Bronisław Baczko

Urodził się w Warszawie w biednej rodzinie żydowskiej jako syn Abrama (Adama) Baczki, który prowadził własny warsztat włókienniczy. Obojga rodziców zamordowali Niemcy^[2]. Dzieciństwo spędził w Warszawie.

Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Lwowa, na teren okupacji radzieckiej, a od 1941 przebywał w radzieckich kołchozach. W 1943 wstąpił do tworzonego przez komunistów Wojska Polskiego w ZSRR jako oficer polityczny. Osiągnął stopień podpułkownika. Po powrocie do Polski oddelegowany został do pracy naukowej w nowym ustroju^[3]. Należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[4]. W październiku 1950 Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego skierował go na studia do Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych, w którym w 1952 obronił pracę doktorską nt. Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, której promotorem była prof. Nina Assorodobraj-Kula^[3]. Od 1952 zatrudniony na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Początkowo zaangażowany w rozwój myśli marksistowskiej i w walkę ze szkołą lwowsko-warszawską (napisał m.in. pamflet O poglądach filozoficznych i społeczno-politycznych Tadeusza Kotarbińskiego, TKKN, Warszawa 1951), stopniowo odchodził od marksizmu, by ostatecznie go porzucić. Prowadził znane konwersatoria filozoficzne w Polskiej Akademii Nauk.

Wychowawca wielu pokoleń polskich filozofów i socjologów – m.in. Jana Garewicza, Marka J. Siemka, Zbigniewa Kuderowicza, Adama Sikory, Jerzego Szackiego, Jerzego Ładyki.

Opublikował studium Rousseau: samotność i wspólnota (1964), w którym wystąpił jako historyk idei, rysujący szerokie, socjologiczne tło dla indywidualnej historii Jana Jakuba. W zbiorze artykułów Człowiek i światopoglądy (1965) zajmował się zarówno zagadnieniami takimi, jak spór Hegla i Rousseau, jak i polską myślą filozoficzną oraz egzystencjalizmem. Po wydarzeniach marcowych 1968 r., został usunięty z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego i w 1969 zmuszony do emigracji. Od 1974 związany był z Uniwersytetem Genewskim. Zajmował się przede wszystkim historią rewolucji francuskiej, utopiami i wyobrażeniami zbiorowymi.

Jego książka Hiob, mój przyjaciel była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2002^[5]. Laureat prestiżowej nagrody im. Eugenia Balzana za badania nad oświeceniem. Z polskich historyków tę nagrodę, zwaną włosko-szwajcarskim Noblem, wcześniej otrzymał jedynie Andrzej Walicki^[6].

• O poglądach filozoficznych i społeczno-politycznych Tadeusza Kotarbińskiego, Instytut Kształcenia Kadr Naukowych przy KC PZPR – Katedra Materializmu Dialektycznego i Historycznego Książka i Wiedza, Warszawa 1951.
• Filozofia francuskiego oświecenia, wybór, tłum., wstęp i przypisy: Bronisław Baczko, wyd. PWN, Warszawa 1961.
• Rousseau: samotność i wspólnota, wyd. PWN, Warszawa 1964.
• Filozofia i socjologia XX wieku, t. 1–2, Bronisław Baczko (red.), Wiedza Powszechna, Warszawa 1965.
• Człowiek i światopoglądy, wyd. PWN, Warszawa 1965.
• Filozofia polska, Bronisław Baczko (red.), Wiedza Powszechna, Warszawa 1967.
• Wyobrażenia społeczne: szkice o nadziei i pamięci zbiorowej, przeł. z franc. Małgorzata Kowalska, wyd. PWN, Warszawa 1994.
• Hiob, mój przyjaciel: obietnice szczęścia i nieuchronność zła (1997), przeł. z franc. Jerzy Niecikowski i Małgorzata Kowalska, wyd. PWN, Warszawa 2001.
• Jak wyjść z Terroru: Termidor a Rewolucja, przeł. z franc. Wiktor Dłuski, wydawca Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2005.

• Złoty Krzyż Zasługi (9 stycznia 1947)^[7]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (24 stycznia 1955)^[8]

• Doktor honoris causa Université de Tours (1999) i Université de Strasbourg II (1981)
• Laureat nagrody im. Eugenia Balzana (2011)^[6]
• Laureat nagrody im. księdza Józefa Tischnera (2002)^[9][10]
• Nominowany do Nagrody Literackiej Nike (2002)^[5]
• Laureat nagrody Biguet (1990)

• Baczko, Bronisław (1924-2016). Katalog elektroniczny Biblioteki Narodowej. [dostęp 2016-08-30]. (pol.).
• Mateusz Kuryła, Profesor Bronisław Baczko (1924–2016) – klasyk polskiej humanistyki