ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်

ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ် (အင်္ဂလိပ်: Sulfuric acid) သည် ရှိသမျှ အက်ဆစ် အပေါင်းတို့တွင် အရေးပါအရာရောက်ဆုံး အက်ဆစ်ဖြစ်သောကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိမည်သည့်လုပ်ငန်းများ၌မဆို ထိုအက်ဆစ်မပါလျှင် မပြီးနိုင်သလောက် ဖြစ်လေသည်။ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်သည် ဆီကဲ့သို့သော အရည်ဖြစ်၍ အရောင်အဆင်းလည်းမရှိ၊ အနံလည်းမရှိချေ။^[၆] ရေထက်နှစ်ဆ နီးပါးမျှပို၍လေးပြီး အက်ဆစ်အပြင်းရည်သည် အောက်ဆီဂျင်ဓာတ် ပေးစွမ်းနိုင်သော ဓာတ်ပစ္စည်းဖြစ်သည့်ပြင်၊ ရေနှင့် အလွန်ပေါင်းစပ်လွယ်၏။ စိုစွတ်ထိုင်းမှိုင်းသော ဓာတ်ငွေ့ပုလင်းထဲသို့ ထိုဆာလဖျူရစ် အက်ဆစ်ရည်ထည့်လိုက်သောအခါ ဓာတ်ငွေ့တွင် ရှိနေသော ရေငွေ့ကို ဆာလဖျူရစ် အက်ဆစ်က စုပ်ယူလိုက်သဖြင့် ခြောက်သွား၏။ ထို့ကြောင့် ဤအက်ဆစ် သည် စိုစွတ်ထိုင်းမှိုင်းနေသော ပစ္စည်းများကို ခြောက်အောင် လုပ်ပေးနိုင်သော ဓာတ်ပစ္စည်းတစ်ခု အဖြစ်ဖြင့်လည်း အသုံးဝင်၏။ မည်မျှ လောက် ရေနှင့်ပေါင်းစပ်လွယ်သနည်းဟူမူ သကြား၊ ကော်မှုန့်၊ စက္ကူ၊ သစ်သားစ၊ ဝါဂွမ်းစသောပစ္စည်းများပေါ်သို့ ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်ရည်ကို အစက်ချပေးလိုက်လျှင်ပင် ထိုပစ္စည်းများတွင်ရှိသော ရေကို အက်ဆစ်က ထုတ်ယူလိုက်သောကြောင့် ကာဗွန်အမည်းသာလျှင် ကျန်ရစ်သည်ကို တွေ့ရသည်။ ထိုအက်ဆစ်ကို ရေနှင့်ရောစပ်သောအခါ အပူဓာတ် ပေါ်လာ၏။ အပူဓာတ် ပေါ်လာကြောင်းကို ဤသို့သိအပ်၏။ ရေရှိသော ခွက်တစ်ခွက်ထဲသို့ ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်အပြင်း ရည်ကို တဖြည်းဖြည်း လောင်းထည့်၍ မွှေပေးလိုက်သောအခါ ရေပူလာသည်ကိုတွေ့ရ၏။ အက်ဆစ်အပြင်းရည်ထဲသို့ ရေအစက်အနည်းငယ် ချပေးလိုက်လျှင်လည်း ရေသည်တမုဟုတ်ခြင်း အလွန်ပူလာသဖြင့် တခါတရံ အက်ဆစ်ရည်သည်ပင်လျှင် စင်၍ထွက်လာတတ်၏။ ထို့ကြောင့် အက်ဆစ်အပြင်းရည်ကို အပျော့ရည်ပြုလုပ်လိုသောအခါ အက်ဆစ်ထဲသို့ ရေကိုမလောင်း ထည့်ဘဲ၊ ရေထဲသို့သာ အက်ဆစ်ရေကို တဖြည်းဖြည်းလောင်း ထည့်၍ မွှေပေးရလေသည်။ အသားပေါ်သို့ အက်ဆစ်ကျရောက် လျှင် အသားကိုလောင်တတ်သည်။

ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်

Space-filling model Ball-and-stick model
အမည်
IUPAC name Sulfuric acid
အခြားအမည်များ Oil of vitriol, hydrogen sulfate
အမှတ်အသားများ--> -->--> --> ----- templatepar ----- -->
CAS Number	7664-93-9 Y
ChEBI	CHEBI:26836 Y
ChEMBL	ChEMBL572964 Y
ChemSpider	1086 Y
EC Number	231-639-5
Gmelin Reference	2122
Jmol 3D model	Interactive image
KEGG	D05963 Y
PubChem	1118
RTECS number	WS5600000
UNII	O40UQP6WCF Y
UN number	1830
InChI InChI=1S/H2O4S/c1-5(2,3)4/h(H2,1,2,3,4) Y Key: QAOWNCQODCNURD-UHFFFAOYSA-N Y InChI=1/H2O4S/c1-5(2,3)4/h(H2,1,2,3,4) Key: QAOWNCQODCNURD-UHFFFAOYAC
SMILES OS(=O)(=O)O
ဂုဏ်သတ္တိများ
ဓာတုဗေဒ ဖော်မျူလာ	H 2SO 4
Molar mass	98.079 g/mol
ရုပ်အဆင်း	Clear, colorless liquid
အနံ့	odorless
သိပ်သည်းမှု	1.84 g/cm3, liquid
အရည်ပျော်မှတ်	၁၀ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၅၀ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်; ၂၈၃ ကယ်လ်ဗင်)
ရေဆူမှတ်	၃၃၇ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၆၃၉ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်; ၆၁၀ ကယ်လ်ဗင်) When sulfuric acid is above ၃၀၀ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် (၅၇၂ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်), it will decompose slowly
ရေထဲပျော်ဝင်မှု	miscible
ရေငွေ့ ဖိအား	0.001 mmHg (20 °C)[၁]
အက်စစ် ပါဝင်မှု (pKa)	−3, 1.99
ပျစ်စေးမှု	26.7 cP (20 °C)
သာမိုဓာတုဗေဒ
Std molar အင်ထရိုပီ (So298)	157 J·mol−1·K−1[၂]
Std enthalpy of formation (ΔfHo298)	−814 kJ·mol−1[၂]
အန္တရာယ်
Safety data sheet	External MSDS
GHS pictograms
GHS signal word	Danger
GHS hazard statements	H314
GHS precautionary statements	P260, P264, P280, P301+330+331, P303+361+353, P363, P304+340, P305+351+338, P310, P321, P310, P405, P501
EU classification (DSD)	C[၃][၄]
R-phrases	R35
S-phrases	(S1/2) S26 S30 S45
NFPA 704	0 0 0
Flash point	Non-flammable
Threshold limit value	15 mg/m3 (IDLH), 1 mg/m3 (TWA), 2 mg/m3 (STEL)
Lethal dose or concentration (LD, LC):
LD50 (median dose)	2140 mg/kg (rat, oral)[၅]
LC50 (median concentration)	50 mg/m3 (guinea pig, 8 hr) 510 mg/m3 (rat, 2 hr) 320 mg/m3 (mouse, 2 hr) 18 mg/m3 (guinea pig)[၅]
LCLo (lowest published)	87 mg/m3 (guinea pig, 2.75 hr)[၅]
US health exposure limits (NIOSH):
PEL (Permissible)	TWA 1 mg/m3[၁]
REL (Recommended)	TWA 1 mg/m3[၁]
IDLH (Immediate danger)	15 mg/m3[၁]
ဆက်စပ် ဒြပ်ပေါင်းများ
ဆက်စပ်သော strong acids	Selenic acid Hydrochloric acid Nitric acid Chromic acid
ဆက်စပ် ဒြပ်ပေါင်းများ	Sulfurous acid Peroxymonosulfuric acid Sulfur trioxide Oleum
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa).
N verify (what is YN ?)
Infobox references

ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ် ချက်ယူကြရာ၌ အသုံးပြုသော နည်းနှစ်နည်းမှာ ခဲဖြင့်စီမံထားသော အခန်းတွင် ချက်သော နည်းဟောင်းနှင့် ဓာတ်ကူပစ္စည်းကိုသုံး၍ ချက်ယူသော နည်း သစ်ဖြစ်၏။ ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ် မော်လီကျူးတစ်ခုတွင် ဟိုက်ဒရိုဂျင်အက်တမ်နှစ်ခု၊ ဆာလဖာ (ကန့်) အက်တမ်တစ်ခု နှင့် အောက်ဆီဂျင် အက်တမ်လေးခုပါဝင်လျက်ရှိ၍၊ ထိုအက်ဆစ်၏ ဓာတုသင်္ကေတမှာ H₂SO₄ ဖြစ်၏။ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်ကို ချက်ယူသော ပထမနည်း ဟောင်းတွင် လိုအပ်သောပစ္စည်းများမှာ (၁) ဆာလဖာ ဒိုင်အောက်ဆိုက် SO₂ (၂) နိုင်ထရစ် အောက်ဆိုက် NO (၃) လေ (၄) ရေနွေးငွေ့ သို့မဟုတ် ရေတို့ ဖြစ်ကြ၏။ ပထမ၌ လေထဲတွင်ပါသော အောက်ဆီဂျင်သည် နိုက်ထရစ်အောက် ဆိုက်နှင့် ပေါင်းလိုက်သောအခါ နိုင်ထရိုဂျင် ပါအောက်ဆိုက် ရ၏။ ဆာလဖာ ဒိုင်အောက်ဆိုက်နှင့် လေတို့ကို ထိုသို့ရခဲ့သော နိုက်ထရိုဂျင် ပါအောက်ဆိုက် NO₂ နှင့် ရေနွေးငွေ့ တွင်ရော၍ ချက်လိုက်သောအခါ ဓာတ်ဖောက်ပြန်မှုများ ဖြစ်ပေါ်လာပြီးလျှင် နောက်ဆုံး၌ ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ် H₂SO₂ ရည်ကိုရရှိသည်။ နိုက်ထရိုဂျင် ပါအောက်ဆိုက် NO₂နှင့် ဆာလဖာ ဒိုင်အောက်ဆိုက် SO₂ တို့ကိုရော၍ ချက်သော အခါ NO₂ မှ အောက်ဆီဂျင်ဓာတ် ကွဲထွက်လာပြီးလျှင် SO₂ နှင့်ပေါင်းစပ်သဖြင့် SO₂ သည် ဆာလဖာထရိုင် အောက်ဆိုက် SO₃ ဖြစ်လာ၍ NO₂ သည် နိုက်ထရစ်အောက်ဆိုက် NO ဖြစ်လာလေသည်။

ဖြစ်လာပုံမှာ- SO₂ + NO₂ = SO₃ + NO

ဆာလဖာဒိုင်အောက်ဆိုက်+နိုက်ထရိုဂျင်ပါအောက်ဆိုက် = ဆာလဖာထရိုင်အောက်ဆိုက်+နိုက်ထရစ်အောက်ဆိုက်

တဖန် SO₃ နှင့် ရေနွေးငွေ့တို့ရောစပ်ကြရာမှ H₂SO₂ ကို ရရှိပုံမှာSO₃ + H₂O = H₂SO₄

နိုက်ထရစ်အောက်ဆိုက် NO သည် လေထဲမှ အောက်ဆီ ဂျင်ဓာတ်ကို ရသောကြောင့် နိုက်ထရိုဂျင်ပါအောက်ဆိုက် NO₂အဖြစ်သို့ တဖန်ပြောင်းလဲသွားပြီးလျှင် SO₂ နှင့်ပေါင်းစပ်ပြန် ၏။ ဤသို့လျှင် ဓာတ်ပေါင်းစပ်မှုတို့သည် အဆက်မပြတ် ဖြစ် နေလေသည်။

