प्रागितिहास

परापूर्व वा प्रागितिहास धाःगु ऐतिहासिक दस्ताबेजस्वया न्ह्यः वा च्वयेगु व्यवस्था स्वया न्ह्यःया ऐतिहासिक काल ख। थ्व कालखण्ड मानव इतिहास लिपिबद्ध जुइ स्वया न्ह्यःया कालखण्ड ख। ^[१] वृहदरुपय् थ्व कालखण्डय् मनुनं च्वये सयेस्वया न्ह्यःया सकल आविष्कार व लुइकूगु ज्ञान ला। पुरातत्त्वविद पल तर्नाल (Paul Tournal) नं दक्षिण फ्रान्सया गुफाय् लूइकूगु खँ वर्णन यायेत खँग्वः anté-historique^[२] छ्यलादिल।^[३] थ्व कथं इतिहास-पूर्व वा प्रागितिहासिक खँग्वःया अर्थ दूगु खँग्वः दकलय् न्ह्यः फ्रान्सय् १८३०या दशकय् छुत। लिपा, अंग्रेजीइ पुरातत्त्वविद देनिल विल्सन (Daniel Wilson) जुं सन् १८५१स थ्व खँग्वःयात Prehistory धका छ्यलादिल।^[४][५]

थुकिया हे अर्थ वयेक लिपा प्रागितिहास वा परापूर्व काल धइगु खँग्वः नेपालभाषाय् छ्य्लाहल।

थ्व कालय् मानव-इतिहासया यक्व महत्वपूर्ण घटना जुल गुकिलि च्वापुयुग, मनुतयेगु अफ्रिकां पिहांवना मेमेगु थासय् विस्तार, [[भाषा]या विकास, मि च्याकिगु व मिइ नियन्त्रण, बुंज्याया आविष्कार, खिचा व मेमेगु पशुतयेत लहिनिगु आदि ला। थन्यागु झाकातयेगु चिं जक्क लु गथे कि ल्वहं छ्येला दयेकातःगु प्राचीन ज्याभः, न्हापाया मनूतयेगु अवशेष व गुफा आदि थासय् दयेकातःगु कला।

इतिहासकारतसें प्रागितिहासयात यक्व श्रेणीइ बायातःगु दु। छगू थन्यागु विभाजन प्रणालीइ स्वंगु युग वियातःगु दु-

• ल्वहं युग -ल्वहंया ज्याभः व ल्वाभः दय्कूगु युग।
• कँय् युग - कँय्या ज्याभः व ल्वाभः दय्‌कूगु युग।
• न युग - नया ज्याभः व ल्वाभः दय्‌कूगु युग।

प्रागितिहासिक कालय् मनुया वातावरण आःस्वया सिक्क पा। मनुत चि-चि धंगु क़बीलाय् च्वनिगु या व इमिसं जंगली पशुत नाप ल्वाना शिकारीया जीवन हनाच्वन। हलिमया आपालं थाय् थःगु प्राकृतिक स्थितिइ दयाच्वन।^[६] आ लोप जुइ धूंकुगु यक्व जनावर अबिलय् दयाच्वन। ^[७] हलिमया यक्व थासय् आ लोप जुइधुंकुगु मनु थें न्यापिं प्राणीत दयाच्वन। दसु- युरोप व मध्य एशियाय् नियान्दर मनू दयाच्वन।