Қытай халықтары
Ресми түрде Қытайда 56 ұлт бар. Ханзу ұлты 92 % болғандықтан қалған халықтарды аз санды ұлттар деп атайды.
Іс жүзінде аз санды ұлттар көбі ірі ұлттармен біріктірілген және ұлттардың саны бұдан көп. Ethnologue бойынша Қытайда 236 тіл - 235 тірі тіл және 1 өлі чжурчжен тілі..
Әр жылдардағы санақтарда ресми ұлттардың саны әртүрлі болды. 1953жылғы санақта 41 аз санды ұлт көрсетелді. Ал 1964 жылы 183 тіркелген ұлттың үкімет тек 54 таныды. Қалған 129 халықтың 74-і танылған 54 халыққа қосылды, ал 23-і "басқа" , 32-і "күдікті" деп сналды.
Гонконг және Макао арнайы әкімшілік аудандары да көптеген ұлттарды айырмайды.
Қытайдағы ұлттар тізімі
Төменде кестеде ресми 56 ұлт қытай тіліндегі атауы, өз атауы, тілі, 5 Қытай санағы бойынша саны және елдегі тұратын аймағымен тілі бойынша топталған.
| қазақша атауы | қытайша атауы қыт. (пиньинь) | өзіндік атауы | тілі | саны (2000) | Қытайда қоныстанған аймағы | Ескерту |
|---|---|---|---|---|---|---|
| қытай халықтары | ||||||
| Ханзу | 汉族 (Hàn Zú) | 汉族 | қытай тілі | 1 137 386 112 | барлық жерде | цунь (Үлгі:Lang-zh32)[1] |
| Дүнгендер | 回族 (Huí Zú) | 回民, 回族, 回回 | қытай тілі, хэчжоу тілі, канцзя тілі | 9 816 805 | Нинся-Хуэйс автономиялы өлкесі (1,86 млн), шағын — в Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі (840 мың), және Ганьсу (1,18 млн), Хэнань (950 мың)，Цинхай (750 мың)， Юньнань (640 мың)，Хэбэй (540 мың)，Шаньдун (500 мың) . | уцулдар (Үлгі:Lang-zh32)[2], канцзя (Үлгі:Lang-zh32)[3]-ды қосқанда |
| Тибет-бирма немесе қытай халқы (толығырақ бай тілі) туралы мақалада | ||||||
| бай | 白族 (Bái Zú) | bairt‧zix [pɛ42‧tsi33, пэ-ци] | бай тілі, қытай тілі | 1 858 063 | 84 % — Юньнань, 7,7 % — Гуйчжоу, 7,2 % — Хунань | |
| Тибет-бирма халықтары | ||||||
| туцзя | 土家族 (Tǔjiā Zú) | бисека (қыт. 畢兹卡) | қытай тілі, сотүстік туцзя, оңтүстік туцзя | 8 028 113 | 31,5 % — Хунань, 31 % — Хубэй, 18 % — Гуйчжоу, 18 % — Чунцин | |
| и | 彝族 (Yí Zú) | ꆈꌠ (Nuosu) [nɔ̄sū] (қыт. 诺素) | носу, насу (қыт. 纳苏), нису (қыт. 尼苏), сани (қыт. 撒尼), аси (қыт. 阿细), аже, ажа, лалуо (қыт. 腊罗) и лолопо (қыт. 罗罗坡) (липо, қыт. 理泼) | 7 762 272 | 61,7 % — Юньнань, 27,1 % — Сычуань, 10,8 % — Гуйчжоу, бірнеше мың Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесінде | фула (Үлгі:Lang-zh32, вьетн. Phù Lá)[4], лати (Үлгі:Lang-zh32 , вьетн. La Chí)[5] и пупео (Үлгі:Lang-zh32, вьетн. Pu Peo)[6] қосқанда . |
