Akinlaud a Hemisperio
Ti Akinlaud a Hemisperio ket ti heograpikal a termino para iti gudua ti Daga ta naisanglad iti laud ti Kangrunaan a Meridiano (a mangballasiw ti Greenwich, Londres, Nagkaykaysa a Pagarian) ken ti daya ti Antimeridiano, ti sabali a gudua daytoy ket tinawtawagan ti Akindaya a Hemisperio.[1]
Iti daytoy a kapanunotan, ti Akinlaud a Hemisperio ket buklen ti Kaamerikaan, dagiti akinlaud a paset ti Europa ken ti Aprika, ti adayo nga akindaya nga ungto ti Rusia, dagiti nadumaduma a teritorio idiay Oceania, ken ti paset ti Antartika, bayat a saan a mangiraman dagiti dadduma nga Is-isla ti Aleutiana iti abagatan a laud ti nangruna a daga ti Alaska.
Ti termino ket masansan a naus-usar iti politikal a retoriko tapno mangibaga laeng ti Amianan ken Abagatan nga Amerika (wenno ti Baro a Lubong) ken dagiti kadenna nga isla; nupay kasta, ti Akinlaud a Hemisperio ket teknikal a mangiraman amin kadagiti teritorio a naibagbaga dita ngato.
Iti maysa a ganetget tapno maipalawag ti Akinlaud a Hemisperio a kas dagiti paset ti lubong a saan a paset ti Daan a Lubong, adda met dagiti proyeksion nga agus-usar ti maika-20 a meridiano laud ken ti diametriko a kasumbangir iti maika-60 a meridiano daya tapno maipalawag ti hemisperio.[2][3] Daytoy a proyeksion ket saan a mangiraman dagiti nangruna a daga ti Europa ken Aprika ken ti bassit a paset ti amianan a daya a Greenland, ngem mangiraman ti ad-adu nga akindaya a Rusia ken Oceania (kasla ti Baro a Selanda).
Ti populasion ti heograpiko anga Akinlaud a Hemisperio ket sumurok iti maysa a bilion.
Ti kangatuan a bantay iti Akinlaud a Hemisperio ket ti Aconcagua iti 6,960.8 metro (22,837 ft).[4]
Pagpagilian kadagiti dua a hemisperio
Ti adda dita baba listaan ket dagiti pagilian nga adda kadagiti Akinlaud ken Akindaya a Hemisperio iti Reperensia ti Meridiano ti IERS, iti urnos manipud iti amianan aginggana iti abagatan:
- Nagkaykaysa a Pagarian
- Dinamarka (gapu ti Greenland ken ti Is-isla ti Peroe; ti nangruna a daga ti Dinamarka ket intero a naisanglad iti akindaya a hemisperio).
- Norwega (gapu ti Jan Mayen; ti nangruna a daga ti Norwega ket intero a naisanglad iti akindaya a hemisperio).
- Olanda (Ti is-isla ti Olanda a Karibe ket intero a naisanglad iti kaunegan ti akinlaud a hemisperio bayat a ti Europeano nga Olanda ket intero a naisanglad iti akindaya a hemisperio).
- Pransia
- Espania
- Arhelia
- Mali
- Burkina Faso
- Togo
- Ghana
Ti adda dita baba a listaan ket dagiti pagilian nga adda kadagiti Akinlaud ken Akindaya a hemisperio iti igid ti maika-180 a meridiano, iti urnos manipud iti amianan aginggana ti abagatan:
- Pederasion ti Rusia
- Estados Unidos (is-isla ti Estados Unidos)
- Kiribati
- Tuvalu
- Wallis ken Futuna (Pransia)
- Fiji
Pagpagilian nga adda iti Akinlaud a Hemisperio ngem saan nga iti Kaamerikaan
Dagiti sumaganad a pagilian ket naisanglad iti ruar ti Kaamerikaan ngem paset wenno intero nga adda iti kaunegan ti Akinlaud a Hemisperio.
- Arhelia
- Amerikano a Samoa (Estados Unidos)
- Burkina Faso
- Cabo Verde
- Is-isla ti Cook (Baro a Selanda)
- Is-isla ti Peroe (Dinamarka)
- Fiji
- Pransia (Metropolitano)
- Pranses a Polinesia
- Wallis ken Futuna
- Gambia
- Ghana
- Greenland (Dinamarka) (nota: heograpiko a paset ti Amianan nga Amerika, ngem politikal a paset ti Europa[5][6])
- Guinea
- Guinea-Bissau
- Islandia
- Irlanda
- Côte d'Ivoire
- Kiribati
- Liberia
- Mali
- Mauritania
- Morocco
- Niue (Baro a Selanda)
- Portugal
- Rusia
- Samoa
- Senegal
- Sierra Leone
- Espania
- Togo
- Tokelau (Baro a Selanda)
- Tonga
- Tuvalu
- Nagkaykaysa a Pagarian
- Gibraltar
- Guernsey
- Isla ti Man
- Jersey
- Is-isla ti Pitcairn
- Sanata Elena, Ascension ken Tristan da Cunha
Dagiti nagibasaran
90°W / 0°N 90°W