Sikhisme
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
.jpg)
't Sikhisme (Punjabi: ਸਿੱਖੀ Sikhi) is 'n monotheïstische godsdeens die ane begin vanne zèstieëndjen ieëf is óntstangen in naordelik India doren ieëste lieërmeister Goeroe Nanak Dev. 't Is 'n ónaafhenkelik geluif en gein sameveuging van hindoeïsme en islam, wie 't sómtieds wuuertj gedach. De meiste aanhengers woeanen innen Indiasen deilstaot Punjab; hie woeane zoeaget 21 miljoen vanne 26 miljoen aanhengers van 't sikhisme (sikhs of sikhe). Ouch guuef 't sikhgemeinsjappen in Maleisië, Singapore, Oeas-Afrika, 't Vereinig Keuninkriek, de Vereinigdje Staote en Canada.
't Sikhisme woort geïnspireerdj op 't óngerrich vanne tieën goeroes: wichtige religieus óngerwiezers en praekers. 't Sikhisme geitj oet van eine God, geliekheid, rechvaerdigheid en vrieheid veur edereine. De religie duitj e beroop op zien volgelinge óm e laeve van disciplien, hel wirke, leefdaodigheid en meditatie te leie. Ze accepteertj 't bestaon van alle geluiven en tolereertj gein beveuroeardeiling of óngerdrökking op gróndj van godsdeens, kaste, hoedskluuer, geluifsbeliejenis, ras en geslech.
De doctriene zeen vasgelag inne Goeroe Granth Sahib, 't heilig book veure sikhs. De stifter ennen ieëste goeroe waas Goeroe Nanak (1469-1539). Goeroe Nanak stifdje 't geluif inne vieftieëndjen ieëf mit zien ideologie det alle luuj geliek zeen, 'n óngerdeil vörme van 't Goddelik leech en d'n alderhoeagste (spirituele) staot kónne bereike door same te smultje oftewaal op te gaon innen einen Almechtige God.
't Waord "sikh" is aafgelèdj gewaord van sikkha oet 't Pali of śiṣya in 't Sanskriet; bei meine discipel. De meining hèltj verbandj mit 't feit det sikhe discipele zeen vanne tieën goeroes.
Goeroes
De Tieën Goeroes
't Sikhisme woort gevestig door tieën goeroes (lieërmeisters), die laefdje tösse 1469 en 1708. Dees lieërmeisters waren intellectuele die es houfènj 't geistelik en moreel waalzeen vanne massa hawwe. Edere goeroe veugdje principes en praktiek toe aan waat door zien veurgengers woort óngerweze. Dit móndje oet in 't vörmgaeve vanne godsdeens. Goeroe Nanak waas d'n ieëste goeroe en Goeroe Gobind Singh de litste. Veurder Goeroe Gobind Singh stórf, verklaordje d'r det Sri Goeroe Granth Sahib, 't heilig book, d'n oetènjeliken en definitieve sikhgoeroe waas.
De tieën goeroes ware:
| Nr. | Naam | Goeroe gewaoren op | Gebaore | Gestórve | Laeftied | Vader | Moder |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Goeroe Nanak | 15 april 1469 | 15 april 1469 | 22 september 1539 | 69 | Mehta Kalu | Mata Tripta |
| 2 | Goeroe Angad | 7 september 1539 | 31 mieërt 1504 | 29 mieërt 1552 | 48 | Baba Pheru | Mata Ramo |
| 3 | Goeroe Amar Das | 25 mieërt 1552 | 5 mei 1479 | 1 september 1574 | 95 | Tej Bhan Bhalla | Bakht Kaur |
| 4 | Goeroe Ram Das | 29 augustus 1574 | 24 september 1534 | 1 september 1581 | 47 | Baba Hari Das | Mata Daya Kaur |
| 5 | Goeroe Arjan | 28 augustus 1581 | 15 april 1563 | 30 mei 1606 | 43 | Goeroe Ram Das | Mata Bhani |
| 6 | Goeroe Hargobind | 30 mei 1606 | 19 juni 1595 | 3 mieërt 1644 | 49 | Goeroe Arjan | Mata Ganga |
| 7 | Goeroe Har Rai | 28 fibberwarie 1644 | 26 fibberwarie 1630 | 6 oktoeaber 1661 | 31 | Baba Gurditta | Mata Nihal Kaur |
| 8 | Goeroe Har Krisjan | 6 oktoeaber 1661 | 7 juli 1656 | 30 mieërt 1664 | 8 | Goeroe Har Rai | Mata Krishan Kaur |
| 9 | Goeroe Tegh Bahadur | 20 mieërt 1665 | 1 april 1621 | 11 november 1675 | 54 | Goeroe Hargobind | Mata Nanki |
| 10 | Goeroe Gobind Singh | 11 november 1675 | 22 december 1666 | 6 oktoeaber 1708 | 42 | Goeroe Tegh Bahadur | Mata Gujri |
Goeroe Granth Sahib
d'n Tieëndje goeroe, Goeroe Gobind Singh Ji, waas de litste miensjelike goeroe. Hae haet in 1708 de Goeroe Granth Sahib beneump toete permanente goeroe vanne sikhe. Hae reep de sikhe op de Goeroe Granth Sahib te ieëren es 't lief en geis vanne tieën goeroes.
De Goeroe Granth Sahib of Ādi Granth is mieër es allein 'n heilig book veure sikhe. 't Is d'n èllefdjen en definitieve goeroe vanne sikhe. Daoveur tuuenen aanhengers van 't geluif 'ne groeate ieërbeej veur 't book. 't Book haet ouch de centraal positie bieje sikhistische plaats van verieëring, genaamp de gurdwara. 't Heilig gesjrif steitj op e dominant platform inne wichtigste zaal vanne gurdwara en wuuertj tiejes de deens mit groeaten ieërbeej en waerdigheid op 'n troean geplaats.
De Ādi Granth bevatj bao 6000 hymnes die dore ieëste vief goeroes woorte samegestèldj: Nānak (974), Aṅgad (62), Amar Dās (907), Rām Dās (679) en Arjun (2218). Daonaeve bevatj de Ādi Granth hymnes vanne heilige Bhakta enne Ṣūfīs-moslims (in 't biezunjer Ravidāss, Kabīr en Farīd Khān).