| тибеттіктер | 藏族 (Zàng Zú) | тиб. བོད་པ, вайли bod pa (қыт. 博) | тибет тілі | 5 416 021 | 45,6 % — Тибет автономиялы өлкесі, 23,7 % — Сычуань, 19,8 % — Цинхай, 8 % — Ганьсу, 2,4 % — Юньнань | Шерптер (Үлгі:Lang-zh32)[7] и Солтүстік пуми (Үлгі:Lang-zh32)[8] қосқанда |
| хани | 哈尼族 (Hāní Zú) | Haqniq | хани тілі | 1 439 673 | Юньнань | акха (Үлгі:Lang-zh32)[9] и бису (Үлгі:Lang-zh32)[10] қосқанда |
| лису | 傈僳族 (Lìsù Zú) | тілі лису | 634 912 | 96,9 % — Юньнань, 2,8 % — Сычуань | ||
| лаху | 拉祜族 (Lāhù Zú) | Ladhulsi, Kawzhawd | лаху тілі | 453 705 | Юньнань | |
| наси | 纳西族 (Nàxī Zú) | Naqxi [nɑ̀hiˉ /nàhĭˊ] | наси тілі | 308 839 | 95,6 % — Юньнань, 3,1 % — Сычуань | қосқанда мосо (Үлгі:Lang-zh32)[11] |
| цян | 羌族 (Qiāng Zú) | RRmea [ʐme], 尔马 (Ěrmǎ) | қытай тілі, тибет тілі, солтүстік цян тілі, Оңтүстік цян тілі | 306 072 | Сычуань | |
| цзинпо | 景颇族 (Jǐngpō Zú) | Jingpo (Jinghpaw), Tsaiva, Lech | качин тілі, цзайва, мару, лаши, ачан тілі, хпон, нунг және лису. | 132 143 | Юньнань | цзайва (Үлгі:Lang-zh32)[12], лаши (Үлгі:Lang-zh32)[13] и мару (Үлгі:Lang-zh32)[14] қосқанда |
| ачаны | 阿昌族 (Āchāng Zú) | Ngac’ang | ачан тілі | 33 936 | Юньнань | |
| пуми | 普米族 (Pǔmǐ Zú) | [phʐẽmi] (қыт. 普日米， 培米) | пуми тілі, тибет тілі | 33 600 | Юньнань | |
| ну | 怒族 (Nù Zú) | эну (қыт. 峨努), нусу (қыт. 怒苏), ану (қыт. 阿怒), нулун (қыт. 怒龙) | нусу | 28 759 | Юньнань | анонг (Үлгі:Lang-zh32)[15] қосқанда |
| дино | 基诺族 (Jīnuò Zú) | [tɕyno], [kino] | дино тілі | 20 899 | Юньнань | |
| мэньба | 门巴族 (Ménbā Zú) | тиб. མོན་པ, вайли mon pa | мэньба тілі, тибет тілі | 8923 | Тибет автономиялы өлкесі | |
| дулундар | 独龙族 (Dúlóng Zú) | [tɯɹɯŋ] | дулун тілі | 7426 | Юньнань | |
| лоба | 珞巴族 (Luòbā Zú) | богар (博嘎尔/博嘎而), нинпо (宁波), банпо (邦波), дэгэнь (德根) | лоба тілі, тибет тілі | 2965 | Тибет автономиялы өлкесі | |
| Тай халықтары | ||||||
| чжуаны | 壮族 (Zhuàng Zú) | Bouxcuengh (ранее Bouчcueŋь) (қыт. 布壮) | чжуан тілі, қытай тілі | 16 178 811 | Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесі (14,21 млн), Юньнань (1,14 млн), Гуандун (570 мың) | буян (Үлгі:Lang-zh32)[16] қосқанда |
| буи | 布依族 (Bùyī Zú) | Buxqyaix [pu ʔjai] (қыт. 布雅伊) | буи тілі | 2 971 460 | Гуйчжоу | мо (Үлгі:Lang-zh32)[17], тхен (Үлгі:Lang-zh32) [18] и ай-чам (Үлгі:Lang-zh32)[19] қосқанда |
| дун | 侗族 (Dòng Zú) | Gaeml [kɐm] | дун тілі | 2 960 293 | Гуйчжоу (1,63 млн), Хунань (840 мың), Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесі (300 мың) | |
