Ślimakojad żółtooki

Takson po raz pierwszy opisany przez Temmincka w 1821 roku pod nazwą Falco hamatus^[5]. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Brazylię^[5]. Wcześniej umieszczany w rodzaju Rostrhamus, jednak niektórzy autorzy zasugerowali ponowne umieszczenie go w monotypowym rodzaju ze względu na różnice w stylu lotu, odgłosów, zachowań rozrodczych i siedlisk od pozornie podobnego do niego ślimakojada czerwonookiego (Rostrhamus sociabilis)^[6][7]. Zmiany te zostały zaakceptowane przez AOU^[8] oraz SACC^[9]. Nazwa rodzajowa pochodzi od słów helikos (ἑλικος) oznaczającego w greckim muszlę ślimaka oraz lēistēs (λῃστης) oznaczającego w języku greckim złodzieja. Nazwa gatunkowa hamatus oznacza w łacinie zakrzywiony, haczykowaty. Takson monotypowy, nie wyróżniono podgatunków^[10][11].

Skrajnie wschodnia Panama przez północną i wschodnią Kolumbię do zachodniej i północno-wschodniej Wenezueli, Surinamu i Gujany Francuskiej^[11][10]; również na południe przez amazońską część Brazylii do wschodniego Peru i Boliwii (departamenty Pando i Beni)^[11][3][12]. Granice zakresu występowania są słabo udokumentowane, po części ze względu na mylenie go ze ślimakojadem czerwonookim^[11].

Długość ciała 35–41 cm, masa ciała samca 377–448 g, samicy 367–485 g^[13], rozpiętość skrzydeł 80–90 cm^[11]. Pozostałe wymiary (w mm) przedstawia tabela^[13]:

Masywny ptak z szerokimi, okrągłymi końcówkami skrzydeł oraz kwadratowym ogonem, który ledwo wystaje zza skrzydeł podczas lotu^[11]. Czarny haczykowaty dziób długi i cienki. Upierzenie koloru łupkowoszarego, ogon czarny. Tęczówka koloru pomarańczowo-żółtego, nogi, woskówka i naga skóra na twarzy koloru od żółto-pomarańczowego do pomarańczowo-czerwonego^[11]. Od samców ślimakojada czerwonookiego różnią się kolorem oczu, ciemniejszym zadem, szerszymi skrzydłami i znacznie krótszym ogonem^[13]. Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy przejawiający się nieznacznie większymi rozmiarami samic. Młodociane osobniki podobne do dorosłych, ale na ogonie znajdują się dwa białe paski oraz końcówki^[11].

Środowisko

Zamieszkuje zalane brzegi lasów, np. wokół płytkich lagun i osuszających się zalanych obszarów^[11]. Spotykany też w lasach deszczowych, na skraju bagien, zwłaszcza w lasach typu várzea^[13], a także stojących lagunach i zalesionych plantacjach, do wysokości 750 m n.p.m.^[11] Na obszarze Cocha Cashu Manu National Park w Peru, widywano go polującego w gęstych, krzewiastych obszarach znajdujących się wzdłuż krawędzi bagien^[14]. Widywany regularnie, kiedy niewysoko szybuje w grupach liczących do 10 osobników^[13][14].

Pożywienie

Żywi się głównie ślimakami z rodzaju Pomacea^[11]. Wydobywa części miękkie ślimaka poprzez przebicie muszli i przecięcie jego wrzecionowatych mięśni w miejscu ich przylegania do muszli^[11]. W Brazylii zaobserwowano, że na 8% jego diety składają się kraby z gatunku Dilocarcinus dentatus^[15].

Rozród

Sezon rozrodczy słabo poznany. W Wenezueli i Gujanie gniazduje od czerwca do października, w czasie pory deszczowej^[11]. Na początku lipca w północno-wschodnim Peru znaleziono gniazdo z jajami, natomiast pod koniec lipca zaobserwowano gniazdo we wschodnim Ekwadorze^[13]. Gniazda znajdują się około 1 km od siebie^[11]. Gniazdo zbudowane z cienkich patyków znajduje się na drzewach, konarach w zalanych lasach galeriowych lub plantacjach kawy średnio na wysokości 14 m (zaobserwowano je również na 18 m^[16], 20 m^[13] oraz 25 m^[17])^[11]. Monogamiczna para może spędzić ze sobą całe życie^[18]. W gnieździe znajdują się 2 jaja (ewentualnie 3^[13]). Okres inkubacji trwa około 30 dni^[11]. U piskląt po wylęgnięciu spód ciała jest koloru brązowego; dół z białymi plamami^[11]. Pierzenie trwa 35 dni, do lotu młode ptaki są zdolne po upływie 40 dni^[11]. W wysiadywaniu i wychowie młodych biorą udział obydwoje rodzice.

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)^[3]. Całość populacji szacuje się na 1000–10 000 osobników, co mniej więcej równa się 670–6700 dojrzałych ptaków^[12]. Trend liczebności populacji jest spadkowy^[3]. Zagrożenia dla tego gatunku są słabo poznane i wymagają badań^[11]. Być może podatny jest na wylesianie i degradacje jego środowiska^[11]. Zagrożeniem również może być wyspecjalizowana dieta^[11] tego ptaka.

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).