लोकतन्त्र

लोकतन्त्र (वा प्रजातन्त्र) शासनक एकटा व्यवस्था छी। ई व्यवस्था दुई प्रकारक होएत अछि। प्रत्यक्ष प्रजातन्त्रमे शासनक दायित्व सीधा रूपमे शासित जनता निर्वाह करैत अछि तँ प्रतिनिधिमूलक लोकतन्त्रमे शासनक दायित्व जनताद्वारा निर्वाचित प्रतिनिधिसभद्वारा होएत अछि। प्रायः, कम जनसंख्यामे प्रत्यक्ष आ अधिक जनसंख्यामे प्रतिनिधिमूलक लोकतन्त्र बेसी प्रभावकारी देखल जाइत अछि।

राजनैतिक सिद्धान्तमे लोकतन्त्रक एकता निश्चित प्रकारक शासन आसँ सम्बन्धित राजनैतिक विचार धारालाक जनाबैत अछि। लोकतन्त्रक सर्वमान्य परिभाषा नभएलसँ ^[१] ई दुई प्रमुख सिद्धान्त छी जे लोकतन्त्रक क सेहो परिभाषामा देखल अछि। ई सभ समानता आ स्वतन्त्रता।^[२] ई सिद्धान्तसभक प्रतिबिम्ब कानून समक्ष सब नागरिकसभक बराबर छी आ राज्यक शक्तिमे सबमिलक समान पहुंचे वाला व्यवस्थामे सेहो देखल जाईत अछि।^[३] सेहो, सबक नागरिक वैधानिक स्वतन्त्रताक उपभोग सेहो पवैत अछि आ नागरिकद्वारा ई स्वतन्त्रताक उपभोग सेहो होइक व्यवस्था संविधानमे तोकन अछि। ^[४][५]

प्रजातन्त्रक विभिन्न प्रकारसभ अछि। ई विभिन्न प्रकारसभ विशेष केरक प्रतिनिधित्त्व आ स्वतन्त्रताक अधिकार भिन्न भिन्न स्तरमे केन अछि। ^[६][७]

लोकतन्त्र (शाब्दिक अर्थ "लोगक शासन", संस्कृत लोक, "जनता" ,तन्त्र ,"शासन", ) ई प्रजातन्त्र एक यहन शासन व्यवस्था छि जईमे जनता आपन शासक अपन चुनैत अछि । ई शब्द लोकतांत्रिक व्यवस्था आ लोकतांत्रिक राज्य दुनुक लेल प्रयुक्त अछि। यद्यपि लोकतन्त्र शब्दक प्रयोग राजनीतिक सन्दर्भमे केन यछ, तँ लोकतन्त्रक सिद्धान्त दोसर समूहसभक आ संगठनसभक लेल सेहो संगत अछि। सामांयतः लोकतन्त्र विभिन्न सिद्धान्तसभक मिश्रणसँ बनते अछि, तँ मतदानक लोकतन्त्रक अधिकांश प्रकारसभ चरित्रगत लक्षण मानल गेल अछि।