ପ୍ଲାଟିପସ

ପ୍ଲାଟିପସ ବା ଓର୍ଣ୍ଣିଥୋରାଇଞ୍ଚୁରସ, ବେଳେ ବେଳେ ବତକମୁହାଁ ପ୍ଲାଟିପସ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ platypus (Ornithorhynchus anatinus), duck-billed platypus) ଏକ ପ୍ରକାର ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ଅର୍ଦ୍ଧ ଜଳୀୟ (semiaquatic) ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ (mammal) ପ୍ରାଣୀ । ^[୨] ତାସମାନିଆ ସ‌ହିତ ପୂର୍ବ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ଏମାନେ ସ୍ଥାନୀୟ (endemic) ପ୍ରାଣୀ । ଓର୍ଣ୍ଣିଥୋରିଙ୍କିଡି ପରିବାର (family (Ornithorhynchidae)) ଓ ଜେନସ ଓର୍ଣ୍ଣିଥୋରାଇଞ୍ଚୁରସ ଜେନସର (genus) ଏମାନେ ଏକମାତ୍ର ଜୀବନ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଯାହା ଫସିଲରୁ ଜଣାଯାଏ ।

Platypus ଜୀବାଶ୍ମ କାଳ: 9–0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Miocene to Recent
Conservation status
Near Threatened  (IUCN 3.1)[୧]
ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ
ସାମ୍ରାଜ୍ୟ:	ପ୍ରାଣୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ
ଗୋଷ୍ଠୀ:	ବାଇଲାଟେରିଆ
ପର୍ବ:	କୋର୍ଡାଟା
ମହାଶ୍ରେଣୀ:	ଟେଟ୍ରାପୋଡା
ଗୋଷ୍ଠୀ:	ମାମାଲିଆଫୋର୍ମ୍ସ
ଶ୍ରେଣୀ:	ମାମାଲିଆ
Order:	Monotremata
Family:	Ornithorhynchidae
Genus:	Ornithorhynchus Blumenbach, 1800
ଜାତି:	O. anatinus
ବାଇନୋମିଆଲ ନାମ
Ornithorhynchus anatinus (Shaw, 1799)
Platypus range (red – native, yellow – introduced)

ଚାରି ଏକଡିନା (echidna) ଜାତି ସ‌ହିତ ଏହି ୫ଟି ମୋନୋଟ୍ରିମ ଏକ୍ସଟାଣ୍ଟ (extant) ଜାତୀୟ ମୋନୋଟ୍ରିମ (monotreme) ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ଲାଟିପସ ଏକମାତ୍ର ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ଯିଏ ଶାବକ ଜନ୍ମ ନ‌କରି ଅଣ୍ଡା ଦିଏ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମୋନୋଟ୍ରିମମାନଙ୍କ ଭଳି ଏହା ଇଲେକଟ୍ରୋଲେକେସନ (electrolocation) ପଦ୍ଧତିରେ ଶିକାର ଇନ୍ଦ୍ରିୟବୋଧ ପାଏ । ଅଳ୍ପ କେତେକ ବିଷାକ୍ତ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଏହା ଗୋଟିଏ ଯାହାର ପଛ ଗୋଡ଼ରେ ଥିବା ଏକ କଣ୍ଟା ବା ସ୍ପର (spur) ସାହାଯ୍ୟରେ ପ୍ଲାଟିପସ ବିଷ (venom) ପ୍ରୟୋଗ କରି ମାନବକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦେଇପାରେ ।

ଏହି ଅଣ୍ଡାଦାତ୍ରୀ, ବତକ(‌duck)-ଥଣ୍ଟି, ବିଭର(beaver)-ଲାଞ୍ଜ ଓ ଓଟ୍ଟର(otter)-ପାଦ ବିଶିଷ୍ଟ ସ୍ତନ୍ୟପାୟୀ ୟୁରୋପର ପ୍ରକୃତିବାଦୀମାନଙ୍କୁ ଚକିତ କରିଥିଲେ ଯେତେବେଳେ ସେମାନେ ପ୍ରଥମେ ସନ ୧୭୯୯ରେ ଏକ ସଂରକ୍ଷିତ ଶରୀରକୁ ପ୍ରଥମେ ଦେଖି ^[୩] ଏହାକୁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଦେହର ଅଂଶକୁ କାଟି ଏକାଠି କରି ସେଲେଇ କରିଥିବା ବିଚାର କରିଥିଲେ । ^[୪]

ପ୍ଲାଟିପସର ଏହି ଅତୁଳନୀୟ ଆକୃତି ଥିବା ଯୋଗୁ ବିକାଶବାଦୀ ପ୍ରାଣୀ ବିଜ୍ଞାନରେ (evolutionary biology) ଏହାର ଅନୁଶୀଳନ ଏକ ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ୍ଣ ବିଷୟର ଆଧାର ହେଲା ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆରେ ଏହାକୁ ଅନୁସଂକେତ ରୂପେ ଚିହ୍ନଟ କରାଗଲା । ଜାତୀୟ ଉତ୍ସବମାନଙ୍କରେ ଏହାକୁ ମାସ୍କଟ ରୂପେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରାଯାଏ, ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆର ୨୦ ସେଣ୍ଟ ମୁଦ୍ରାର (Australian twenty-cent coin) ପଛ ପାଖରେ ଏହା ଶୋଭା ପାଏ, ନିଉସାଉଥ ୱେଲସରେ (New South Wales) ଏହାକୁ ପ୍ରାଣୀ ପ୍ରତୀକ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି । ^[୫]

ମଣିଷ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ଲାଟିପସକୁ ଛାଲ ବା ଫର ପାଇବା ନିମନ୍ତେ ଶିକାର କରୁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଅଧିନା ଏହା ସଂରକ୍ଷିତ ପ୍ରାଣୀ ହୋଇଛି । ପାଳନ-ପ୍ରଜନନ (captive-breeding) କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବିଶେଷ ସଫଳ ହେଲାନି ଓ ପ୍ରଦୂଷଣ ପ୍ରଭାବ ଯୋଗୁ ଏହା ଅସୁରକ୍ଷିତ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଉପରେ କୌଣସି ତ‌ତ୍କାଳ ବିପଦ ନାହିଁ ।