Batay-linteg
Ti batay-linteg wenno konstitusion ket maysa nga agasmang dagiti kammasapulan a pamunganayan wenno pangunaan a naipabangon babaen ti maysa nga estado wenno pakaiturayan dagiti dadduma nga organisasion.[1] Dagitoy nga agkukuyog nga alagaden ket makaaramid, kas iti mangitakder, no ania dayta nga entidad. No dagitoy nga alagaden ket maisurat iti maysa nga urnong wenno agasmang dagiti nalinteg a dokumento, dagita a dokumento ket maisao a mangbukel iti naisurat a batay-linteg.
Dagiti batay-linteg ket mairebbeng kadagiti sabsabali nga agpang dagiti organisasion, manipud kadagiti naturay nga estado aginggana kadagiti kompania ken dagiti di-nainkorporado a gunglo. Ti maysa a tulag a mangipatakder ti maysa nga internasional nga organisasion ket isu pay ti batay-lintegna a daytoy ket mangipalawag no kasano ti pannakaipatakder ti organisasion. Iti uneg dagiti estado, nupay dagitoy ket naturay wenno pederado, ti maysa a batay-linteg ket mangipalawag kadagiti alagaden babaen ti naikabatayan ti estado, ti pamaayan a pakaaramidan dagiti linteg ken babaen ti nagaramid. Adda met dagiti batay-linteg, a nangruna dagiti naisurat a batay-linteg, ket isuda pay kadagiti agipatingga ti bileg dagiti estado babaen ti ti panangipatakder dagiti linia a saan a maballasiw dagiti agturay a kas dagiti kammasapulan a karbengan.
Ti Batay-linteg ti India ket isu ti kaatiddogan a naisurat a batay-linteg iti aniaman a naturay nga estado iti lubong,[2] nga aglaon dagiti 444 nga artikulo,[3] 12 programa ken 94 a panagpasayaat, nga adda dagiti 117,369 a balikas iti bukodna a bersion ti Pagsasao nga Ingles,[4] bayat ti Batay-linteg ti Estados Unidos ket isu ti kababaan a naisurat a batay-linteg, nga adda dagiti 7 artikulo ken 27 a panagpasayaat.[5]
Naggapuan ti nagan
Ti termino a batay-linteg ket naggapu manipud ti Pranses manipud ti balikas a Latin a constitutio, nga inus-usar kadagiti annuroten ken dagiti bilin, a kas ti imperial a waragawag (constitutiones principis: edicta, mandata, decreta, rescripta).[6] Kalpasan daytoy, ti termino ket kaaduan a naus-usar iti kanoniko a linteg para kadagiti kangrunaan a panagikeddeng, a naipangpangruna ti maysa nga inted a bilin babaen ti Papa, a tattan ket makunkuna a ti maysa nga apostoliko a batay-linteg.