2005

• D'Joer 2005 ass vun der Generalversammlung vun der UNO zum Weltjoer vun der Physik erkläert ginn.

Europa

• 23. Januar: De Wiktor Juschtschenko gëtt drëtte President vun der Ukrain.
• 08. Februar: An Dänemark gëtt bei Parlamentswalen d'Mëtt-Riets-Regierungskoalitioun vum Anders Fogh Rasmussen confirméiert.
• 20. Februar: Parlamentswalen a Portugal.
• 12. Mäerz: De José Sócrates gëtt Premierminister a Portugal.
• 19. Abrëll: Ufank vum Pontifikat vum Joseph Ratzinger als Benoît XVI.
• 25. Abrëll: Rumänien a Bulgarien ënnerschreiwen de Bäitrëttstraité zu der Europäescher Unioun.
• 25. Abrëll: De Jiří Paroubek gëtt neien tschechesche Ministerpresident.
• 05. Mee: De Premierminister Tony Blair gewënnt mat senger Labour Party d'Parlamentswalen a Groussbritannien.
• 29. Mee: D'Fransouse soen an engem Referendum zu 54,86 % "non" zum Traité iwwer eng Constitutioun fir Europa.
• 31. Mee: Den Dominique de Villepin gëtt neie franséische Premierminister.
• 01. Juni: Och an Holland gëtt an engem Referendum géint den Traité iwwer eng europäesch Constitutioun gestëmmt.
• 07. Juli: 56 Doudeger an iwwer 700 Blesséierter bei Bommenattentater op 3 Metroszich an e Bus zu London.
• 12. Juli: Den Albert II. gëtt neie Prënz vu Monaco.
• 12. September: Parlamentswalen an Norwegen; d'Gauche gewënnt d'Majoritéit.
• 18. September: Parlamentswalen an Däitschland: D'CDU/CSU kréie 35,2 % vun de Stëmmen, d'SPD kritt der 34,3 %, d'FDP 9,8 %, die Linke-PDS 8,7 %, die Grünen 8,1 %.
• 25. September: Parlamentswalen a Polen. Stäerkst Partei ass Recht a Gerechtegkeet, zweetstäerkst d'Forum vun de Bierger, drëttstäerkst d'Bauerepartei Selbsverdeedegung.
• 03. Oktober: D'Ausseministere vun der Europäescher Unioun decidéieren, Bäitrëttsverhandlunge mat Kroatien an der Tierkei offiziell unzefänken.
• 23. Oktober: De Lech Kaczynski gëtt zum neie polnesche President gewielt.
• 27. Oktober: 2 jonk Leit stierwen zu Clichy-sous-Bois duerch e Stroumschlag, wéi se sech virun der Police an engem Trafoshaische verstoppe wollten; doropshi kënnt et zu deeglaange Krawallen an enger Rëtsch franséische Stied, bei deene sech jonk Leit mat der Police e Kaz-a-Maus-Spill liwweren; bal 10.000 Autoen an eng Rei Gebaier ginn a Brand gestach; 2 Leit kommen ëm d'Liewen.
• 22. November: D'Angela Merkel gëtt zur Bundeskanzlerin an Däitschland gewielt.

Lëtzebuerg

• 01. Januar: Lëtzebuerg iwwerhëlt d'Presidence vum Conseil vun der Europäescher Unioun (bis 30. Juni).
• 27. Juni: D'Philharmonie gëtt ageweit.
• 30. Juni: Lëtzebuerg gëtt Member vun der European Space Agency.
• 10. Juli: Beim Referendum iwwer den Traité iwwer eng Constitutioun fir Europa stëmme 56,52 % fir den Traité.
• 23. September: D'Rockhal mécht um Belval hir Dieren op.
• 09. Oktober: Bei de Gemengewale gewannen Déi Gréng eng Rëtsch Sëtz bäi, d'Sozialiste stäerken hir Positioun an deene Gemenge, wou se staark waren, d'CSV kann hir Positioun behaapten, d'Zuel vun der DP hire Sëtz ass liicht réckleefeg, an d'ADR an Déi Lénk verléiere méi staark.

