Համաշխարհային փոստային միություն
Համաշխարհային փոստային միություն (ՀՓՄ - UPU, ֆր.՝ Union Postale Universelle և անգլ.՝ Universal Postal Union), 1874 թվականին հիմնադրված միջպետական կազմակերպություն Համաշխարհային փոստային միության կողմից կազմավորվող միասնական փոստային տարածքում փոստային կապի ապահովման և կատարելագործման համար[2]։ Միավորում է աշխարհի գրեթե բոլոր երկրները[3]։
| Համաշխարհային փոստային միություն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ՄԱԿ-ի մասնագիտացված գործակալություն |
| Երկիր |  Շվեյցարիա[1] |
| Հապավում | UPU, UPU, UPU, UPU, UPU, UPU, UPU, UPU, ВПС, ВПС, 万国邮联, 萬國郵聯, ÜPİ, ՀՓՄ և WPV |
| Հիմնադրված | 1874 |
| Գլխադասային գրասենյակ | Բեռն, Շվեյցարիա |
| Պաշտ. լեզու(ներ) | ֆրանսերեն և անգլերեն |
| Կայք | upu.int(անգլ.) և upu.int/fr(ֆր.) |
Համաշխարհային փոստային միության հիմնադրման հետ 1874 թվականին առաջին անգամ փոստային առաքանիների միատեսակ սակագներ են սահմանվել արտասահման նամակներ և այլ փոստային առաքանիներ ուղարկելու դեպքում[4]։
Նպատակ
Համաշխարհային փոստային միության նպատակներն են համարվում[5]․
- Համաշխարհային փոստային կոնվենցիայի և լրացուցիչ համաձայնագրերի միջոցով միատեսակ միջազգային փոստային կապերի հաստատում[3] և միջազգային փոստի փոխանակման դյուրացում
- Աջակցություն միության անդամ պետությունների փոստային համագործակցություն
- Միջազգային փոստային կապի համար սակագների սահմանում (ներառյալ տարանցիկ ծախսեր)
- Միության անդամների միջև վիճելի հարցերի կարգավորում.
ՀՓՄ օրգաններ
Կազմակերպչական և կառուցվածքային ՀՓՄ-ները բաժանվում են չորս հիմնական մարմնի։
- Համաշխարհային փոստային կոնգրես (բարձրագույն մարմին)։
- Վարչական խորհուրդ (նախկինում՝ Գործադիր խորհուրդ)։
- Փոստային շահագործման խորհուրդ (որի կազմում ընդգրկված է փոստային-ֆինանսական ծառայությունների հանձնաժողովը, որի համանախագահն է «Ռուսաստանի փոստը»։
- Միջազգային բյուրոն որպես Բեռնում մշտական քարտուղարություն և կառավարման մարմին։
ՀՓՄ-ն նաև վարում է երկու կոոպերատիվ կազմավորումների գործերը․
- Փոստային տեխնոլոգիաների կենտրոնի, գործող մարմնի կոոպերատիվի «Telematix» (Telematics Cooperative) և
- EMS
Անդամակցություն
Անդամ են հանդիսանում միության կանոնադրությունը և այլ պարտադիր փաստաթղթերը ստորագրած երկրները։ ՄԱԿ-ի անդամ պետությունները միության անդամ են դառնում պարզ հայտարարության միջոցով, մյուս բոլոր ինքնիշխան պետություններն ընդունվում են, եթե դրա համար տրվի միության անդամ պետությունների առնվազն մեկ ձայն։ Ներկայումս, ՀՓՄ-ն միավորում է 192 երկրներ, վերջիններից մեկը 2006 թվականի հուլիսին միացավ Չեռնոգորիան։ Սակայն աշխարհում գոյություն ունեն մի քանի երկրներ, որոնք չեն հանդիսանում ՀՓՄ-ի անդամ․
- Մարշալյան կղզիներ (մտնում է ԱՄՆ փոստային համակարգի մեջ)
- Պալաու (մտնում է ԱՄՆ փոստային համակարգի մեջ)
- Միկրոնեզիայի Դաշնային Նահանգներ (մտնում է ԱՄՆ փոստային համակարգի մեջ)