ဖြစ်နေပုံမှာ-
₂NO + O₂ = ₂NO
SO₂ + NO₂ = SO₃ + NO
SO₃ + H₂O = H₂SO_4
2NO + O₂ = ₂NO₃
ဒုတိယနည်းဖြင့် ချက်ယူသော နည်းသစ်တွင် လိုအပ်သော ပစ္စည်းများမှာ (၁) ဆာလဖာ ဒိုင်အောက်ဆိုက် SO₂ (၂) လေ (၃) ပလက်တီနမ်တို့ဖြစ်ကြ၏။ ခြောက်သွေ့၍ မည်သည့် အညစ်အကြေးမှ ရောမနေသော ဆာလဖာ ဒိုင်အောက်ဆိုက် SO₂ သန့်သန့်ကို လေနှင့်ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် အလွန်ပူအောင် မီးပြင်းတိုက်ထားသော ပလက်တီနမ်အမှုန့်များရှိရာသို့ သွင်းလိုက်သောအခါ SO₂ သည် လေထဲမှ အောက်ဆီဂျင်ဓာတ်ကို ရရှိသဖြင့် SO₃ ဖြစ်သွားသည်။ ဤနေရာ၌ ပလက်တီနမ် အမှုန့်သည် မည်ကဲ့သို့မျှ ဓာတ်ဖောက်ပြန်ခြင်းမရှိဘဲ၊ ဓာတ်ကူ ပစ္စည်းအနေဖြင့်သာ ပါဝင်သည်။ ထိုရရှိသော SO₃ ကိုရေနှင့် ရောစပ်လိုက်သောအခါ H₂SO₄ ကိုရရှိ၏။

ရရှိပုံမှာ-
₂SO₂ + O₂ + ပလက်တီနမ်မှုန့် = ₂SO₃ +ပလက်တီနမ်မှုန့် SO₃ + H₂O = H₂SO₄

တွင်းထွက်ရေနံစိမ်းသည် အညစ်အကြေးများနှင့် ရောနှော လျက်ရှိရာ ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်ဖြင့် စင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ် ပေးရ၏။ ဤအက်ဆစ်ကို ဓာတ်မြေဩဇာများ ပြုလုပ်ရာ၌ လည်းများစွာ အသုံးပြုရ၏။ ထိုဓာတ်မြေဩဇာကို ဟူပါဖော့ စဖိတ်ဟုခေါ်၏။ ထို့ပြင် ဓာတ်ပစ္စည်းများ ပြုလုပ်ရာ၌၎င်း၊ သံနှင့် သံမဏိလုပ်ငန်းများ၌လည်း‌ကောင်း၊ ကျောက်မီးသွေးမှဓာတ်ပစ္စည်း များချက်လုပ်သော လုပ်ငန်းများ၌လည်းကောင်း၊ ပေါက်ကွဲစေတတ်သည့် ခဲယမ်းမီးကျောက်များ ပြုလုပ်ရာ၌လည်ကောင်း၊ ရက်ထည်များပြုပြင် လုပ်ကိုင်ရာ၌လည်ကောင်း၊ ပိုးတုအထည်များ စီမံပြုလုပ်ရာ၌လည်ကောင်း သံမပါ သည့်သတ္တုဗေဒလုပ်ငန်းများ၌လည်ကောင်း၊ အခြားအထွေအထွေလုပ်ငန်း များ၌လည်ကောင်း ဤအက်ဆစ်ကို အသုံးပြုကြရ၏။ဤမျှမကသေး ဆာလဖျူရစ်အက်ဆစ်သည် ဟိုက်ဒရို ကလောရစ်အက်ဆစ် HCI နိုက်ထရစ် အက်ဆစ် HNO₃ နှင့် အခြား အက်ဆစ်များခပ်ယူရာ၌လည်ကောင်း အဝတ်လျှော်ဆိုဒါနှင့် ဖော့စဖောရပ်များပြုလုပ်ရာ၌လည်ကောင်း၊ များစွာအသုံးဝင်သေး၏။ ဤမျှအသုံးဝင်သော်လည်း ဤအက်ဆစ်ကို တနေရာမှ တနေရာသို့ အမြောက်အမြား သယ်ယူပို့ဆောင်ရန် အလွန် ခက်ခဲသည့်အတွက် အများအစားအသုံးပြုကြသော လုပ်ငန်းရှင် ကြီးများသည် များသောအားဖြင့် မိမိတို့ဖာသာ အက်ဆစ်ကို ချက်ယူကြလေသည်။^[၇]