Famadihana

W kulturze ludu Merina famadihana ma miejsce najczęściej w przypadkach, gdy zmarły został pochowany z dala od domu rodzinnego. Ceremonia ma na celu przeniesienie kości zmarłego do grobu rodzinnego w ziemi przodków^[1]. W kulturze ludu Betsileo famadihana organizowana jest najczęściej dla przeniesienia kości tymczasowo pochowanych zmarłych do nowo wybudowanego grobu^[1]. Ponadto famadihana urządzana jest regularnie co ok. siedem lat^[2], by złożyć hołd zmarłemu^[1]. Zgodnie z obowiązującym prawem, ceremonia może odbywać się jedynie w porze suchej – od czerwca do września^[2].

Podczas ceremonii, trwającej nawet tydzień^[2], rodzina zmarłego lub zmarłych wyciągają ich szczątki z grobów, układają na matach i owijają w nowy, jedwabny całun lamba mena^[1]. Członkowie rodziny obnoszą szczątki zmarłego po okolicy, „pokazując mu”, co się zmieniło i informując o nowych wydarzeniach w rodzinie^[2][1]. Zmarły chowany jest ponownie przed zmierzchem^[1].

Merina „goszczą” swoich zmarłych w domu, by następnie przenieść ich szczątki w procesji i złożyć do rodzinnego grobu w czasie największej glorii, czyli w samo południe – o godzinie 15:00^[3]. Panuje atmosfera strachu przed kontaktem ze zmarłymi i grobami^[3]. Szczątki zmarłych niosą na ramionach kobiety „zmuszane” przez mężczyzn do procesji i do tańca na specjalnie przygotowanych scenach^[3]. Po dojściu do grobu, mężczyźni wydobywają szczątki innych zmarłych, które również obnoszone są przez kobiety kilkakrotnie wokół grobu^[3]. Następnie kobiety siadają wokół grobu, trzymając szczątki zmarłych na kolanach, a mężczyźni przemawiają, prosząc przodków o błogosławieństwo, tzw. tsodrano i informując o tym, kto z obecnych podarował jaki całun^[4]. Po przemowach kobiety ponownie tańczą ze szczątkami^[4]. Atmosfera zmienia się – strach przeradza się w radość, szczątki zmarłych są podrzucane, a następnie składane do grobu przez mężczyzn^[4].

W kulturze malgaskiej przodkowie odgrywają ważną rolę. Według lokalnych wierzeń duchy przodków, jeśli są traktowane z należytym szacunkiem, opiekują się potomkami, zapewniając im dobrobyt i szczęście^[1]. Ceremonia famadihana jest przejawem szacunku dla przodków, których doczesne szczątki muszą być otoczone należytą opieką^[1]. Podczas ceremonii kobiety, które starają się zajść w ciążę, zabierają fragment starego całunu i chowają go pod materacem łóżka, wierząc że sprowadzi nań płodność^[2].

Społeczności Sakalawa pielęgnują podobne tradycje – Menabe Sakalawa co dziesięć lat przeprowadzają ceremonię fitmapoha, podczas której ekshumowane są szczątki królewskie i obmywane w rzece^[2].

• ma’nene

• BBCNews: Madagascar's dance with the dead. [dostęp 2014-12-26]. (ang.).
• Barry Bearak. Ambohimirary Journal: Dead Join the Living in a Family Celebration. „The New York Times”, 2010-09-05. (ang.). brak numeru strony