پس از پایان قرون وسطا، فرانسه تبدیل به یکی از سه ابرقدرت در قاره اروپا شد به گونهای که در سدههای ۱۹ و ۲۰ دارای مناطق تحت استعمار بسیاری بود. همچنین در طول تاریخ طولانی این کشور، فرانسه تبدیل به مهمترین کانون پرورش بسیاری از هنرمندان، اندیشمندان و دانشمندان در زمینههای گوناگون گردید تا جایی که این کشور را مرکز پیدایش و شکوفایی فرهنگ مدرن جهان میپندارند. در طی سدههای هفدهم و هجدهم، جامعهٔ علمی، فرهنگی و هنری فرانسه و اندیشمندانی که از سراسر اروپا به آن میپیوستند دورانی را رقم زدند که از آن «دوره روشنگری» نامبرده میشود و از لحاظ دستاوردهای فکری و اجتماعی یکی از درخشانترین دورههای تاریخ بشر است. فرانسه چهارمینکشور دارندهٔ بیشترین میراث جهانی یونسکو در جهان است. هر ساله بیش از ۸۸ میلیون گردشگر به این کشور سفر میکنند. این کشور دارنده مقام اول از نظر شمار گردشگر است.[۴]
در زمینههایی چون فرهنگ، علوم بنیادی، صنعت و فناوری، هنر، نظام، اقتصاد و سیاست، فرانسه یکی از کشورهای مهم و اثرگذار جهان است. این کشور دارای رتبهٔ پنجم در میان دیگر کشورها از نظر بودجه و هزینههای نظامی است. همچنین از نظر ذخایر هستهای، رتبهٔ سوم را داراست. فرانسه یکی از کشورهای توسعه یافته است که قدرت اقتصادی بسیاری دارد. از دید اقتصادی، هفتمین اقتصاد بزرگ جهان و از نظر برابری قدرت خرید رتبهٔ نهم جهان است.
واژه فرانسه (France) برگرفته شده از واژه لاتینFrancia به معنای کشور فرانکها است. البته دربارهٔ ریشهٔ واژه فرانک نیز دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. یکی از این نگرشها اشاره به این دارد که واژهٔ فرانک از کلمهٔ frankon برگرفته شدهاست. نگرهٔ دیگری نیز به این موضوع اشاره میکند که فرانک در زبان باستانی ژرمنی به معنای آزاد است. واژهای مخالف برده و بردهداری.[نیازمند منبع]
بر پایه گفتههای یک تاریخشناس اهل جمهوری چک، نام فرانسه برگرفته شده از Franci (یا Francio) یکی از پادشاهان کهن ژرمن است که قلمرو اش تا استراسبورگ و بلژیک گسترش یافته بود. ژولیوس سزار نیز از نام Francio برای نام بردن از این سرزمین در یادداشتهای خود استفاده میکردهاست.
تاریخ
پیش از تاریخ
برپایه کهنترین مدارک بهدست آمده، انسانهایی در منطقهای که امروزه با عنوان کشور فرانسه شناخته میشود در حدود ۱٬۸ میلیون سال گذشته میزیستهاند. این انسانها در رویارویی با عوامل مختلف آبوهوایی آغاز به زندگی عشایری و شکارچی-گردآورنده کردهاند. فرانسه دارای غارهای بسیاری چون لاسکو است که پیشینه آثار شکل گرفتهٔ روی آن به دوران پارینهسنگی میرسد.
پس از پایان واپسین دوره یخبندان (نزدیک ۱۰٫۰۰۰ سال پیش از میلاد)، هوای این منطقه رو به عادی شدن گذاشت و حدود ۷٫۰۰۰ سال پیش از میلاد، این منطقه از اروپای غربی وارد دوران نوسنگی شد. سپس شاهد رشد و شکوفایی در زمینههای جمعیتی و کشاورزی هستیم که این رخداد در میانهٔ هزاره چهارم و سوم اتفاق افتاد.
