Алланың есімдері

Бір тізімге біріктірілген Алла есімінің (сондай-ақ оларды Құдайдың сипаттары деп түсінуге де болады) саны Әбу Һурайрадан жеткізілген сенімді хадиспен анықталады:

Мұхаммед пайғамбар ﷺ айтқан:

Шын мәнінде Аллаһта 99 есім бар — бірсіз жүз. Кімде-кім оларды санап шықса жәннәтқа кіреді

.أَنَّ رَسُولَ ٱللَّهِ ﷺ قَالَ إِنَّ لِلَّهِ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اِسْمًا مِائَةً إِلَّا وَاحِدًا مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الجَنَّةَ

—«Сахих әл-Бұхари»: «Таухид кітабы»; «Сахих Муслим»: «Зікір, дұға және тәубе бабы»; «Муснад Ахмад»: «Әбу Һурайрадан келген есім-сипат хадистері»; «Сунан әт-Тирмизи»: «Пайғамбардан келген дұғалар бабы»; «Сунан Ибн Маджаһ»: «Дұға бабы» 2736

Аллаһтың көркем есімдеріне сену мұсылманның жанына және оның Жаратушыға деген ғибадатына үлкен әсер етеді. Аллаһқа жан-тәнімен құлшылық қылудағы мән-мағынаны табу — бұл әсердің бір нәтижесі болып табылады^[1]. Сонымен қатар Аллаһқа сену, Оның есім-сипаттарына сену — адам баласына Аллаһтан қорқыныш сезімін ұялататын ең үлкен факторлардың бірі, себебі адам Жаратушысын көбірек таныған сайын, Одан қорқынышы көбейе береді.

«Ең жақсы атаулар Аллаға тән. Оған сол аттармен жалбарыныңдар»(Ағраф сүресі, 180-аят)«Алланың тоқсан тоғыз есімі бар. Кім оларды жаттап алса жәннатқа кіреді»(Тирмизи, Әбу Дәуід)

«Алланың тоқсан тоғыз есімі бар. Жүз бірсіз, кім оларды зікір етіп жүрсе жәннатқа кіреді»(Әл Бухари, Муслим)

Аллаһ Тағаланың сипаттары тек жалғыз Құдайға тән. Аллаһ тағаланың сипаттары мәңгі, олардың басы да, соңы да жоқ және олар жаратылыс емес. Аллаһ тағаланың сипаттары өзгермейді, ешкімге және ешнәрсеге тәуелді емес, оларға ұқсас нәрсе жоқ және тек Бір Хақ Тағалаға тән. Әрбір мұсылман Аллаһ тағаланың сипаттарын біліп, мән-мағынасын түсінуі керек, өйткені оларды жоққа шығарған адам кәпір болады. Бізді одан Аллаһ тағала сақтасын!

1. الوُجُودُ Әл-Ужуд (Тіршілік) – Аллаһ тағаланың бар және тірі екендігіне Оның Tмақлұқаттарының, ғаршының, жұлдыздардың, күн мен айдың, тірі жан-жануардың, жәндіктердің, сондай-ақ басқа да тіршіліктің бар болуы дәлел бола алады. Біздің айналамыздағы табиғат тіршілігі тек Жаратушы Аллаһ тағаланың белгілі бір заңдары бойынша іске асады. Дүние тіршілігінде өмір сүретін мақлұқат бір-біріне байланысты және сол байланыстан ажырай алмайды, өйткені жаратылыстың баршасы бір жүйе қалыптастырады.Дүниеде екі миллионнан астам жануар, өсімдік және басқа да микроорганизмдердің түрі бар. Олардың әр түрі бір жағынан, белгілі бір үйлесіммен табиғат тіршілігінің жүйесіне (биосфераға) кіреді, оның бір құрмалас бөлшегі болып табылады, екінші жағынан оның өзі жоғары дәрежеде қалыптасқан, жетілген және үйлесімді, өз қызметін орындайтын, дене бітіміне айналған бір жүйе болады екен. Бір сөзбен айқанда, бар жаратылыс бір логикаға, бір ойға бағынған. Осының баршасы тек Аллаһ тағаланың ісі екеніне көз жеткізу қиын емес. Тек соңғы ғасырда, санамызда қалыптасқан стереотиптерден арылу керек, өйткені олар адамды хақ нәрсені жала деп, ал өтірік, шындыққа жатпайтынды хақ деп тура жолдан тайдыруы мүмкін.