| дайлар | 傣族 (Dǎi Zú) | [tai51] | лы (Үлгі:Lang-zh32), тай-ныа (Үлгі:Lang-zh32), тай-понг (Үлгі:Lang-zh32), тай-дам (Үлгі:Lang-zh32), тай-я (Үлгі:Lang-zh32) | 1 158 989 | Юньнань | қосқанда лы (Үлгі:Lang-zh32, вьетн. Lự)[20], канг[21] |
| шуйлар | 水族 (Shuǐ Zú) | sui | шуй тілі | 406 902 | Гуйчжоу | |
| мулао | 仫佬族 (Mùlǎo Zú) | [mu6lam1] | мулао тілі | 207 352 | Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесі (170 мың)，Гуйчжоу (порядка 30 мың) | |
| маонань | 毛南族 (Màonán Zú) | Anan (қыт. 阿难) | маонань тілі | 72 400 | Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесі (70 мың)，Гуйчжоу | |
| Кадай халықтары | ||||||
| гэлао | 仡佬族 (Gēlǎo Zú) | [klau] | гэлао тілі | 579 357 | Гуйчжоу (560 мың), Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесі | |
| Ли халқы | ||||||
| ли | 黎族 (Lí Zú) | hlai | Ли тілі | 1 247 814 | Хайнань | |
| Мяо-яо халықтары | ||||||
| мяо | 苗族 (Miáo Zú) | [m̥ɔ̃ŋ] хмонг | тілі мяо, маоцзяхуа[22] | 8 940 116 | 48,1 % — Гуйчжоу，21,49 % — Хунань，11,67 % — Юньнань，24 % — Хубэй，1,65 % — Сычуань，1,35 % — Гуандун，0,69 % — Хайнань, а также 5,62 % — в Чунцине и 5,18 % — в Гуанси-Чжуанском автономном районе | группа халықов |
| яо | 瑶族 (Yáo Zú) | [mĭɛn] (қыт. 民, 勉) | яо тілі, пинди яохуа (ким мун) [23] | 2 637 421 | 62,1 % — в Гуанси-Чжуанском автономном районе, 21,5 % — Хунань, 8,1 % — Юньнань, 6,4 % — Гуандун, 1,5 % — Гуйчжоу | халықтар тобы; патхен (Үлгі:Lang-zh32, вьетн. Pà Thén)[24], ежун (Үлгі:Lang-zh32)[25] қосқанда |
| шэ | 畲族 (Shē Zú) | [hɔ22 ne53] Hone (қыт. 活聂) | қытай тілі, шэ тілі | 709 592 | 55 % — Фуцзянь, 27,4 % — Чжэцзян, 12,1 % — Цзянси, 4,2 % — Гуандун | |
| Мон-кхмер халықтары | ||||||
| ва | 佤族 (Wǎ Zú) | Ba rāog (қыт. 巴饶) | ва тілі | 396 610 | Юньнань | |
| буландар | 布朗族 (Bùlǎng Zú) | Blang | булан тілі | 91 882 | Юньнань | |
| цзин (вьеттер) | 京族 (Jīng Zú) | 𠊛越 người Việt, 𠊛京 người Kinh | вьетнам тілі | 22 517 | Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесі | |
| палаунг (дэандар) | 德昂族 (Déáng Zú) | Ang (昂), Leng (冷), Liang (梁), Bulei (布雷), Na’annuomai (纳安诺买) | палаунг тілі | 17 935 | Юньнань | |
| моңғол халықтары | ||||||
| моңғолдар | 蒙古族 (Měnggǔ Zú) | 15px ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ, монгол | моңғол тілі, кадо (тілі)[26] | 5 823 947 | 70,2 % — Ішкі моңғолия, 12,2 % — Ляонин, 3,3 % — Цзилинь, 2,9 % — Хэйлунцзян, 2,9 % — Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі, 1,5 % — Цинхай; және де Юньнань, Сычуань мен Хэбэй | Тувалар (Үлгі:Lang-zh32)[27], Қалмақтар (Үлгі:Lang-zh32)[28], Буряттар (Үлгі:Lang-zh32)[29] қосқанда. |
