Միջազգային կազմակերպություն

Միջազգային կազմակերպություն, համաձայնագրերի հիման վրա ստեղծված միջպետական կամ ոչ պետական բնույթի միավորում^[1] (օրինակ՝ ՄԱԿ-ն ունի կանոնադրություն, իսկ ԵԱՀԿ-ն իր գործունեության առանձնահատկությունների պատճառով, չունի)։ Միջազգային կազմակերպությունները բաժանվում են միջազգային միջկառավարական (միջպետական) կազմակերպությունների և միջազգային ոչ կառավարական (ոչ պետական հասարակական, հասարակական) կազմակերպությունների^[2]։

Միջազգային միջկառավարական (միջպետական) կազմակերպությունները պետությունների կամ պետական հիմնարկների միավորումներ են, որոնք ստեղծվել են պետությունների կամ դրանց լիազորված հաստատությունների միջև միջազգային համաձայնագրի հիման վրա։

Միջազգային ոչ կառավարական (ոչ պետական, հասարակական) կազմակերպությունները միավորումներ են, որոնց անդամները (հիմնվելով համատեղ գործունեության վրա, պաշտպանելով ընդհանուր շահերը և քաղաքացիական, քաղաքական, մշակութային, սոցիալական և տնտեսական բնագավառներում կանոնադրական նպատակների հասնելու համար) հանդիսանում են տարբեր երկրների սուբյեկտներ և գրանցված են այն պետությունում, որի օրենսդրությունը օտարերկրյա ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձանց թույլ է տալիս ստեղծել հասարակական կազմակերպություններ և ընտրվել այդպիսի կազմակերպության կառավարման մարմնում։ ՄՈԿԿ-ների գործունեության տարածքը որոշվում է կազմակերպության կանոնադրությամբ։ Միջազգային հասարակական կազմակերպությունները օժտված են միջազգային իրավաբանական անձանց կարգավիճակով այնքանով, որքանով այդ իրավաբանական անձի կարգավիճակը սահմանված է միջազգային այս կամ այն պայմանագրով, օրինակ՝ Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության եվրոպական կոնվենցիայի խախտումների դեմ բողոքարկելու իրավունքով կամ, օրինակ, Եվրոպական սոցիալական խարտիայի նորմերի խախտումների բողոքարկման իրավունքով։ Ծանոթություն. Ոչ բոլոր երկրների օրենսդրությունն է թույլ տալիս ստեղծել միջազգային կազմակերպություններ` միջազգային կազմակերպության էության ուղղակի պատկերացմամբ։ Օրինակ՝ Լատվիայում, «Հասարակական կազմակերպությունների մասին» օրենքի 5-րդ հոդվածի համաձայն, կազմակերպության խորհրդի անդամների կեսը պետք է լինեն բացառապես այն անձինք, որոնց բնակության վայրը գրանցված է Լատվիայի Հանրապետությունում։ Այդպիսի արգելքը շրջանցելու համար կազմակերպությունը պետք է գրանցել ավելի ժողովրդավարական երկրում (օրինակ՝ Ավստրիայում) և Լատվիայում կազմակերպության ներկայացուցչություն հիմնելով կարելի է հասնել դրան, քանի որ ՄՈԿԿ-ները գտնվում են Լատվիայի իրավասության սահմաններից դուրս և լատվիական դատարանն այլևս իրավասու չէ որոշում կայացնել կազմակերպության լուծարման վերաբերյալ։ Նման որոշում կարող է կայացնել միայն այն պետական դատարանը, որի իրավասության ներքո է գտնվում կազմակերպությունը։ Գործունեության այս ձևի ընտրությունը - երբ կազմակերպությունը գրանցված է մեկ երկրում, բայց գործում է այլ երկրներում, միջազգային հասարակական կազմակերպությանը հնարավորություն է տալիս պահպանել իր իրավաբանական կարգավիճակը նույնիսկ պետության իշխանությունների հետ հնարավոր հակասության դեպքում։ Հասարակական կազմակերպությունը որպես միջազգային կազմակերպություն ճանաչելու ընթացակարգ չկա, յուրաքանչյուր կազմակերպություն իր կանոնադրության դրույթներով է իրեն հայտարարում ազգային կամ միջազգային։ Միջազգային ոչ կառավարական կազմակերպությունը պետք է բավարարի ընդհանուր առմամբ ընդունված հետևյալ չափանիշներին`

• կազմակերպության միջազգային նշանակության նպատակներ
• միջազգային նշանակության հաստատված նպատակներին հասնելու գործողություններ
• գրանցման վիճակը ընտրվում է կազմակերպության հիմնադիրների կողմից, և կազմակերպության ստեղծումն իրականացվում է գրանցման պետության ներքին օրենսդրությանը համապատասխան
• կազմակերպության անդամները (մասնակիցները) առնվազն երկու պետության սուբյեկտ են, կամ կազմակերպության արդյունավետ գործունեությունն իրականացվում է առնվազն երկու պետությունում։

Միջազգային հասարակական կազմակերպությունները կամ դրանց ներկայացուցիչները կարող են օժտված լինել դիտորդի կարգավիճակով կամ խորհրդատվական կարգավիճակով` միջազգային միջկառավարական (միջպետական) կազմակերպության դեպքում։