रसायन शास्त्र

रसायनशास्त्र विज्ञानको त्यो शाखा हो जसमा पदार्थको संघटन, संरचना, गुण र रासायनिक प्रतिक्रियाको समयमा यसमा भएका परिवर्तन^[१] को अध्ययन गरिन्छ। यसको शाब्दिक विन्यास रस+अयन हो जसको शाब्दिक अर्थ रसहरु (द्रवो)को अध्ययन हो । यो एक भौतिक विज्ञान हो जसमा पदार्थको परमाणुहरु, अणुहरु, क्रिस्टल (रवों) र रासायनिक प्रक्रियाको समयमा मुक्त भए या प्रयुक्त भए ऊर्जाको अध्ययन गरिन्छ। रसायन विज्ञानको धेरै शाखाहरू हुन् जसलाई पदार्थको अध्ययनको समयमा बाधिन गएको हो । रसायन विज्ञानको शाखाहरूमा कार्बनिक रसायन, अकार्बनिक रसायन, जैव रसायन, भौतिक रसायन, विश्लेषणात्मक रसायन आदि प्रमुख हुन्। कार्बनिक रसायनमा कार्बनिक पदार्थ, अकार्बनिक रसायनमा अकार्बनिक पदार्थ, जैव रसायनमा सुक्ष्म जीवहरुमा उपस्थित पदार्थ, भौतिक रसायनमा पदार्थको बनावट, संघटन र उसमा सन्निहित ऊर्जा, विश्लेषणात्मक रसायनमा नमूनाको विश्लेषणको अध्ययन गरिन्छ ताकि उसको बनावट र सञ्चरनाको पत्ता लागोस् । हालको दिनहरूमा न्यूरो-रसायन जस्तो रसायनको कुनै र शाखाहरूको उदय भयो । संक्षेपमा रसायन विज्ञान रासायनिक पदार्थ^[२] को वैज्ञानिक अध्ययन हो । पदार्थको संघटन परमाणु या उप-परमाण्विक कण जस्तै इलेक्ट्रन, प्रोटन र न्यूट्रन^[३] सँग भयो । रसायन विज्ञानको केन्द्रीय विज्ञान या आधारभूत विज्ञान पनि कहा जान्छ किन भने यो अरु विज्ञान जस्तो, खगोलविज्ञान, भौतिक, पदार्थ विज्ञान, जीवविज्ञान र भूविज्ञानको जोडछ।^[४][५]