| дунсян | 东乡族 (Dōngxiāng Zú) | сарта (қыт. 撒尔塔) немесе санта | дунсян тілі, танван тілі | 513 805 | 83,3 % — Ганьсу, 15,1 % — Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| ту | 土族 (Tǔ Zú) | [maŋɡuer / moŋɡuer] (қыт. 蒙古尔) | монгор тілі, утунь тілі (қыт. 五屯话) | 241 198 | 77 % — Цинхай, 12 % — Ганьсу | |
| даурлар | 达斡尔族 (Dáwòěr Zú) | [taɡʊːr / taɢʊːr] | даур тілі | 132 394 | Ішкі моңғолия (70 мың аса), Хэйлунцзян (40 мың аса), Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| баоань | 保安族 (Bǎoān Zú) | [bɵ:ŋɑn / ˌpaoˈnaŋ] | баоан тілі, қытай тілі | 16 505 | 90,6 % — Ганьсу, 5 % — Цинхай, 3,9 % — Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| Түркі халықтары | ||||||
| ұйғырлар | 维吾尔族 (Wéiwúěr Zú) | ئۇيغۇر Uyƣur [ʔʊɪ'ʁʊː] | ұйғыр тілі | 8 399 393 | Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| қазақтар | 哈萨克族 (Hāsàkè Zú) | قازاقتار қазақтар [qɑzɑqtɑr] | Қазақ тілі | 1 250 458 | негізі Синьцзян-Уйгурском автономном районе, және де Ганьсу , Цинхай | |
| қырғыздар | 柯尔克孜族 (Kēěrkèzī Zú) | قىرغىزدار қырғыздар, фуюй [gɨr.gɨs] | қырғыз тілі | 160 823 | Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі, Хэйлунцзян | хакастар (Үлгі:Lang-zh32, 富裕科尔克孜, пиньинь Fùyù Kēěrkèz ī)[30] қосқанда |
| саларлар | 撒拉族 (Sǎlá Zú) | سالار salar | салар тілі | 104 503 | 87,8 % — Цинхай, 7,7 % — Ганьсу, 4,2 % — Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| сары ұйғырлар (юйгу) | 裕固族 (Yùgù Zú) | сар-юг. Sarïg Yogïr [sarɯɢ jʊɢʊr], шир-юг. Šera Yogor [ʃira jʊɢʊr] (қыт. 萨里畏吾) | сары-ұйғыр тілі, шира-югур тілі, тибет тілі | 13 719 | 96 % — Ганьсу, 2,3 % — Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| өзбектер | 乌孜别克族 (Wūzībiékè Zú) | أۇزبېكلار O‘zbeklar | өзбек тілі | 12 370 | Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| татарлар | 塔塔尔族 (Tǎtǎěr Zú) | تاتارلار Tatarlar | татар тілі | 4890 | негізі Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | |
| Тунгус-манжур халықтары | ||||||
| манжурлер | 满族 (Mǎn Zú) | 10px ᠮᠠᠨᠵᠤ Manju; қыт. 满族 | қытай тілі, манжур тілі | 10 682 262 | Ляонин (5,39 млн), Хэбэй (2,12 млн), Хэйлунцзян (1,04 млн), Цзилинь (990 мың)，Ішкі моңғолия (500 мың)，Пекин (250 мың) | |
| сібелер | 锡伯族 (Xíbó Zú) | [šivə]; ман. 20px ᠰᡞᠪᡝ Sibe | маньчжур тілі (сібе диалект), қытай тілі | 188 824 | 69,4 % — Ляонин, 19,1 % — Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі, 5,3 % — Хэйлунцзян, 2 % — Цзилинь | |
