Մուլտան
Մուլտան (ուրդու՝ ملتان, անգլ.՝ Multan, ա.-փենջ.՝ ملتان), քաղաք Պակիստանի Փանջաբ պրովինցիայում։ Քաղաքը հայտնի է իր բազմաթիվ մզկիթների և դամբարանների փիրուզագույն գմբեթներով։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Մուլտան | ||
 | ||
| Երկիր |  Պակիստան | |
| Մակերես | 286 կմ² | |
| ԲԾՄ | 122±1 մետր | |
| Բնակչություն | ▼1 871 843 մարդ (2017)[1] | |
| Ժամային գոտի | PKT? | |
| Հեռախոսային կոդ | 061 | |
| Փոստային դասիչ | 60000 | |
| Պաշտոնական կայք | multan.gov.pk | |
| ||
Պատմություն
Չի բացառվում, որ հնագույն Մուլտանը ընկած է եղել Ալեքսանդր Մակեդոնացու զորքերի ճանապարհին։ Մ․ թ. ա․ 712 թվականին՝ արաբների կողմից գրավվելուց հետո, 3 հարյուրամյակ այն դարձել է իսլամի գլխավոր հենարանը Հնդկաստանի տարածքում։ 9-րդ դարում եղել է կարմատների շարժման արևելյան կենտրոնը։ 1005 թվականին նվաճվել է Մահմուդ Գազնևի կողմից։
Միջնադարում Մուլտանի համար կատաղի պայքար է ընթացել, քանի որ հենց այստեղից է սկսվել դեպի Հնդկաստան տանող Մեծ անվային ճանապարհը։ Քաղաքը մտել է Դելիի սուլթանության և Մողոլների կայսրության կազմի մեջ։ 1779 թվականին գրավել են աֆղանցիները, իսկ 1818 թվականին՝ սիկհամները, 1849 թվականին՝ անգլիացիները։
Աշխարհագրություն
Քաղաքի կենտրոնը գտնվում է ծովի մակարդակից 124 մետր բարձրության վրա[2]։
Կլիմա
| Մուլտանի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 28.3 (82.9) | 32.0 (89.6) | 39.0 (102.2) | 45.0 (113) | 48.9 (120) | 52.0 (125.6) | 52.2 (126) | 45.0 (113) | 42.5 (108.5) | 40.6 (105.1) | 36.0 (96.8) | 29.0 (84.2) | 52.2 (126) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 21.0 (69.8) | 23.2 (73.8) | 28.5 (83.3) | 35.5 (95.9) | 40.4 (104.7) | 42.3 (108.1) | 39.2 (102.6) | 38.0 (100.4) | 37.2 (99) | 34.6 (94.3) | 28.5 (83.3) | 22.7 (72.9) | 32.59 (90.68) |
| Միջին օրական °C (°F) | 12.7 (54.9) | 15.4 (59.7) | 21.0 (69.8) | 27.5 (81.5) | 32.4 (90.3) | 35.5 (95.9) | 33.9 (93) | 33.0 (91.4) | 31.0 (87.8) | 26.4 (79.5) | 19.7 (67.5) | 14.1 (57.4) | 25.22 (77.39) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 4.5 (40.1) | 7.6 (45.7) | 13.5 (56.3) | 19.5 (67.1) | 24.4 (75.9) | 28.6 (83.5) | 28.7 (83.7) | 28.0 (82.4) | 24.9 (76.8) | 18.2 (64.8) | 10.9 (51.6) | 5.5 (41.9) | 17.86 (64.15) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −2.2 (28) | −1 (30) | 3.3 (37.9) | 9.4 (48.9) | 13.5 (56.3) | 20.0 (68) | 21.1 (70) | 21.1 (70) | 16.7 (62.1) | 8.9 (48) | 0.6 (33.1) | −1.1 (30) | −2.2 (28) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 7.2 (0.283) | 9.5 (0.374) | 19.5 (0.768) | 12.9 (0.508) | 9.8 (0.386) | 12.3 (0.484) | 61.3 (2.413) | 32.6 (1.283) | 10.8 (0.425) | 1.7 (0.067) | 2.3 (0.091) | 6.9 (0.272) | 186.8 (7.354) |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 222.3 | 211.6 | 250.8 | 273.3 | 293.5 | 266.8 | 265.0 | 277.6 | 277.6 | 274.9 | 255.0 | 229.2 | 3097,6 |
| աղբյուր: NOAA (1961–1990)[3] | |||||||||||||
Էկոնոմիկա
Քաղաքը Պակիստանի կարևոր արդյունաբերական և առևտրային կենտրոնն է, որը այլ արդյունաբերական քաղաքների հետ կապված է երկաթուղային և օդային հաղորդակցությամբ, ինչպիսիք են՝ Լահորը, Կարաչին, Գուջրանվալան և Կվետտան։ Արդյունաբերությունը ներառում է պարարտանյութերի, կոսմետիկայի, տեքստիլ և գյուղատնտեսական հումքի մշակման արտադրությունները։
Քաղաքը հայտնի է նաև իր արհեստներով (գորգեր և կերամիկա) և արհեստագործական արտադրությամբ, որի արդյունքում հնարավոր է օգտագործել մանկական աշխատանքը։
Բնակչություն
Քաղաքի բնակչության մեծ մասը մուսուլմաններ են, բայց քաղաքում գտնվում է Լահոր մետրոպոլիտի թեմի ամբիոնը[4]։
Բնակչության 42 % խոսում են սարայկերեն, 42 %-ը՝ փանջաբերեն, մնացած 23 %-ը ուրդու լեզվով[5]։
| 1961 | 1972 | 1981 | 1998 | 2012 |
|---|---|---|---|---|
| 358 201 | 538 949 | 732 070 | 1 197 384 | 1 550 046 |
Տեսարժան վայրեր
Միջնադարում Մուլտանը հնդկական ենթամայրցամաքում սուֆիզմի զարգացման կենտրոնն է եղել։ Այն ուխտատեղի է եղել երկու հարգված սրբերի հայտնի դամբարանների շնորհիվ, Սուխրավարդիյայի եղբայրության սուֆիացի շեյխեր՝ Բահաուդին Զակարիյ Մուլտան (1182—1262) և նրա թոռ Ռուկնուդին Աբուլ Ֆատխ (1335), հայտնի է որպես «Ռուկն-ի-ալամ» անվամբ։ Մուլտանում ձևավորվում է մուսուլմանական դամբարանի բնորոշ ոճը՝ երկհարկանի շինություն, որը բաղկացած է տարբեր չափերի երկու ութանկյուններից։ Ռուկն-ի-Ալամ դամբարանի վերականգնումն արժանացել է Ագա-Խան ճարտարապետության մրցանակին։
Քույր քաղաքներ
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մուլտան» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 74)։  |