گُلها
نیاکان بخشی از فرانسویها گُلها(Gaulois) بودند و تبار سلتی داشتند. اینان تا زمان ژولیوس سزار فرمانروای نیرومند جمهوری روم فرمانروایی بومی خود را داشتند تا سرانجام به دست سزار سرنگون شدند و کشورشان بخشی از امپراتوری روم شد.
جغرافیا
فرانسه از شمال شرقی، شرق و جنوب غربی دارای مرزهای مشترک با بلژیک، لوکزامبورگ، آلمان، سوئیس، ایتالیا، موناکو، اسپانیا و آندورا است. خاک کشور فرانسه در اروپا شامل مساحتی ۵۴۷٫۰۳۰ کیلومترمربعی میشود که با این شمار، فرانسه بزرگترین کشور در میان اعضای اتحادیه اروپا، از دید مساحت است. فرانسه همچنین دارای جاذبههای طبیعی بسیاری همچون جاذبههای ساحلی در مناطق شمالی و غربی و مناظر کوهستانی بیشتر مربوط به رشتهکوههای آلپ در بخش شرقی است.
آب و هوا
بخشهای شمالی و شمال شرقی فرانسه دارای آبوهوای معتدل است. بخشهای جنوبی نیز آبوهوای مدیترانهای دارند. بخشهای غربی فرانسه دارای اقلیم اقیانوسی است؛ یعنی این مناطق دارای میزان بارش بالایی بوده و زمستانهایی معتدل و تابستانهایی گرم را تجربه میکنند. شرق این کشور نیز داری آب و هوای کوهستانی است. دیگر مناطق فرانسه معمولاً از تابستانهایی گرم و گاهی طوفانی و زمستانهایی سرد برخوردارند.
فرانسه یکی از نخستین کشورهای جهان است که در سال ۱۹۷۱ برای خود یک وزارتخانه در رابطه با محیط زیست ایجاد کرد. همچنین با اینکه فرانسه یکی از کشورهای صنعتی جهان شمرده میشود، اما دارنده رتبه هفدهم تولیدکننده دیاکسید کربن در جهان است و در کنار کشورهای کم جمعیت جهان چون کانادا و استرالیا جای گرفتهاست. البته این اهمیت به محیط زیست از زمانی آغاز شد که فرانسه با بحران نفتی سال ۱۹۷۳ دستبهگریبان بود و تصمیم به این گرفت که روی به انرژی هستهای بیاورد. اهمیت انرژی هستهای برای فرانسه به اندازهای شد که امروزه بیش از ۷۵٪ از برق این کشور نیز از همین روش تأمین میشود که در نتیجه برابر شد با آلودگی کمتر محیط زیست. ۲۸درصد از خاک فرانسه شامل جنگل میشود. این کشور همچنین دارنده ۹ پارک ملی و ۴۶ پارک طبیعی است. دولت فرانسه بنابر برنامههایش قرار است تا سال ۲۰۲۰ بیش از ۲۰ درصد از مناطق انحصاری اقتصادی خویش را تبدیل به مناطق حفاظتشده کند.
برپایهٔ گزارشی که توسط دو دانشگاه ییل و دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۱۲ تهیه شد؛ نشان میدهد فرانسه ششمین کشور آگاه و هشیار در زمینهٔ محیط زیست است. در گزارش پیشین این دو نهاد آموزشی که در سال ۲۰۱۱ منتشر شده بود، رتبهٔ فرانسه هفتم بود که یک رتبه بالاروی را بیان میکند.
سیاست
حکومت
فرانسه دارای یک حکومت متمرکز بر اساس نظام نیمهریاستی است. قانون اساسی کنونی این کشور برپایه همهپرسی در ۲۸ سپتامبر ۱۹۵۸ تأیید و اجرایی شد که تأکید بسیاری بر توانبخشی رابطه شاخه اجرایی (دولت) با شاخه قانونگذاری (مجلس) دارد. شاخه اجرایی خود شامل دو بخش میشود، بخش نخست ریاست جمهوری است که هر پنج سال با رای مستقیم مردم انتخاب میشود و ریاست شاخه اجرایی را بر عهده میگیرد. اکنون امانوئل مکرون عهدهدار این جایگاه است که در سال ۲۰۱۷ و در انتخابات دور دوم به ریاست جمهوری برگزیده شد. بخش دوم مقام نخستوزیری است که اکنون ژان کاستکس عهدهدار آن است.