Afrika

Amerika

USA

• 20. Januar: Den George W. Bush gëtt fir d'zweet Kéier als President vun den USA ageschwuer.
• 29./30. August: An de Staate Mississippi, Louisiana an Alabama riicht den Hurrikan "Katrina" op engem Gebitt sou grouss wéi Groussbritannien Schied un, déi an d'Honnerte vu Milliarden Euro geschat ginn. D'Stad New Orleans, déi bal eng hallef Millioun Awunner hat, gëtt wéinst engem gebrachenen Däich bal ganz iwwerschwemmt; et gëtt iwwer 2.000 Doudesaffer.
• 18./26. September: Den Hurrikan "Rita", dee bïs ewell am stäerkste jee gemoossenen Hurrikan iwwer dem Atlantik, riicht, obwuel net méi ganz sou staark iwwer Land, grousse Schued an de Südstaten un; et gëtt 119 Doudesaffer vum Stuerm (déi meescht dovun indirekt).

Mëttel- a Südamerika

• 15./25. Oktober: Den Hurrikan "Wilma", deen 3. vun der Kategorie 5 fir dëst Joer, mécht grousse Schued virun allem a Mexiko an op Kuba, et gëtt bal 50 Doudeger.

Asien

• 07. Mee: Fraen demonstréieren an der Tierkei géint brutal Mësshandlung. Wéinst "Verletzung vun der Familljenéier" (als bestuet Fra op d'Strooss goen) ass an der Tierkei e 15-järegt Meedche vun dräi Familljemembere vergewaltegt ginn a krut duerno d'Nues erofgeschnidden.
• 13. Mee: Zu Andijan, an Usbekistan schéisst d'Arméi op eng friddlech Manifestatioun, et gëtt Honnerte vun Doudesaffer.
• 08. Oktober: Bei engem Äerdbiewen am Kaschmir kommen an Afghanistan, Pakistan an Indien iwwer 40.000 Mënschen ëm d'Liewen.

Ozeanien & Pazifik

Noen Osten an Arabesch Welt

• 30. Januar: Éischt fräi Walen am Irak nom Stuerz vum Saddam Hussein.
• 25. Juni: De Mahmud Ahmadinedschad gewënnt d'Presidentewal am Iran.
• 23. Juli: Terroruschléi zu Scharm el Scheich/Egypten, op d'mannst 88 Mënsche kommen ëm d'Liewen.
• 01. August: Nom Doud vu sengem Hallefbrudder Fahd gëtt den Abdullah ibn Abd al-Aziz Kinnek vu Saudiarabien.
• 31. August: Bei enger Massepanik zu Bagdad, am Irak, kommen iwwer 1.000 Leit ëm d'Liewen.
• 11. September: D'israeelesch Arméi zitt sech, no 38 Joer Besatzung, aus der Gazasträif zeréck.
• 22. Oktober: Am Irak gëtt iwwer eng Verfassung ofgestëmmt.

• 12. Februar: The Gates vum Christo a Jeanne Claude ginn am Central Park zu New York installéiert.

Molerei

Literatur

• Servais-Präis fir de Jean-Paul Jacobs.
• Batty-Weber-Präis fir de Guy Rewenig.

Musek

• 19. Mee–21. Mee: D'Elena Paparizou gewënnt fir Griicheland mam Lidd My Number One de 50. Eurovision Song Contest zu Kiew.

Kino

• L'Esquive vum Abdellatif Kechiche kritt de César fir de beschte Film.
• Million Dollar Baby vum Clint Eastwood gëtt mam Oscar fir de beschte Film ausgezeechent.
• L'enfant vum Jean-Pierre a Luc Dardenne gewënnt d'Gëlle Palm zu Cannes.
• 30. August: Weltpremière vum lëtzebuergesch-polnesche Filmdrama Your Name Is Justine zu Montreal

Lëtzebuerg

• 14. Oktober: 2. Lëtzebuerger Filmpräis fir dem Claude Lahr säin Heim ins Reich.

• Einsteinjoer: däitsche Bäitrag zum internationale Weltjoer vun der Physik.
• 14. Januar: D'Weltraumsond Huygens landt um Saturn-Mound Titan.
• 27. Abrëll: Den Airbus A380 flitt eng éischt Kéier zu Toulouse.
• 28. Dezember: Deen éischten Testsatellit vum europäesche Satellittennavigatiounssystem Galileo gëtt op Orbit geschoss.

