Thomas Edison
Ni Thomas Alva Edison (Pebrero 11, 1847 – Oktubre 18, 1931) ket maysa idi nga Amerikano nga imbentor ken negosiante. Isu ket nagiparang-ay kadagiti adu a ramramit a nalatak a nakaimpluensia iti biag ti lawlaw ti lubong, a mairaman ti ponograpo, ti kamera ti pelikula, ken ti maysa a napaut a, praktikal nga elektriko a bumbilia a silaw. Isu ket nanaganan ti "Ti Baglan ti Parke ti Menlo" babaen dagiti reporter ti warnakan, isu ket maysa kadagiti immuna nga imbentor a nangipakat kadagiti pamunganayan ti masa a produksion ken ti dakkel a gatad ti timpuyogan aginggana ti pamay-an ti panagparnuay, ken gapu ti daytoy, isu ket kankanayon a naipammadayawan ti panakapartuat ti immuna nga industrial a pagsukimatan a laboratorio.[1]
| Thomas Edison | |
|---|---|
 "Ti henio ket maysa a porsiento a pangparugso, siam a pulo ket siam a porsiento a ling-et." – Thomas Alva Edison, Biunulan ti Harper (Septiembre 1932 nga edision) | |
| Nayanak | Thomas Alva Edison Pebrero 11, 1847 Milan, Ohio, E.U. |
| Natay | Oktubre 18, 1931 (tawen 84) West Orange, New Jersey, E.U. |
| Pakipagilian | Amerikano |
| Edukasion | Di nagturpos |
| Trabaho | Inbentor, negosiante |
| A(s)sawa | Mary Stilwell (n. 1871–1884) Mina Miller (n. 1886–1931) |
| Annak | Marion Estelle Edison (1873–1965) Thomas Alva Edison Jr. (1876–1935) William Leslie Edison (1878–1937) Madeleine Edison (1888–1979) Charles Edison (1890–1969) Theodore Miller Edison (1898–1992) |
| Nagannak | Samuel Ogden Edison, Jr. (1804–1896) Nancy Matthews Elliott (1810–1871) |
| Kakabagian | Lewis Miller (katugangan) |
| Pirma | |
 | |
Ni Edison ket isu ti maikapat a kaaduan a prolipiko nga imbentor iti pakasaritaan, a nagtengtengngel kadagiti 1,093 patente ti EU a nainaganan kaniana, ken dagiti pay adu a patente idiy Nagkaykaysa a Pagarian, Pransia, ken Alemania. Isu ket naipammadayawan pay kadagiti a parnauy a nakaparawad ti masa a komunikasion ken, iti naisangsangayan, dagiti telekomunikasion. Dagitoy ket mairaman ti stock ticker, ti maysa a mekaniko a panagrehistro ti butos, bateria para iti eletriko a karro, elektrikal a bileg, nairekord a musika ken dagiti agkutkuti a pelikula.
Dagiti napasayaat nga obrana kadagitoy a paset ket nagrang-ayan idi ti nasapa akarerrna a kas maysa nga operador ti telegrapo. Ni Edison ket nagparang-ay ti sistema ti panagparnuay ti elektriko a bileg ken panagiwarwaras[2] kadagiti balbalay, negosio, ken dagiti pabrika – ti nangruna a panagrang-ay iti moderno nga industrialisado a lubong. Ti immuna estasion ti elektrisidadna idi ket idiay Kalsada Perlas idiay Manhattan, New York.[2]
Nasapa a biag
Ni Thomas Edison ket naipangay idi idiay Milan, Ohio, ken dimmakkel idiay Port Huron, Michigan. Isu ti maikapito ken ti buridek nga anak ni Samuel Ogden Edison, Jr. (1804–1896, a naipasngay idiay Marshalltown, Nova Scotia, Kanada) ken ni Nancy Matthews Elliott (1810–1871, a naipasngay idiay Kondado ti Chenango, New York).[3] Ti amana ket pimmanaw manpud idiay Kanada gapu ta isu ket nakibinglay iti napaay a Rebelion Mackenzie idi 1837.[4] Ni Edison let naireporta nga isu ket kaputotan ti Olandes.[5]
Iti eskule, ti ubingn nga isip ni Edison ken masansana nagkalkallautang, ken ti maestrana, ti Nadayaw nga Engle, ket nangeng idi a tinawtawaganna iti "nabang-ot". Daytoy ti nangipatingga ti opisila a tallo a bulan a panagadal ni Edison'. Nalagip met idi ni Edison, "Ti inak ati nakaramidak. Isu ket agpaysao unay, nagpayso unay para kaniak; ken nakariknaak iti panagbiagkor, ti tao a saanko nga ikawa." Ti inanan ket nangisursuro kaniana idiay balayda.[6] Kaaduan ti edukasionna ket manipud iti panagbasbasa ti School of Natural Philosophy ken Ti Cooper Union ni R.G. Parker' .[7]
Ni Edison ket nagproblema iti panagdengngeg idi ubing. Ti gapu ti kinatulengna ket naigupit iti panagsakit iti eskarlatina idi ubing ken dagiti nagsublisubli nga inpeksion ti tengnga a lapayag. Idi agarup a atengnga ti karerna, ni Edison ket nangigupit ti prolemana iti panagdengngeg iti panagdisnog ti konduktor ti tren iti lapayagna idi napuoran ti laboratoriona iti tren ken nappanaw idiay Smiths Creek, Michigan, a nairaman dagiti aparatona ken dagiti kemikal. Kadagiti naudi a tawenna, binaliwanna ti istoria a napasamak kano idi ti konduktor, iti panagitulongna kaniana a sumalpa iti aggungunay a tren, ket inawitna isuna kadagiti lapayagna.[8][9]
Ti pamilia ni Edison' ket immalisda idiay Port Huron, Michigan, kalpasan a linabsan ti perokaril ti Milan idi 1854 ken idi naapday ti negosio.[10] Ni Edison ketnaglaklako kadagiti kendi ken diario kadagiti tren a nagtartaray manipud idiay Puerto Huron aginggana idiay Detroit, ken naglaglako ti natnateng tano mangnayonti matgedanna. Isu ket nagadal pay ti kababalin a panagusig, ken nagaramid kadagiti eksperimento ti kemikal iti tren aginggana idi napasamak ti maysa nga aksidente a nagiparit iti kasta nga obrana.[11]
Dagiti nagibasaran
Bibliograpia
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig ken ni Thomas Edison iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig ken ni Thomas Edison iti Wikiquote (iti Ingles)
- Thomas Edison iti Internet Movie Database (iti Ingles)