مجلس فرانسه نیز از دو بخش تشکیل شده، یکی مجمع ملی و دیگری سنا. مجمع ملی شامل نمایندگان محلی است که با رای مستقیم مردم برای دورههای پنج ساله انتخاب میشوند. این مجلس قدرت انحلال کابینه دولت را دارند؛ اما بخش دوم، سناست که شامل سناتورها میشود. سناتورها برای دورههای شش ساله (پیشتر ۹ ساله) و توسط هیئت انتخابات برگزیده میشوند. قدرت قانونگذاری سنا کوچک است. در صورت ایجاد شدن مشکل در میان شورای ملی و سنا، سخن مورد تأیید نهایی را مجمع ملی خواهد زد.
قانون
کشور فرانسه از نظام حقوقی رومی-ژرمنی استفاده میکند. به عنوان مثال، قاضی امکان ساخت و ایجاد احکام جدید را ندارد و باید بر اساس تفسیرش حکم را صادر کند. (تفسیر مذکور باید همخوان با تفاسیر دیگر قضات در شرایط مشابه باشد)
حقوق در فرانسه شامل دو شاخه حقوق عمومی و حقوق خصوصی میشود. حقوق خصوصی شامل حقوق مدنی و احکام جزایی بوده، در حالی که حقوق عمومی دربارهٔ احکام اداری و قانون اساسی است. بهطور کلی، قانون فرانسه شامل سه جزء اصلی میشود که عبارتند از حقوق مدنی، حقوق جزا (مجرمین) و اداری. احکام جزایی متمرکز بر آینده است. حقوق اداری هم که در بسیاری از کشورها جزئی از حقوق مدنی شمرده میشود، در فرانسه شاخهای کاملاً جداگانه است.
فرانسه از کشورهای سکولار بوده و از احکام وابسته به دین استفاده نمیکند.
نیروی اصلی این کشور پس از دوران جنگ جهانی و پس از پیوستنش به اتحادیهٔ اروپا - که خود یکی از کشورهای بنیانگذار این اتحادیه بود - روی داد. فرانسه پس از جنگ در دهه ۱۹۶۰ میلادی آغاز به ایجاد روابط نزدیکی با آلمان، که پس از جنگ تبدیل به ویرانهای شده بود، کرد و توانست نیروی خود را افزایش دهد.
کشور فرانسه از اعضای پیمان آتلانتیک شمالی - ناتو است اما پس از ماجرای ارتباط نزدیک آمریکا و انگلیس با یکدیگر و در راستای نگهداری از استقلال سیاست خارجی و سیاستهای امنیتی خود، به نشانه خردهگیری، از عضویت در شورای فرماندهی ناتو چشم پوشی کرد و خارج شد. فرانسه همچنین گرایش بسیاری به شرکت در جنگ عراق نداشت. در سال ۲۰۰۹ و به دلیل پشتیبانی نیکولا سارکوزی، رئیسجمهور وقت فرانسه که گرایش بسیاری به آمریکا داشت، فرانسه دوباره به شورای فرماندهی ناتو ملحق شد.
فرانسه از دیدگاه اقتصادی و نظامی کشورهایی که سالها پیش، تحت استعمارش بودند، مانند چاد و ساحل عاج را پشتیبانی کرده و حتی برای برقراری صلح در این کشورها، نیروهای نظامی خویش را روانه این کشورها میکند. در واپسین کمک نظامی، فرانسه برای کمک به ارتش مالی، نیروهای نظامی خود را برای کمک به این کشور فرستادهاست.
نظامی
نیروهای مسلح فرانسه (یا به فرانسوی: Armées françaises) نیروهای نظامی این کشور هستند که زیر فرماندهی رئیسجمهور قرار دارند. این نیروها شامل سه دسته اصلی نیروی زمینی، نیروی دریایی و نیروی هوایی میشوند. همچنین ژاندارمری فرانسه نیز از نهادهای نظامی این کشور است. همه یگانهای نظامی این کشور زیر دید وزارت دفاع هستند، درحالی که ژاندارمری زیر دید وزارت کشور فرانسه کار میکند.