2. القِدَمُ Әл-Қидам (Бастамасы жоқ) – Аллаһ тағала мәңгі өмір сүреді, Ол Tәрқашан болды және болады. Оның T бар болуының басы жоқ. Жаратылыстың бәрі белгілі бір уақытта тіршілігін бастады, ал Жаратушының жаратылыстардан айырмашылығы осында, Ол T Мәңгі, Ол T белгілі бір мезетте пайда болған жоқ.

3. البَقَاءُ Әл-Бақа (Мәңгілік) – Аллаһ тағаланың бар мақлұқаты, тек Өзі қаламаса жоқ болады, ал Аллаһ тағала мәңгі. Оның T бар болуының соңы жоқ. Уақыт та Аллаһ тағаланың жаратылысы, сондықтан Ол T уақытқа тәуелді емес.

4. السَّمْعُ Ас-Сам` (Бар нәрсені есту) – Аллаһ тағала бәрін есітуші және Ол T естімейтін нәрсе жоқ. Бірақ Оның T есіту қабілеті мақлұқаттардағыдай емес. Аллаһ тағаланың есіту қабілеті өзгермейді, яғни әлсіремейді және күшеймейді, оның басы да, соңы да жоқ. Аллаһ тағаланың мақлұқаттары дыбыстардың бәрін ести алмайды, олар кейбір алыс және ақырын шыққан дауыстарды естімейді. Қатты шығатын дыбыстар ақырын шығатын дыбыстарды басады, сондықтан олар басылған дыбыстарды естімейді. Аллаһ тағала бұл кемшіліктерден пәк. Ол T үшін «жақын» немесе «алыс», «ақырын» немесе «қатты» деген ұғым жоқ, Ол T дауыстың бәрін бірдей естиді және Оның T естуінен тыс ешнәрсе қалмайды. Есту үшін Аллаһ тағалаға мүше керек емес. Кейбір жануар басқадан жақсы естиді және ол Аллаһ тағаланың құдіреті.

5. البَصَرُ Әл-Басар (Бәрін көру) – Аллаһ тағала бәрін көреді және Ол T көрмейтін нәрсе жоқ. Оның T көру қабілеті мәңгі және өзгеріске ұшырамайды. Көру үшін Аллаһ тағалаға мүше керек емес. Оның T мақлұқаттары алыс немесе қараңғы жерде тұрған нәрсені көрмейді. Ал көрінетін нәрсенің ішінде тек қарап тұрған затты көреді. Сондай-ақ кейбір жануарлар мүлдем соқыр (мысалы көртышқан, жарқанат), базы біреулер басқалардан артық көреді. Алайда Аллаһ тағала бұл кемшіліктерден пәк. Аллаһ тағала үшін «алыс» немесе «жақын», «жарық» немесе «қараңғы» деген ұғым жоқ.

6. الكَلاَمُ Әл-Каләм (Сөйлеу) – Аллаһ тағала сөйлеу қабілетінің иесі. Қасиетті Құран Кәрім және одан бұрын нәзіл болған Кітаптар (Тәурат, Зәбур, Інжіл) және парақтары (сухуфтары) — Аллаһ тағаланың сөзі. Оның T сөзі әріп және дыбыстан тұрмайды. Аллаһ тағаланың сөзі мәңгі, басы жоқ және жаратылыс емес. Кімде-кім Аллаһ тағаланың сөзі жаратылыс деп айтса, кәпір болады. Абай атамыз айтқандай: «Алланың Өзі де рас, сөзі де рас». Сөйлеу үшін Аллаһ тағалаға мүше керек емес.

7. الإِرَادَةُ Әл-Ирада (Қалау) – Істелініп жатқан барша амалдар Аллаһ тағаланың қалауымен болып жатыр. Оның T қалауынсыз және кездейсоқ еш амал жасалынбайды. Аллаһ тағала жақсылық пен жамандықты жаратты, бірақ бізге жақсы амал жасауға және жамандықтан тыйылуға бұйырды. Ол T жақсылықты мақұлдап, жамандықтан тыяды.

8. القُدْرَةُ Әл-Қудра (Құдірет) – Аллаһ тағала құдіретті, Оның T бәріне қуаты жетеді, Ол T бәрін істей және істете алады, Ол T істей алмайтын нәрсе жоқ. Бір нәрсені істеу үшін Аллаһ тағалаға қандай да бір құрал немесе мүше керек емес. Мақлұқаттың құдірет-қуаты шектеулі, ал Құдіретті Аллаһ тағаланың қуаты шектеулі емес. Адам бәрін істей алмайды, кейбірін істесе де бір ісі ауыр, бір ісі жеңіл келеді. Адам баласына ми, аяқ-қол өмір сүру, тіршілік ету үшін берілген, сондай-ақ адам амалдарды құралсыз істей алмайды. Аллаһ тағала бұл кемшіліктерден пәк. Оған T бір түйір тозаңды немесе жер шарын жарату бірдей жеңіл. Ол T не жаратам десе, кірпік қаққандай.

