Historio
Historio esas la cienco qua studias pasinta eventi, tradicionale de la homaro. Ol uzas metodi propra de la Homala e Sociala Cienci, ma anke metodi de la cienci di la naturo, facanta multafoye interfacala studii.[1] Ca studii apogesas maxim ofte en skribita dokumenti, ma ank en l'arto, teknologio, edc, de pasinta epoki. Ofte on uzas anke interviuvi, arkeologiala trovuri, fotografuri, arto-verki, edc. L'epoko ante l'aparo di skribo-sistemi nomesas prehistorio.
On povas studiar historio de diversa vidopunti, exemple historio sociala, kulturala, ekonomikala, politikala, militala, edc.
Etimologio
La vorto historio venas del anciena vorto Greka ἱστορία, qua povas tradukesar kom "inquesto" od "informo", de la verbo ἱστορεῖν ("inquestar"). De lo naskis la Latina vorto historia.
Proto-Indo-Europana vorto esas *wid-tor- (de la radiko *weid-, "savar, vidar"; * =hipotezala konstrukturo), anke en la Latina vorti kom "ideo" o "visiono", en la Germanala wit, wise o wisdom, la Sanskrita veda, e la Slava videti o vedati, en altra lingui di l'Indo-Europana familio.
La vorto en Greka antiqua ἱστορία uzesis da Aristoteles ye lua Περὶ τὰ ζῷα ἱστορίαι ('Historio dil animali'). La termino derivis de ἵστωρ ('testo, judicianto, saja homo'). On povas trovar diferanta uzi di ἵστωρ ye Homerala himni, Heraklitos, e.c.
Divido di la prehistoriala e historiala tempo
| Prehistorio | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Petroepoko | Metaloepoko | |||||||
| P a l e o l i t i k o | Mesolitiko | N e o- l i t i k o | Kuproepoko | Bronzoepoko | Feroepoko | |||
| Frua paleolitiko | Meza paleolitiko | Supra paleolitiko | Epipaleolitiko | Protoneolitiko | ||||
| Historio (ocidentala) | ||||||||||||
| Protohistoria | Antiqueso | Mezepoko | 15ma yarcento | Moderna ero | 18ma yarcento | Nun-tempala ero | ||||||
| Klasika antiqueso | Posa antiqueso | Mezepoko | Baja Edad Media | |||||||||
| Plena Edad Media | Krizo di la mezepoko | 16ma yarcento | 17ma yarcento | 19ma yarcento | 20ma yarcento | 21ma yarcento | ||||||
Historio segun regiono
| Afrika | Amerika | Azia | Europa |
|---|---|---|---|
| Sudafrika | Usa Kanada Mexikia Arjentinia Brazilia Chili | Chinia Japonia India | Francia Germania Hispania Rusia Italia Unionita Rejio |
Historio de diversa vidopunti
- Kulturala historio
- Religiala historio
- ...
