ტოსკანა
ტოსკანა (იტალ. Toscana) — რეგიონი ცენტრალურ იტალიაში. მისი ფართობი 23 000 კმ²-ია, მოსახლეობა კი 3 75 მლნ ადამიანი. რეგიონული დედაქალაქია ფლორენცია. ტოსკანური დიალექტი ლიტერატურული იტალიურის საფუძველია.
| რეგიონი | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| ტოსკანა Toscana | |||||
.jpg) | |||||
| |||||
| ქვეყანა |  იტალია | ||||
| ადმ. ცენტრი | ფლორენცია | ||||
| შიდა დაყოფა | არეცოს პროვინცია, ფლორენციის პროვინცია, გროსეტოს პროვინცია, ლივორნოს პროვინცია, ლუკას პროვინცია, მასისა და კარარის პროვინცია, პიზის პროვინცია, პისტოიის პროვინცია, პრატოს პროვინცია, სიენის პროვინცია და Metropolitan City of Florence | ||||
| კოორდინატები | 43°21′00″ ჩ. გ. 11°01′00″ ა. გ. / 43.35000° ჩ. გ. 11.01667° ა. გ. | ||||
| მმართველი | Eugenio Giani | ||||
| ფართობი | 22 993 კმ² | ||||
| მოსახლეობა | 3 750 000 კაცი (2011) | ||||
| სიმჭიდროვე | 163,1 კაცი/კმ² | ||||
| ეროვნული შემადგენლობა | იტალიელები 93 % ალბანელები 2 % რუმინელები 1 % | ||||
| სასაათო სარტყელი | UTC+1 და UTC+2 | ||||
| ოფიციალური საიტი | regione.toscana.it | ||||
 | |||||
ტოსკანა ცნობილია თავის თვალისმომჭრელი ლანდშაფტით, ხელოვნების მდიდარი მემკვიდრეობით და მისი დიდი გავლენით მაღალ კულტურაზე. ტოსკანა მიჩნეულია იტალიური რენესანსის დაბადების ნამდვილ ადგილად და წარმოადგენს ხელოვნებასა და მეცნიერებაზე უდიდესი გავლენის მომხდენი ადამიანის სამშობლოს, ისეთების, როგორებიც არიან პეტრარკა, დანტე, ბოტიჩელი, მიქელანჯელო, ლეონარდო და ვინჩი, გალილეო გალილეი, ჯორდანო ბრუნო, ლუკა პაჩოლი და პუჩინი. აქედან გამომდინარე, რეგიონში გახსნილია რამდენიმე მუზეუმი (მათ შორის უფიცის, პიტის, ჩანსიანოს). ტოსკანას უნიკალური კულინარიული ტრადიციები გააჩნია, ცნობილია თავის ღვინოებით.
ტოსკანიდან ექვსი ობიექტი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაშია შეტანილი: ფლორენციის ისტორიული ცენტრი (1982), სიენის ისტორიული ცენტრი (1995), პიზის კათედრალის მოედანი (1987), სან-ჯიმინიანოს ისტორიული ცენტრი (1990), პიენცის ისტორიული ცენტრი (1996) და ვალ-დ’ორჩა (2004). გარდა ამისა, ტოსკანას გააჩნია 120-მდე დაცული ბუნების ნაკრძალი. ამ ყოველივეს შედეგად, ტოსკანა და მისი დედაქალაქი ფლორენცია ძლიერ პოპულარული ტურისტული ღირსშესანიშნაობებია, რომლებიც ყოველწლიურად მილიონობით ტურისტს იზიდავს. თავის მხრივ ფლორენცია წელიწადში 10 მლნ ტურისტს იღებს და მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მონახულებადი ქალაქია.[1]
ტოსკანა ადრე იყო რომაული ეტრურია, დასახლებული ეტრუსკებით ძვ.წ. 500 წელს. შუა საუკუნეებში გაყოფილი იყო ორ პატარა სახელმწიფოდ, რომლებიც XV-XVI საუკუნეებში ფლორენციის მმართველობის ქვეშ გაერთიანდნენ. 1861 წელს ტოსკანა იტალიის ნაწილი გახდა.
გეოგრაფია
ტოსკანას უხეში სამკუთხედის მოხაზულობა აქვს და მდებარეობს ტირენიის ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილთან, ცენტრალურ აპენინებში. გარს არტყავს და გადაკვეთს მთავარი მთაგრეხილები, ცოტაა (მაგრამ ძლიერ ნაყოფიერი) დაბლობები, საბოლოო ჯამში რელიეფი გორაკ-ბორცვიანია. მეურნეობის ძირითადი დარგია სოფლის მეურნეობა.
მთებს უკავია რეგიონის ტერიტორიის 25 % — 5770 კმ², ვაკეებს კი 8,4 %, რომელთა უმრავლესობაც ემთხვევა მდინარე არნოს ველებს.
რეგიონის კლიმატი სანაპირო არეალებში რბილია, შიდა ნაწილებში კი უფრო უხეში და ნალექიანი, ტემპერატურის მნიშვნელოვანი რყევით ზამთარსა და ზაფხულს შორის[2], რასაც განაპირობებს აქტიური ფრიზი, რაც ერთ დროს განაპირობებდა რეგიონის ყველაზე უხვმოსავლიანობას ძველ რომში.[3]
ადმინისტრაციული დაყოფა
ტოსკანის რეგიონი ადმინისტრაციულად ათ პროვინციად იყოფა:
| პროვინცია | ფართობი (კმ²) | მოსახლეობა | სიმჭიდროვე (ად./კმ²) |
|---|---|---|---|
| არეცოს პროვინცია | 3232 | 345 547 | 106,9 |
| ფლორენციის პროვინცია | 3514 | 983 073 | 279,8 |
| გროსეტოს პროვინცია | 4504 | 225 142 | 50 |
| ლივორნოს პროვინცია | 1218 | 340,387 | 279,5 |
| ლუკას პროვინცია | 1773 | 389 495 | 219,7 |
| მასისა და კარარის პროვინცია | 1157 | 203 449 | 175,8 |
| პიზის პროვინცია | 2448 | 409 251 | 167,2 |
| პისტოიის პროვინცია | 965 | 289 886 | 300,4 |
| პრატოს პროვინცია | 365 | 246 307 | 674,8 |
| სიენის პროვინცია | 3281 | 268 706 | 81,9 |