ژاندارمری با کمک پلیس ملی وظیفه تأمین امنیت درون کشور (روستایی و شهری) را برعهده دارند.
فرانسه از اعضای شورای امنیت سازمان ملل و از دارندگان رسمی سلاحهای هستهای است. فرانسه پیمان انپیتی را پذیرفتهاست.
شرایط همجنسگرایان
حقوق لزبینها، همجنس گرایان، دوجنس گرایان و تراجنسیتیها، (LGBT) در فرانسه بر اساس استانداردهای جهانی مترقی است.
اگرچه فعالیت جنسی همجنسگرایان در رژیم پیشین به مجازات اعدام منجر میشد، همه قوانین «لواط» در سال ۱۷۹۱ در طول انقلاب فرانسه لغو شدند. با این حال، یک قانون کمتر شناخته شده قرار گرفتن در معرض نامناسب که اغلب افراد دگرباش جنسی را هدف قرار میداد، در سال ۱۹۶۰ معرفی شد، قبل از اینکه در سال ۱۹۸۰ لغو شود.
سن رضایت برای فعالیت جنسی همجنس گرایان بیش از یک بار تغییر کرد تا اینکه در سال ۱۹۸۲ در زمان ریاست جمهوری فرانسوا میتران برابر با دگرجنسگرایان شد.
پس از اعطای مزایای شراکت خانگی به زوجهای همجنسگرا معروف به پیمان همبستگی مدنی در سال ۱۹۹۹، فرانسه سیزدهمین کشور در جهان شد که ازدواج همجنس گرایان را در سال ۲۰۱۳ قانونی کرد.
قوانین منع تبعیض بر اساس گرایش جنسی و هویت جنسی در این کشور وضع شد. به ترتیب ۱۹۸۵ و ۲۰۱۲.علاوه بر این، از سال ۲۰۱۷، افراد تراجنسیتی مجاز به تغییر جنسیت قانونی خود بدون انجام عمل جراحی یا دریافت هیچ گونه تشخیص پزشکی هستند.
نظرسنجیهای اخیر نشان میدهد که اکثریت مردم فرانسه از ازدواج همجنسگرایان حمایت میکنند و در سال ۲۰۱۳، نظرسنجی دیگری نشان داد که ۷۷٪ از جمعیت فرانسه معتقد بودند همجنسگرایی باید توسط جامعه پذیرفته شود، که یکی از بالاترینها در جوامع مختلف است.
۳۹ کشور در این نظرسنجی شرکت کردند. پاریس توسط بسیاری از نشریات به عنوان یکی از شهرهای امن جهان برای همجنسگرایان نامگذاری شدهاست و گفته میشود دارای جامعهٔ دگرباشان جنسی پر رونق و زیست شبانه است.
مساحت کشور فرانسه برابر با ۶۴۳ هزار کیلومتر مربع بوده و گستردهترین کشور اروپای غربی است (یک سوم گستره ایران) و منطقه دریایی گستردهای را در اختیار دارد.
سطح فرانسه شبیه به یک ششضلعی است، که سه ضلع آن به آب منتهی میشوند. (دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس)
بر اساس واپسین تقسیمات کشوری فرانسه به ۲۲ ناحیه بخش و از ۹۶ شهرستان (یا دپارتمان) تشکیل شده که زیر دید دولت مرکزی اداره میشوند و زیر نظارت شورای انتخابی محلی کار میکنند.
همچنین هر ناحیه به کانتونها و بخشهایی بخش شده و هر بخش از شورای شهر و شهردار خاص خود برخوردار است.
علاوه بر خاک اصلی این کشور در اروپا به شرح فوق، سرزمینهای دیگری بیشتر به صورت جزیره نیز تحت حاکمیت و سلطهٔ حکومت فرانسه قرار دارند.
از این جمله میتوان به کالِدونیای جدید و والیس و فوتونا در شرق استرالیا، جزایر سنت مارتین در محدوده میان دو آمریکای شمالی و جنوبی، و همچنین جزایری مانند مایوت در جنوب آفریقا اشاره کرد.
