Léngoe gàllo-itàliche

E léngoe gàllo-itàliche, gàllo-italién, gàllo-cisalpìnn-e ò, senpliceménte, cisalpìnn-e són l'insémme ch'o l'arechéugge a ciù pàrte de léngoe romànze parlæ inte l'Itàlia do Nòrd. In particolâ quéste són o Piemontéize, o Lonbàrdo, l'Emiliàn, o Romagnòllo e o Lìgure^[3]. Scibén che pi-â ciù pàrte di lengoìsti a léngoa véneta a l'é pe cóntra da consciderâ into ràmmo de léngoe ìtalo-dàlmate, ségge pe Ethnologue che pe Glottolog a saiéiva da inserî into grùppo de gàllo-itàliche^[1][2].

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Léngoe gàllo-itàliche
Parlòu in	Itàlia,  Sàn Marìn,  Svìsera,  Mónego,  Frànsa
Clasificaçión
Filogénezi	Léngoe indoeoropêe  Itàliche   Romànze    Romànze òcidentâli     Gàllo-Itàliche
Sudivixón	Piemontéize Lonbàrdo Emiliàn Romagnòllo Lìgure (Véneto)[1][2] Gàllo-itàlico de Sicìlia Gàllo-itàlico de Baxilicâ
Còdici de clasificaçión
Glottolog	gall1279 (EN)
Difuxón de léngoe do grùppo gàllo-itàlico.

E léngoe inclûze inte 'sto grùppo chi són parlæ ànche into dipartiménto de Àrpi Marìtime in Frànsa, into Cantón Ticìn e inte quéllo di Grixoîn in Svìsera, óltre che inte micronaçioîn de Mónego e Sàn Marìn. Pe de ciù, in çèrti câxi e léngoe chi inclûze són ancón parlæ in di stâti dónde a gh'é stæta 'n'inportànte inmigraçión da-a penîzoa italiànn-a.

Formæ da 'n substratum derivòu da-e léngoe cèltiche e 'n superstratum ch'o vêgne da-e léngoe germàniche, spécce da-o Longobàrdo, e léngoe gàllo-itàliche se són evolûe in sciâ bâze do Latìn parlòu inta zöna, ciamâ da-i români Gallia Cisalpina. Quésto grùppo o l'à avûo pe l'ùrtima pàrte tàrda antighitæ e l'inìçio de l'Etæ de Mêzo 'n stréito ligàmme lengoìstico co-a Gallia e a Rhaetia, scitoæ a ponénte e a nòrd de-e Àrpi. A partî da-a fìn do Medioêvo, e léngoe de quésto grùppo àn adotòu de caraterìstiche che vêgnan ànche da-e léngoe do grùppo ìtalo-dàlmata, parlæ ciù a sùd.

Cómme rizultâto de 'sto fæto chi, e léngoe gàllo-itàliche àn de caraterìstiche che vêgnan ségge da-e léngoe gàllo-romànze parlæ ciù a ponénte e a nòrd-òvest (cómme o Françéize, l'Arpitàn, o Catalàn e l'Òcitàn) e da-e léngoe ìtalo-dàlmate difûze into rèsto da penîzoa (e quæ inclùddan o Véneto^[4], o Dalmàtico, o Toscàn, l'Italiàn centrâle, o Napolitàn e o Siciliàn). Pe 'sta raxón chi a gh'é 'n fòrte dibàtito in sciâ corètta clasificaçión de léngoe do grùppo gàllo-itàlico^[5]. Defæti són ragrupæ da çèrti studiôzi co-e léngoe gàllo-romànze^[6][7][8][9] e da âtri co-e ìtalo-dàlmate^{[10][11][12][13][14]}.

E léngoe gàllo-itàliche àn infloensòu in vàrio mòddo ànche e variànte locâli de l'italiàn e a ciù pàrte di sò parlànti a l'à 'na digloscia con l'italiàn stàndard. Tra-e divèrse léngoe regionâli, quélle do grùppo gàllo-itàlico són e ciù a âto réizego d'estinçión, co-o nùmero di sò parlànti ch'o l'é in contìnoa diminuçión.