Dopełnienie (językoznawstwo)

Dopełnienie – część zdania oznaczająca przedmiot czynności wyrażonej orzeczeniem zdania w stronie czynnej w sposób bezpośredni bądź pośredni^[1].

W języku polskim występuje dopełnienie bliższe (zwykle w bierniku lub w zdaniach przeczących w dopełniaczu, rzadziej w narzędniku) oraz dopełnienie dalsze (w celowniku, narzędniku lub miejscowniku)^[2].

Przykłady:

• Kot pije wodę – dopełnienie bliższe w bierniku.
• Pies nie pije mleka – dopełnienie bliższe w dopełniaczu.
• Dziecko daje mamie prezent – «prezent» to dopełnienie bliższe w bierniku, «mamie» to dopełnienie dalsze w celowniku.
• Marcin kieruje ciężarówką – dopełnienie bliższe w narzędniku.
• Adam zjada dużo chleba – dopełnienie bliższe w dopełniaczu.

Przy zamianie zdania na stronę bierną, dopełnienie bliższe staje się podmiotem, a dotychczasowy podmiot jest wprowadzany przez konstrukcje przez(e) + biernik^[3], np.:

• prezent jest dawany mamie przez dziecko
• ciężarówka jest kierowana przez Marcina

Zdania takie nie mają dopełnienia bliższego, dopełnienie dalsze nie ulega zmianie.

W zależności od wzajemnego położenia podmiotu (S), orzeczenia (V) i dopełnienia (O) w typowym zdaniu, klasyfikuje się języki do jednej z sześciu grup^[4]:

• SVO, SOV, VSO, OVS, OSV, VOS