از بزرگترینِ این مناطق میتوان به گویانِ فرانسه یا گویان (Guiana) با مساحت حدودی ۸۳ هزار کیلومتر مربع اشاره کرد که در همسایگی برزیل در آمریکای جنوبی قرار دارد.
در فرانسه تاکستانها و توتستانها، باغهای مرکبات و زیتون و گلزارها نزدیک مارسی قرار دارند. عطرهای معروف فرانسه از همین گلزارها فراهم میآید. در جنوب غربی فرانسه رود گارون از سرزمینی میگذرد که به آن سرزمین ذرت و شراب میگویند. در شمال این سرزمین منطقهای است که گندم فراوان در آن به عمل میآید و آن را انبار غله فرانسه مینامند. در فلات جنوب فرانسه کشاورزان گوسفند و بز پرورش میدهند و پنیر معروف فرانسه در همین فلات تهیه میشود. بسیاری از کشاورزان فرانسه چهارپایان اهلی دارند. شهرهای فرانسه نیز مانند مناطق کشاورزی آن فعالیتهای اقتصادی گوناگون دارند. شهر لیون مرکز تهیه پارچههای ابریشمی است. بوردو بندر شراب و نیس گردشگاهی بسیار معروف است. معادن آهن فرانسه در شمال شرق آن کشور است و نزدیک آن محل کارخانههای فولادسازی بسیاری تأسیس شدهاست. میلیونها نفر از مردم فرانسه در کارخانه کار میکنند و به کسب و تجارت اشتغال دارند. در فرانسه چند هزار کیلومتر شاهراه آبی وجود دارد و قایقها در سراسر این راهها رفتوآمد میکنند.[۵]
امروزه دولت سوسیالیست، بسیاری از شرکتهای بزرگ، بانکها و بیمهها را خصوصی اعلام نمودهاست؛ اما چندین شرکت بزرگ همچون ایرفرانس، فرانس تلهکوم، رنو و تالس در اختیار دولت است و در برخی از امور به ویژه نیرو، ترابری همگانی و صنایع دفاعی دولت حاکمیتی دارد.بخش ارتباطات راه دور برای بخش خصوصی کمکم آزاد شدهاست.
در کشور فرانسه بالغ بر ۸۴۰ هزار کیلومتر راه آسفالته و بزرگراه وجود دارد. طول راهآهن مورد استفاده نیز بیش از ۵۵۵، ۴۲ کیلومتر بوده و ارتباطات هوایی بینالمللی این کشور توسط شرکتهای هواپیمایی ایرفرانس، (UTA) و پروازهای داخلی توسط ایر- اینتر صورت میپذیرد.
گردشگری
فرانسه در سال ۲۰۱۳ با ۸۴٫۷ میلیون گردشگر خارجی محبوبترین و نخستین کشور در رتبهبندی گردشگری جهان و سومین کشور پر درآمد گردشگری نام گرفت.[۶]
در سال ۲۰۰۶، ۷۹٫۱ میلیون تَن گردشگر به فرانسه سفر کردهاند که این شمار بیشترین در میان کشورهای جهان بودهاست. درآمد فرانسه از این شمار گردشگر برابر ۴۶٫۳ میلیارد دلار بودهاست.[۷]
زیباترین روستاهای فرانسه (به فرانسوی: Les Plus Beaux Villages de France) یک انجمن جداگانه ایجاد شده در سال ۱۹۸۲ است که با هدف تشویق روستاهای کوچک و زیبا برای بهبود جاذبههای گردشگری تشکیل شدهاست. تا سال ۲۰۱۵ شمار ۱۵۵ روستا این برچسب را داشته و جزء این طرح شدهاند.[۸]
جمعیتشناسی
با برآورد کل جمعیتی نزدیک ۶۵٫۲ میلیون تَن در ۲۰۲۰؛[۹] فرانسه ۲۲ امین کشور پرجمعیت در جهان و سومین کشور پرجمعیت در اروپا است.[۱۰]