցիֆերականներից մինչև միստիկ հումանիստներ^[8]։ Այդ աշխատանքում նա գովաբանել է Էժենա Վենտրային և Բուլյանին^[9]։ 1895-1898 թվականներին նա ակտիվորեն տպագրվում է, հրատարակում է ֆեմինիստական վեպեր և պիեսներ, մասնակցում է օկուլիստների կոնվենցիաներին և Սվամի Վիվեկանանդայի առաջնորդությամբ ուսումնասիրում է արևելյան միստիկա^[4]։ 1895 թվականին նրա հրատարակած «Սատանիզմ և մոգություն» գիրքը, որը սկսվում էր Գյուիսմանսից մեջբերմամբ, միանգամից հայտնվել է Վատիկանի արգելված գրքերի ցանկում^[4]։Որոշ հետազոտողներ կարծում են, որ այդ գիրքը մեծամասամբ էքսցենտրիկ բովանդակություն ունի և չի կարող ինֆորմացիայի հավաստի աղբյուր համարվել^[10]։1900 թվականին Բուան Վիվեկանանդայի հետ ուղևորվել է Հնդկաստան, սակայն արդյունքում մերժել է Արևելյան պրակտիկան և դիմել կաթոլիկության։ Ծանր հիվանդությամբ նա վերադարձել է Եվրոպա, որտեղ կրկին գրական գործունեություն է ծավալել և հրատարակել է «Անտեսանելի աշխարհ» գիրքը (1902), որտեղ շատ սուր է արտահայտվել այն բոլոր օկուլտիստների մասին, որոնց հետ ժամանակին մոտ էր։

1906 թվականին Ժյուլ-Բուան Ֆրանսիայի Ժողովրդական լուսավորության նախարարության ներկայացմամբ դարձել է Պատվո Լեգեոնի շքանշանի ասպետ։ Ավելի ուշ նա սկսել է դիվանագիտական գործունեությունը, հատուկ այցով եղել Իսպանիայում և ԱՄՆ-ում։ 1928 թվականի օգոստոսի 1-ին Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարարության ներկայացմամբ ստացել է Պատվո լեգեոնի սպայի կոչում^[4]։Կյանքի վերջին տարիները Ժյուլ-Բուան անց է կացրել ԱՄՆ-ում, որտեղ ակտիվորեն տպագրվել է «New York Magazine», «Նյու Յորք Թայմս» և այլ պարբերականներում։ Իր ավելի ուշ շրջանի աշխատանքներում նա քննադատել է ֆրեյդիզմը և պրոպագանդել ազատական գաղափարներ։ 1909 թվականին «Նյու Յորք Թայմս»-ում հրատարակված իր ապագայաբանական էսսեներից մեկում նա ճշտությամբ կանխատեսել է գենդերային հավասարության հաստատումը, քաղաքային բնակչության հոսքը արվարձաններ և մի շարք տեխնիկական հայտնագործություններ, ինչպիսին օրինակ մկանաթիռն է^[11]։ Հանրային սարքի մասին իր հոդվածներում և էսսեյի մեջ Ժյուլ-Բուան ֆեմինզիմ է պրոպագանդել՝ նկարագրելով «ժամանակակից կնոջ» իր իդեալը, որն անկախ է տղամարդուց, պատկանում է ինքն իրեն, որի համար կնոջ և մոր պարտականությունները երկրորդ պլանում են^[12]։Անրի Անտուան Ժյուլ-Բուան մահացել է 1943 թվականի հուլիսի 2-ին Նյու Յորքի ֆրանսիական հոսպիտալում։ Մահվան պատճառը քաղցկեղն է եղել։

Վեպեր

• «Հավերժական տիկնիկ» (1894)
• «Նոր ցավ» (1900)
• «Գաղտնիք և կիրք» (1901)
• «Քնքշանքների նավ» (1908)
• «Հավերժական վերադարձ» (1914)

Պատմվածքների ժողովածուներ

• «Քաղցր և դաժան սեր» (1913)

Պոեմներ և բանաստեղծությունների ժողովածուներ

• «Խնդրանք» (1895)
• «Աստվածային մարդկություն» (1910)

Դրամատիկական ստեղծագործություններ

• «Սատանայի հարսանիքը» (1892)
• «Երկնքի հերոսական դարպասները» (1894)
• «Պսակված Հիպոլիտը» (1904)
• «Ֆուրիա»(1907)
• «Երկու Ելենաներ» (1911)
• «Նեղոս» (1912)

Օկուլտականության վերաբերյալ աշխատանքներ

• «Պետք չէ մեռնել» (1891)
• «Փաիզի փոքր կրոնները» (1894)
• «Սատանիզմ ու մոգություն» (1895)
• «Հանդերձյալ կյանք և չտեսնված ուժեր» (1902)
• «Անտեսանելի աշխարհ» (1902)
• «Ժամանակակից հրաշք» (1907)

Սոցիոլոգիայի վերաբերյալ աշխատանքներ

• «Սիրո ցավը» (1896)
• «Նոր Եվա» (1896)
• «Կինն անհանգստանում է» (1897)
• «Մի բարոյականություն երկու սեռերի համար» (1899)
• «Ապագա զույգ» (1912)
• «Էսսե ժողովրդավարության մասին» (1924)

Ճանապարհորդական ռեֆերատներ

• «Հնդկական տեսլականներ» (1903)