• Procter & Gamble Co. keeft Gillette Co. fir ongeféier 57 Milliarden $ op a gëtt déi weltgréisst Enterpris fir Gebrauchsgidder.
• 16. Februar: De Kyoto-Protokoll iwwer d'Reductioun vun Zäregasen trëtt a Kraaft.
• 14. Oktober: D'Online-Stee-Enterprise Ebay iwwerhëlt déi Lëtzebuerger Internet-Telefongesellschaft Skype Technologies. Den Deal huet e Gesamtvolume vu méi wéi 4 Milliarden US-Dollar.

• Den F91 Diddeleng gëtt Lëtzebuerger Champion am Foussball, den CS Péiteng gewënnt d'Coupe de Luxembourg.
• 30. Mäerz: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert zu Riga, am Kader vun der Qualifikatioun fir d'Foussball-Weltmeeschterschaft 2006, 0:4 géint Lettland.^[1]
• 08. Juni: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert an der Stad Lëtzebuerg, am Kader vun der Qualifikatioun fir d'Foussball-Weltmeeschterschaft 2006, 0:4 géint Slowakei.^[2]
• 24. Juli: De Lance Armstrong gewënnt säi 7. konsekutiven Tour de France Titel a stellt domat en neie Rekord op (Dësen Titel gëtt him 2012 wéinst Doping oferkannt).
• 03. September: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert zu Faro, am Kader vun der Qualifikatioun fir d'Foussball-Weltmeeschterschaft 2006, 0:6 géint Portugal.^[3]
• 07. September: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert zu Vaduz, am Kader vun der Qualifikatioun fir d'Foussball-Weltmeeschterschaft 2006, 0:3 géint Liechtenstein.^[4]
• 08. Oktober: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert zu Moskau, am Kader vun der Qualifikatioun fir d'Foussball-Weltmeeschterschaft 2006, 1:5 géint Russland. De Gol fir d'Lëtzebuerger huet de Claude Reiter geschoss.^[5]
• 12. Oktober: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert an der Stad Lëtzebuerg, am Kader vun der Qualifikatioun fir d'Foussball-Weltmeeschterschaft 2006, 0:2 géint Estland.^[6]
• 16. November: Déi lëtzebuergesch Foussballnationalekipp verléiert zu Hesper 0:1 géint Kanada.^[7]

• 11. Mee: Gwyneth ten Raa, hollännesch-lëtzebuergesch Schileeferin.
• 29. November: Caroline Jorge, lëtzebuergesch Foussballspillerin.

