माहेश्वर सूत्र

माहेश्वर सूत्रको उत्पत्ति भगवान् नटराज (शिव) द्वारा गरिएको ताण्डव नृत्यबाट भएको मानिन्छ ।

नृत्तावसाने नटराजराजो ननाद ढक्कां नवपञ्चवारम्।

उद्धर्तुकामः सनकादिसिद्धान् एतद्विमर्शे शिवसूत्रजालम् ॥

अर्थात् : नृत्य (ताण्डव) को अवसान (समाप्ति) मा नटराज (शिव) ले सनकादि ऋषिमुनिको सिद्धि र कामना पूर्तिको लागि नवपञ्च (चौधपटक) पटक डमरु बजाउनुभयो । यसप्रकार चौध शिवसूत्रहरूको यो जाल (वर्णमाला) प्रकट भयो ।

चौधपटक डमरु बजाउँदा चौध सूत्रको रूपमा ध्वनीहरु प्रकट भए । यिनै ध्वनीबाट व्याकरण उत्पन्न भयो । त्यसैले व्याकरण सूत्रका आदिप्रवर्तक भगवान् नटराज लाई मानिन्छ । प्रसिद्धि छ कि महर्षि पाणिनी ले यी सूत्रहरु भगवान् शिवको आशिर्वादले प्राप्त गरेका थिए ।

माहेश्वर सूत्रको कूल संख्या १४ छ, जो निम्नप्रकार छन् ।

१. अइउण्।

२. ॠॡक्।

३. एओङ्।

४. ऐऔच्।

५. हयवरट्।

६. लण्।

७. ञमङणनम्।

८. झभञ्।

९. घढधष्।

१०. जबगडदश्।

११. खफछठथचटतव्।

१२. कपय्।

१३. शषसर्।

१४. हल्।