Töluorð
Það þarf að skrifa þessa grein út frá alþjóðlegu sjónarmiði. Vinsamlegast bættu greinina eða ræddu málið á spjallsíðunni. |
Töluorð (skammstafað sem to.) eru fallorð sem tákna tölu, röð, fjölda eða stærð einhvers. Þau bæta hvorki við sig greini né stigbreytast.
Skipting
Töluorð skiptast í hrein töluorð eða frumtölur (t.d. einn, tveir, þrír) og raðtölur (t.d. fyrsti, annar, þriðji) og blönduð töluorð sem greinast í tölunafnorð (tugur, tvennd, fjarki...), tölulýsingarorð (einfaldur, þrefaldur, sjötugur, einir, tvennir, þrennir), og töluatviksorð (tvisvar, tvívegis, þrisvar og þrívegis).
Hrein töluorð
Frumtölur
Frumtölur tákna tölur (einn, tveir, þrír, fjórir). Þær beygjast í föllum en fimm og framvegis beygjast ekki (eru eins í öllum föllum).
Frumtölururnar einn, tveir, þrír og fjórir fallbeygjast sem og allar tölur sem enda á þeim (tuttugu og einn, fjörutíu og þrír, níutíu og fjórir, eitt þúsund og þrír) og nokkrar aðrar tölur (hundrað, þúsund, milljón o.s.frv.). Annars fallbeygjast frumtölur ekki.
| 1 | einn (kk.) / ein (kvk.) / eitt (hk.) | 11 | ellefu | 1000 | (eitt) þúsund | ||
| 2 | tveir (kk.) / tvær (kvk.) / tvö (hk.) | 12 | tólf | 10000 | tíu þúsund | ||
| 3 | þrír (kk.) / þrjár (kvk.) / þrjú (hk.) | 13 | þrettán | 30 | þrjátíu | ||
| 4 | fjórir (kk.) / fjórar (kvk.) / fjögur (hk.) | 14 | fjórtán | 40 | fjörutíu[1] | ||
| 5 | fimm | 15 | fimmtán | 50 | fimmtíu | ||
| 6 | sex | 16 | sextán | 60 | sextíu | ||
| 7 | sjö | 17 | sautján | 70 | sjötíu | ||
| 8 | átta | 18 | átján | 80 | áttatíu | ||
| 9 | níu | 19 | nítján | 90 | níutíu[2] | ||
| 10 | tíu | 20 | tuttugu | 100 | hundrað |
Raðtölur
Raðtölur eru töluorð sem tákna röð (fyrsti, annar, þriðji, fjórði, fimmti.. o.s.fv.) sem beygjast allar í föllum. Raðtölurnar beygjast yfirleitt eins og veik lýsingarorð í frumstigi[heimild vantar] (en þó ekki raðtölurnar fyrsti og annar).
| 1. | fyrsti | 11. | ellefti | 1000. | þúsundasti | ||
| 2. | annar | 12. | tólfti | 10000. | tíuþúsundasti | ||
| 3. | þriðji | 13. | þrettándi | 30. | þrítugasti | ||
| 4. | fjórði | 14. | fjórtándi | 40. | fertugasti | ||
| 5. | fimmti | 15. | fimmtándi | 50. | fimmtugasti | ||
| 6. | sjötti | 16. | sextándi | 60. | sextugasti | ||
| 7. | sjöundi | 17. | sautjándi | 70. | sjötugasti | ||
| 8. | áttundi | 18. | átjándi | 80. | áttugasti | ||
| 9. | níundi | 19. | nítjándi | 90. | nítugasti | ||
| 10. | tíundi | 20. | tuttugasti | 100. | hundraðasti |
Blönduð töluorð
Ýmis orð sem tákna upphæð eða fjölda tilheyra öðrum orðflokkum en töluorðum:
Tölunafnorð
Tölunafnorð eru nafnorð sem fela í sér tölu. Til eru mörg dæmi um tölunafnorð:
Tölulýsingarorð
Tölulýsingarorð eru lýsingarorð sem eru gert orð tölum og hegða sér algjörlega eins og önnur lýsingarorð. Þau enda ýmist á -faldur, -ræður eða -tugur. Til dæmis:
- tvískiptur
- einfaldur
- tíræður
- þrefaldur
- fjórfaldur
- þrítugur
- fimmtugur
- sjötugur
- níræður
- einir
- tvennir
- þrennir
- o.s.frv.
Töluatviksorð
Töluatviksorð eru atviksorð sem fela í sér tölu. Aðeins eru til fjögur slík töluatviksorð:
- tvisvar
- tvívegis
- þrisvar
- þrívegis
Annað
Með fleirtöluorðum eru notuð töluorðin einir, tvennir, þrennir og fernir en ekki fleiri.[heimild vantar]
Neðanmálsgreinar
Heimildir
- Björn Guðfinnson (án árs). Íslensk málfræði. Námsgagnastofnun.
- Orðasafn Stærðfræðifélagsins