• 01. Januar: Adriano Bolzoni, italieeneschen Dréibuchauteur a Filmregisseur.
• 10. Januar: Joséphine-Charlotte, Groussherzogin vu Lëtzebuerg.
• 17. Januar: Virginia Mayo, US-amerikanesch Schauspillerin.
• 17. Januar: Zhao Ziyang, chineesesche Politiker.
• 28. Januar: Jacques Villeret, franséische Schauspiller.
• 29. Januar: Jean Hengen, lëtzebuergeschen Äerzbëschof.
• 29. Januar: Ephraim Kishon, israeelesche Schrëftsteller.
• 31. Januar: Erich Kurt Kästner, däitsche Constructeur vu Filmkameraen
• 02. Februar: Max Schmeling, däitsche Box-Weltmeeschter.
• 03. Februar: Surab Jwania, georgesche Politiker.
• 06. Februar: Hubert Curien, franséische Physiker a Fuerschungsminister.
• 08. Februar: Jimmy Smith, US-amerikaneschen Jazzorganist.
• 10. Februar: Arthur Miller, US-amerikanesche Schrëftsteller.
• 13. Februar: Lúcia dos Santos, portugisesch Nonn an, no eegenen Aussoen, Zeie vu Marienerscheinungen zu Fátima.
• 13. Februar: Sixten Ehrling, schweedeschen Dirigent.
• 14. Februar: Cécile Wagner, lëtzebuergesch Fraerechtlerin a Politikerin.
• 15. Februar: Benito Gallo, italieeneschen Theolog.
• 20. Februar: Sandra Dee, US-amerikanesch Filmschauspillerin.
• 20. Februar: Hunter S. Thompson, US-amerikanesche Journalist a Schrëftsteller.
• 25. Februar: Peter Benenson, britteschen Affekot a Grënner vun Amnesty International.
• 26. Februar: Pierre Trabaud, franséische Schauspiller.
• 28. Februar: Mario Luzi, italieenesche Lyriker, Literaturtheoretiker an Iwwersetzer.
• 06. Mäerz: Hans Bethe, US-amerikanesche Physiker.
• 06. Mäerz: Robert Winter, lëtzebuergeschen Offizéier a Chef d'État-Major vun der Lëtzebuerger Arméi.
• 06. Mäerz: Teresa Wright, US-amerikanesch Schauspillerin.
• 08. Mäerz: Brigitte Mira, däitsch Schauspillerin.
• 09. Mäerz: William Murray, US-amerikanesche Journalist a Schrëftsteller.
• 10. Mäerz: Jacqueline Pierreux, franséisch Schauspillerin.
• 13. Mäerz: Jason Evers, US-amerikanesche Filmschauspiller.
• 15. Mäerz: Bert Pronk, hollännesche Vëlossportler.
• 28. Mäerz: Joseph Brebsom, lëtzebuergesche Politiker.
• 01. Abrëll: Harald Juhnke, däitschen Entertainer
• 02. Abrëll: Jean-Paul II., Poopst vun 1978-2005
• 04. Abrëll: Blanchette Brunoy, franséisch Schauspillerin.
• 04. Abrëll: Fernand Herman, belsche Politiker.
• 05. Abrëll: Saul Bellow, US-amerikanesche Schrëftsteller.
• 06. Abrëll: Rainier III., Prënz vu Monaco.
• 09. Abrëll: Jean Schoos, lëtzebuergeschen Historiker.
• 19. Abrëll: Niels-Henning Ørsted Pedersen, dänesche Bassist.
• 22. Abrëll: Erika Fuchs, däitsch Iwwersetzerin.
• 26. Abrëll: Constant Franssens, belschen Ekonomist a Bankmanager.
• 26. Abrëll: Maria Schell, Schwäizer-éisträichesch Schauspillerin.
• 28. Abrëll: Percy Heath, US-amerikaneschen Jazz-Bassist.
• 02. Mee: Renée Faure, franséisch Schauspillerin.
• 17. Mee: Stella Zázvorková, tschechesch Schauspillerin.
• 20. Mee: Paul Ricoeur, franséische Philosoph.
• 23. Mee: Robert Moog, US-amerikaneschen Erfinder, Pionéier vun der elektronescher Musek.
• 24. Mee: Carl Amery, däitsche Schrëftsteller an Ëmweltaktivist.
• 24. Mee: Eddie Albert, US-amerikanesche Schauspiller.
• 02. Juni: Mike Marshall, franséisch-US-amerikanesche Schauspiller.
• 04. Juni: Jeannot Bewing, lëtzebuergesche Kënschtler.
• 05. Juni: Susi Nicoletti, däitsch-éisträichesch Schauspillerin.
• 06. Juni: Anne Bancroft, US-amerikanesch Schauspillerin.
• 06. Juni: Siegfried Palm, däitschen Cellist.
• 09. Juni: Julia Palmer-Stoll, däitsch Schauspillerin
• 11. Juni: Ghena Dimitrova, bulgaresch Operesängerin.
• 11. Juni: Ron Randell, australesche Schauspiller.
• 13. Juni: Jesús Moncada, spuenesche Schrëftsteller.
• 14. Juni: Carlo Maria Giulini, italieeneschen Dirigent.
• 15. Juni: Suzanne Flon, franséisch Schauspillerin.
