စီးပွားရေးသိပ္ပံပညာဆိုင်ရာ နိုဘယ်အထိမ်းအမှတ်ဆု

ဆွီဒင်အမျိုးသားဘဏ်၏ အဲလ်ဖရက် နိုဘယ်(Alfred Nobel) အထိမ်းအမှတ် စီးပွားရေးသိပ္ပံပညာဆိုင်ရာဆု (အင်္ဂလိပ်: The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel)^{[၂][၃][၄]}(ဆွီဒင်: Sveriges riksbanks pris i ekonomisk vetenskap till Alfred Nobels minne)သည် နိုဘယ်ဖောင်ဒေးရှင်းမှ ကမကထပြု၍ ချီးမြှင့်သော စီးပွားရေးပညာဆိုင်ရာဆု ဖြစ်ပြီး၊ ယေဘုယျအားဖြင့် စီးပွားရေးပညာဆိုင်ရာနိုဘယ်ဆုအဖြစ် မှတ်ယူကြသည်။ ဤဆုကို ၁၉၆၈-ခုနှစ်တွင် ဆွီဒင်နိုင်ငံ၏ ဗဟိုဘဏ်ဖြစ်သော ဆွီဒင်အမျိုးသားဘဏ် (Sveriges Riksbank)မှ နိုဘယ်ဖောင်ဒေးရှင်းသို့ ဘဏ်၏ နှစ်-၃၀၀ပြည့် အထိမ်းအမှတ် လှူဒါန်းငွေဖြင့် စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။^{[၅][၆][၇][၈]} ၎င်းသည် ၁၈၉၅-ခုနှစ်မှ အဲလ်ဖရက် နိုဘယ်(Alfred Nobel)၏ သေတမ်းစာတွင် ရေးသားထားသည့် စာရင်းတွင်ပါဝင်သည့် ဆုတစ်ခု မဟုတ်သဖြင့် နိုဘယ်ဆုမဟုတ်ပေ။^[၉] သို့သော်လည်း ဤဆုကို နိုဘယ်ဆုများနှင့် အတူတွဲ၍ နိုဘယ်ဖောင်ဒေးရှင်းမှ ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲမှု ပြုသည်။^[၁၀] ဆုရရှိသူစာရင်းကို နိုဘယ်ဆုရှင်များနှင့်အတူ ပေါင်း၍ကြေညာပြီး၊ နိုဘယ်ဆုပေးပွဲ အခမ်းအနားတစ်ခုတည်း၌ပင် ပေါင်း၍ ဆုချီးမြှင့်သည်။^[၅]

တော်ဝင်ဆွီဒင်သိပ္ပံအကယ်ဒမီ(Royal Swedish Academy of Sciences)မှ ဤဆုရှင်များကို ရွေးချယ်သည်။^[၁၁] (ဓာတုဗေဒနှင့် ရူပဗေဒနိုဘယ်ဆုများကိုလည်း ဤအကယ်ဒမီမှပင် ရွေးချယ်သည်။^{[၁၁][၁၂]}) ပထမဆုံးဆုကို ၁၉၆၉-ခုနှစ်တွင် ဒတ်ခ်ျစီးပွားရေးပညာရှင် Jan Tinbergenနှင့် နော်ဝေစီးပွားရေးပညာရှင် Ragnar Frischတို့အား "စီးပွားရေးဖြစ်စဉ်များအားဆန်းစစ်ခြင်းအတွက်အသုံးပြုသော အခြေအနေအလိုက် ပြောင်းလဲနိုင်သော မော်ဒယ်များ(dynamic models)တီထွင်အသုံးချခြင်း"အတွက် ချီးမြှင့်ခဲ့သည်။^{[၈][၁၃][၁၄]}