- Անդորրա (մտնում է Ֆրանսիայի և Իսպանիայի փոստային համակարգի մեջ)
- Թայվան (մասամբ ճանաչված պետություն)
- Աբղազիա (մասամբ ճանաչված պետություն, համագործակցում է Ռուսաստանի փոստային համակարգի հետ)
- Հարավային Օսիա (մասամբ ճանաչված պետություն)
- Կոսովո (մասամբ ճանաչված պետություն)
Գոյություն ունեն նաև ՀՓՄ-ի անդամներ, որոնք ինքնուրույն երկրներ չեն․
- Արուբա, Կյուրասաո և Սինթ Մաարտեն (նախկինում Նիդերլանդական Անտիլներ, ՀՓՄ-ի անդամներ են սկսած 1875 թվականից)
- Մեծ Բրիտանիայի անդրծովյան տարածքներ (1877 թվականից ՀՓՄ-ի կոլեկտիվ անդամ)
Պատմություն
Նախապատմություն
Փոստային հաղորդագրությունների զարգացման հետ մեկտեղ, կառավարությունները սկսել են միմյանց հետ կնքել տարանցման այլ անձանց միջոցով նամակագրության առաքման կարգի, փոստային վճարների չափերի և պայմանավորվող կողմերի միջև դրանք բաշխելու մասին փոստային կոնվենցիաներ։ Այդ կոնվենցիաները կնքելիս կողմերը հաճախ հոգ էին տանում առավել շատ բան այն մասին, որ իրենց տարածք հնարավոր ավելի շատ փոստային առաքանիներ գրավեն և երկարացնեն դրանց տարանցման ճանապարհը, և այդպիսով արհեստականորեն բարձրացնում էին տարանցիկ փոստային տուրքերը (որոնք գանձվել էին ըստ քաշի և հեռավորության)՝ դիտարկելով փոստային առաքանիների տարանցիկ անցումը բացառապես որպես եկամուտների աղբյուր։
Մեծ քայլով առաջ էր ավստրո-գերմանական փոստային միությունը, որը կնքվել է 1850 թվականին Պրուսիայի, Ավստրիայի, այլ գերմանական պետությունների և Տաքսիսների փոստի վարչության միջև, փոստային վճարների միատեսակ և միասնական գանձման հիմունքներով։ Այս միությունը դադարեցրեց իր գոյությունը 1866 թվականի պատերազմից հետո, սակայն 1867-1873 թվականների ընթացքում նախ Հյուսիս-գերմանական միությունը, ապա Գերմանական կայսրությունը կնքեցին մի շարք փոստային կոնվենցիաներ։
Հյուսիսային Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախաձեռնությամբ 1863 թվականին Փարիզում տեղի է ունեցել առաջին միջազգային փոստային Կոնգրեսը, սակայն գործը հետագա մտքերի փոխանակում չի անցել[7]։
Ստեղծում
ՀՓՄ-ն հիմնադրվել է 1874 թվականին Բեռնում կայացած Միջազգային փոստային Կոնգրեսում՝ «Համընդհանուր փոստային միություն» անվամբ[2][8], հյուսիսգերմանական միության գլխավոր փոստմեյստեր Հենրիխ ֆոն Ստեֆանի նախաձեռնությամբ[5] և 22 պետությունների ներկայացուցիչների ներկայությամբ[9]։ Գերմանիայի առաջարկած հիմնական սկիզբը փոստային տարածքի միասնությունն է, ամբողջական ազատությունը և տարանցման հնարավոր անհատույց լինելը, փոստային տաքսայի միասնությունը[4] և հավասարակշռման սկզբունքը, այլ ոչ թե փոստային վճարների բաշխումը, մասն ընդունվել է ամբողջությամբ, մի մասը ծառայել է որպես տարբեր տեսակի փոխզիջումների առարկա։