| эвенктер | 鄂温克族 (Èwēnkè Zú) | эвэнкил | эвенк тілі, хамниган тілі | 30 505 | 85 % — Ішкі моңғолия, және Хэйлунцзян | жай эвентер және (Үлгі:Lang-zh32, Үлгі:Lang-zh32 тунгустар), солондар (Үлгі:Lang-zh32) и хамнигандар (Үлгі:Lang-zh32) деп бөлінеді. |
| орочоны | 鄂伦春族 (Èlúnchūn Zú) | орочон | эвенк тілі (шығыс диалект) | 8196 | 51,5 % — Хэйлунцзян, 44,5 %— Ішкі моңғолия, 1,2 % — Ляонин | эвенк-бұғышылар |
| нанайлар (хэчжэ) | 赫哲族 (Hèzhé Zú) | нāни~нāнай (қыт. 那乃，那尼), хэǯэ най | нанай тілі | 4640 | Хэйлунцзян | |
| корейлер | 朝鲜族 (Cháoxiǎn Zú) | 조선족, конц. чосонджок | корей тілі | 1 923 842 | Цзилинь (1,15 млн), Ляонин (390 мың), Хэйлунцзян (240 мың) | |
| Тайвань халықтары | ||||||
| гаошань | 高山族 (Gāoshān Zú) | тайвань тілі | 4461 | негізі Тайвань, және Шанхай, Пекин, Ухань, Фуцзянь, Хэнань мен Гуанси-Чжуан автономиялы өлкесі | Тайвань аралының жергілікті халықтарынің жалпы аты. Континенттегі саны көрсетілген. | |
| Үнді-еуропа халықтары | ||||||
| памир тәжіктері | 塔吉克族 (Tǎjíkè Zú) | تاجیک тоҷик, сарыкөл тілі [tuʤik] | вахан тілі, сарыкөл тілі | 41 028 | Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі | вахандар (Үлгі:Lang-zh32) и сарыкөлдер (Үлгі:Lang-zh32) |
| орыстар | 俄罗斯族 (Éluōsī Zú) | русские | орыс тілі | 15 609 | Шынжан-Ұйғыр автономиялы өлкесі (9 мың), Ішкі моңғолия (5 мың) | |
| ұлттары анықталмаған | 734 438 | |||||
| Қытай азаматтығын алған шетелдіктер | 941 | |||||
Түсініктемелер
Дереккөздер
Тағы қараңыз
- Қытай халықтарының жазуы
Сыртқы сілтемелер
- Қытай ақпараттық интернет-орталығыда Қытай халықтары туралы бет (орыс.)
- Қытай халықтары және олардың саны (ағыл.)
- 56 Қытай ұлттары суретпен (орыс.)
- Қытайдың этнографиялық картасы (1980 жыл)(қолжетпейтін сілтеме) (ағыл.)
- Қытайдың этнографиялық картасы (1967 жыл)(қолжетпейтін сілтеме) (ағыл.)
- Қытай халықтарының санақтар бойынша саны 1953-2000 жж (ағыл.)
🔥 Top keywords: Тоқтар Оңғарбайұлы ӘубәкіровАбай ҚұнанбайұлыШоқан Шыңғысұлы УәлихановБауыржан МомышұлыТалғат Жақыпбекұлы БигелдиновБасты бетБесеудің хатыРақымжан ҚошқарбаевҚызыл кітапАқбөкенҰлы Отан соғысыЕкінші дүниежүзілік соғысҚазақстанҚызғалдақЖаһандануӘміре ҚашаубаевБәйтерек (монумент)Қожа Ахмет Ясауи кесенесіТалғат Аманкелдіұлы МұсабаевАйдын Ақанұлы АйымбетовЖелтоқсан көтерілісіЖуніс СахиевХиуаз Қайырқызы ДоспановаАстанаҒұндарЖапонияАрнайы:ІздеуЖыныссыз көбеюАрқарЕсім ханҚазақстан өзендеріҚаныш Имантайұлы СәтбаевАмерика Құрама ШтаттарыТәуекел ханҚазақстан музейлеріМағжан Бекенұлы ЖұмабаевБіріккен Ұлттар ҰйымыҚытайМұхтар Омарханұлы Әуезов