• 20. Juni: Larry Collins, US-amerikanesche Journalist a Schrëftsteller.
• 21. Juni: Jaime Lachica Sin, philippinnesche Kardinol.
• 22. Juni: Manolis Anagnostakis, griicheschen Dichter.
• 22. Juni: Herman Berkien, hollännesche Sänger an Entertainer.
• 25. Juni: Jiří Kodet, tschechesche Schauspiller.
• 26. Juni: Haidy Jacobi, däitsch Radio-Speakerin, Schauspillerin a Regisseurin.
• 29. Juni: James G. Baker, US-amerikaneschen Entwéckler vu Satellittekameraen an aner optesch Systemer fir d'Loft- a Raumfaart.
• 04. Juli: Marga López, argentinesch-mexikanesch Filmschauspillerin.
• 05. Juli: Alfred Mousset, lëtzebuergeschen Hobby-Entomolog.
• 06. Juli: Evan Hunter, US-amerikanesche Schrëftsteller an Dréibuchauteur.
• 06. Juli: Claude Simon, franséische Schrëftsteller.
• 11. Juli: Jonas Mart, Hollännesche Politiker a Schrëftsteller.
• 12. Juli: Piero Cappuccilli, italieeneschen Operesänger.
• 16. Juli: Camille Felgen, lëtzebuergesche Sänger, Radios- an Tëleesanimateur, Schlagertextschreiwer a Schauspiller.
• 23. Juli: Tamara Lund, finnesch Operesängerin a Schauspillerin.
• 24. Juli: Richard Doll, brittesche Fuerscher.
• 31. Juli: Wim Duisenberg, hollänneschen Ekonomist.
• 01. August: Constant, hollännesche Kënschtler.
• 01. August: Fahd ibn Abd al-Aziz, Kinnek vu Saudiarabien.
• 06. August: Robin Cook, schottesche Politiker.
• 06. August: Ibrahim Ferrer, cubanesche Sänger.
• 08. August: Barbara Bel Geddes, US-amerikanesch Schauspillerin.
• 08. August: Ilse Werner, däitsch Schauspillerin.
• 13. August: Nelly Stein, Lëtzebuerger Politikerin.
• 16. August: Tonino Delli Colli, italieenesche Kameramann.
• 16. August: Frère Roger, franséische Geeschtlechen.
• 16. August: Eva Renzi, däitsch Schauspillerin.
• 17. August: Freddy Alborta, bolivianesche Fotograf.
• 22. August: Henri Génès, franséische Sänger a Schauspiller.
• 28. August: Hans Clarin, däitsche Schauspiller a Synchronspriecher.
• 28. August: Jacques Dufilho, franséische Schauspiller.
• 09. September: André Pousse, franséische Schauspiller a Vëlossportler.
• 10. September: Erich Kuby, däitschen Auteur.
• 14. September: Robert Wise, amerikanesche Filmregisseur.
• 15. September: Guy Green, englesche Filmregisseur a Kameramann.
• 16. September: F. K. Waechter, däitsche Schrëftsteller a Graphiker.
• 20. September: Simon Wiesenthal, éisträicheschen Architekt an Nazi-Jeeër.
• 21. September: Molly Yard, US-amerikanesch Fraerechtlerin.
• 28. September: Pol Bury, belsche Moler a Sculpteur.
• 29. September: Rolf Winter, däitsche Journalist.
• 16. Oktober: Marcel Jander, lëtzebuergesche Sänger a Schauspiller.
• 18. Oktober: William Evan Allan, leschten australesche Veteran aus dem Éischte Weltkrich
• 20. Oktober: Jean-Michel Folon, belsche Moler, Graphiker a Sculpteur.
• 22. Oktober: Franky Gee (Captain Jack), Museker
• 24. Oktober: Rosa Parks, US-amerikanesch Biergerrechtlerin.
• 26. Oktober: Jany Holt, franséisch Schauspillerin.
• 03. November: Aenna Burda, däitsch Editrice.
• 08. November: Carola Höhn, däitsch Schauspillerin.
• 15. November: Hanne Haller, däitsch Sängerin a Komponistin.
• 25. November: Karl Burgeff, däitsche Sculpteur.
• 25. November: Norbert von Kunitzki, lëtzebuergeschen Ekonomist a Manager.
• 28. November: Mady Molitor, lëtzebuergesch Biologin.
• 06. Dezember: Charly Gaul, Lëtzebuerger Vëlossportler.
• 06. Dezember: Hanns Dieter Hüsch, däitsche Kaberettist.
• 26. Dezember: Vincent Schiavelli, US-amerikanesche Schauspiller.
• 30. November: Roger Behm, lëtzebuegesche Landesmeescher am Boxen.
• 15. Dezember: Giuseppe Patroni Griffi, italieenesche Schrëftsteller, Dréibuchauteur, Film- an Theaterregisseur.
• 15. Dezember: Julián Marías Aguilera, spuenesche Philisoph.
• 31. Dezember: Claude Sylvain, franséisch Schauspillerin.