Հոկտեմբերի 9-ին այդ Կոնգրեսում ընդունվել է «համընդհանուր միասնական փոստային պայմանագիրը», որը տարածվել է Ավստրո-Հունգարիայում, Բելգիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Գերմանիայում, Հունաստանում, Դանիայում, Իսպանիայում, Իտալիայում, Լյուքսեմբուրգում, Նիդեռլանդներում, Նորվեգիայում, Պորտուգալիայում, Ռուսաստանում, Ռումինիայում, Սերբիայում, Թուրքիայում, Չեռնոգորիայում, Շվեյցարիայում, Շվեդիայում, իսկ արտաեվրոպական երկրներից՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում և Եգիպտոսում։ Ֆրանսիան Փոստային միության կազմի մեջ է մտել միայն 1876 թվականի հունվարի 1-ից[7]։
Օգտագործված լեզուներ
Երկար ժամանակ ՀՓՄ-ի պաշտոնական լեզուն ֆրանսերենն էր, իսկ բանվորները՝ ռուսերենը, անգլերենը և իսպաներենը։ Ներկայումս պաշտոնական լեզուն ֆրանսերենն է, աշխատանքային լեզուն 1994 թվականին եղել է անգլերենը։ Միևնույն ժամանակ, ՀՓՄ փաստաթղթերի և հրապարակումների մեծ մասը (ներառյալ «փոստային միություն» ամսագիրը) հասանելի են ՄԱԿ-ի հիմնական լեզուներով՝ արաբերեն, չինարեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն, իսպաներեն և պորտուգալերեն[10]։
ՀՓՄ հուշարձան
Բեռնում Համաշխարհային փոստային միության կազմակերպության հիշատակին հուշարձան է կանգնեցվել։ 1902 թվականին, միջազգային կոնգրեսի հանձնարարությամբ, դրա նախագծի մշակմամբ զբաղվել է Շվեյցարիայի Դաշնային խորհուրդը[11]։ Հայտարարվել է միջազգային մրցույթ, որի համար տրամադրվել է 122 էսքիզ։ Քանդակագործներին տրամադրվել է հուշարձանի ձևի և նյութի ընտրության ազատություն։ Ժյուրին գլխավորել Է Ցյուրիխի արվեստի դաշնային հանձնաժողովի նախագահ, պրոֆեսոր Ֆ. Բլյունտշլին։ Ժյուրին կանգնեցրել է իր ուշադրությունը հուշարձանի վեց նախագծերի վրա և առաջարկել հեղինակներին մանրամասն մշակել իրենց էսքիզները։ Մրցույթի երկրորդ փուլում հաղթող է ճանաչվել ֆրանսիացի քանդակագործ Ռենե դե Սեն Մարսոն։
Հուշարձանը ամպերի վրա բարձրացող երկրագունդ է։ Այն շրջապատում է հինգ կանանց մի խումբ, որոնք մարմնավորում են աշխարհի հինգ մասերը։ Հուշարձանի հիմքը Շվեյցարիայի լեռներն են, որոնց թվում է Բեռն քաղաքի այլաբանական պատկերը[12]։
ՀՓՄ-ի հետ կապված հոբելյանական տարեթվերի կապակցությամբ որոշ երկրներում ևս տեղադրվել են փոստային արկղեր։
Բեռնում Համաշխարհային փոստային միության հուշարձանը (կանգնեցվել է 1900 թվականին)
Հուշամատյան փոստարկղ, որը 1952 թվականին տեղադրվել է Տոկիոյում՝ Ճապոնիայի՝ ՀՓՄ-ին միանալու 75-ամյակի կապակցությամբ
Հիշատակի փոստարկղ ի պատիվ Ճապոնիայի միանալու ՀՓՄ-ին 100-ամյակի կապակցությամբ (1977)
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- Новосёлов В. А. — Электронная книга (2008 թ․ հոկտեմբերի 30). «Глава 6. Всемирный почтовый союз». Знакомство с филателией: Мир филателии. Смоленск: Мир м@рок; Союз филателистов России. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 8-ին.
- «ВПС». Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — В. Юный филателист. Белпочта. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 8-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Համաշխարհային փոստային միություն» հոդվածին։ |