9. العِلْمُ Әл-`илм (Бәрін білу) – Аллаһ тағала бәрін білуші. Ол T бәрін біледі және Ол T білмейтін нәрсе жоқ. Аллаһ тағаланың білімінің басы да, соңы да жоқ, ол өзгермейді, қосылмайды да, кемімейді, өйткені Аллаһ тағаланың білімі бәрін қамтиды.

10. الحَيَاةُ Әл-Хаят (Өмір) – Аллаһ тағала тірі. Бірақ Оның T өмір-тіршілігі мақлұқаттың өміріне ұқсамайды. Аллаһ тағаланың өмірінің басы да, соңы да жоқ, Аллаһ тағала жасармайды да, қартаймайды. Мақлұқаттар сияқты дене мен нәпсімен өмір сүру Оған T лайықты емес. Оның T өмірі ерекше және мақлұқаттардың өміріне ұқсамайды.

11. الوَحْدَانِيَّةُ Әл-Уахданийя (Жалғыздық) – Хақ тағала жалғыз (Құдай), Оған T ұқсайтын еш нәрсе жоқ. Ол T Өздігінде, Өз сипаттарында және амалдарында бір және жалғыз. Оның T Өзегінде Өзінен басқа ешнәрсе жоқ, бөлшектерден тұрмайды және бөлшектенбейді. Оның T сипаттары Өзінен басқасына тән емес және басқаның сипаттары Оған T тән емес. Оның T жарату ісіне және басқа амалдарына ешкім қосылмайды (көмек немесе кеңес бермейді). «Бір» деген сөз бірлік, бір санының мағынасында емес, өйткені санды бір-біріне қосып-азайтуға болады. «Бір» сөзі Аллаһ тағаланың жалғыз Құдай екендігін білдіртеді. Аллаһ тағала бөлінбейді, бүтін, жалғыз Тәңір және адам ойлау қабілетінен тыс.

12. القِيَامُ بِنَفْسِهِ Әл-Қиямуһу би-нафсиһи (Өзіндігінен жеткілікті) – Аллаһ тағала Өз өзіне жеткілікті, яғни ешкімге және ешнәрсеге тәуелді емес, Оған ешкім және ешнәрсе керек емес, Ол T өзіндігінен бар болушы. Ол T ауаға, суға, ризыққа, уақытқа, орынға мұқтаж емес. Ол T абсолютті тәуелсіз. Аллаһ тағаланың бар болуы белгілі бір факторларға байланысты емес. Мақлұқаттың бәрі Аллаһ тағалаға тәуелді, олардың бар болуы – Оның T құзыры мен қалауы. Сондай-ақ Аллаһ тағала оларды бір-біріне байланыстырып, біріне-бірін тәуелді етіп жаратты. Егер табиғат құбылыстарына көз салсақ, денелердің бір күйден екінші күйге ауысатынын көреміз. Ал осының бәрі Аллаһ тағалаға тәуелді. Аллаһ тағала шексіз тәуелсіз.

13. المُخَالَفَةُ لِلحَوَادِثِ Әл-Мухалафат лиль хауадис (Еш нәрсеге ұқсамаушылық) – Аллаһ тағала ешкімге және еш нәрсеге ұқсамайды және Оған T ұқсас еш нәрсе жоқ. Аллаһ тағала ойлау қабілетінен пәк, ұқсатқан нәрсеге ұқсамайды және Аллаһ тағаланы бір нәрсеге ұқсату – күпірлік. Адам Аллаһ тағаланы бейнелей алмайды, өйткені оның санасы шектеулі.

وَ صَلَّى اللهُ تَعَالى عَلَى خَيْرِ خَلْقِهِ سَيِّدِ الأَوَّلِينَ وَ الأَخِرِينَ نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍوَ عَلَى أَلِهِ وَ أَصْحَابِهِ أَجمَعِينَ بِرَحْمَتِكَ يَآ أَرْحَمَ الرَّحِمِينَسُبْحَانَكَ رَبِّكَ رَبِّ العِزَّتِ عَمَّا يَصِفُونَ وَ سَلاَمٌ عَلَى المُرْسَلِينَوَ الحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ العَالَمِينَ

Аллаһ тағалаға ғибадат, халыққа шарапат. Қадірлі жамағат! Аллаһ тағаланың осы 99 көркем есімін және сипаттарын жаттап, мағынасын түсініп басқаларға жеткізу парыз. Аяқ асты етпеңіздер, биік жерде ұстаңыздар!