Jajnik
Jajnik (łac. ovarium) – gonada występująca u samic większości zwierząt (z wyjątkiem gąbek)[1].
| ovarium | |
 Schemat żeńskiego układu płciowego | |
| Narządy | |
|---|---|
| Tętnice | |
| Żyły | |
| Nerwy | splot jajnikowy |
Zwykle parzysty narząd, występujący u samic, odpowiednik rozwojowy jąder. U dojrzałej kobiety ma kształt spłaszczonej elipsoidy o wielkości 5×3×1 cm i masie od 6 do 8 gramów[2][3].
Jajniki leżą wewnątrz jamy otrzewnej[3] przy bocznych ścianach miednicy na tylnej powierzchni wiązadeł szerokich macicy, do których przywiązane są za pomocą krótkich krezek[2]; w krezce jajnika znajdują się zaopatrujące go naczynia i nerwy. Koniec maciczny jajnika łączy się z rogiem macicy poprzez więzadło jajnika własne[4]. Górne bieguny jajników objęte są przez jajowody. Jajniki służą podwójnemu celowi: wytwarzaniu komórek jajowych oraz wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych (estrogenów, progesteronu, relaksyny i androgenów)[3]. Z zewnątrz jajniki pokryte są jednowarstwowym nabłonkiem płciowym, pod nim zaś leży błona biaława jajnika. Na przekroju dostrzec można budowę dwuwarstwową. Powierzchniowo położona jest kora jajnika lub warstwa miąższowa, w której powstają komórki jajowe zawarte w pęcherzykach jajnikowych. Bezpośrednio pod błoną białawą znajdują się pęcherzyki jajnikowe pierwotne, a głębiej dojrzewające i dojrzałe oraz ciałko żółte. Pod korą jajnika leży rdzeń jajnika (warstwa naczyniowa), w której skupione są liczne naczynia krwionośne odżywiające warstwę miąższową[4].
Od chwili osiągnięcia przez kobietę dojrzałości płciowej (pokwitanie), aż do wygaśnięcia jej funkcji rozrodczej (menopauza) (to znaczy przez okres około 35–40 lat), co około 28 dni dojrzewa w jajniku tzw. pęcherzyk Graafa, zawierający komórkę jajową. Dojrzały do pęknięcia pęcherzyk ma średnicę 1–1,5 cm, a komórka jajowa około 0,2 mm[5]. Dojrzewanie pęcherzyka zachodzi pod wpływem hormonu folikulotropowego, zaś pod wpływem hormonu luteinizującego dochodzi do zwiększenia ilości płynu w pęcherzyku i wreszcie jego pęknięcia[5]. Gdy pęcherzyk pęka, jajo dostaje się do jajowodu, a z pozostałej części pęcherzyka powstaje ciałko czerwone, a z niego ciałko żółte, które wydziela progesteron konieczny dla umożliwienia wszczepienia zapłodnionego jaja w śluzówkę macicy[2].
Unaczynienie jajnika
- tętnicze: tętnica jajnikowa, gałąź jajnikowa tętnicy macicznej
- żylne: żyła jajnikowa (po prawej stronie uchodzi do żyły głównej dolnej, a po lewej do żyły nerkowej)
- chłonne: naczynia biegnące w więzadle wieszadłowym jajnika do węzłów chłonnych lędźwiowych[2].
Żyła i tętnica jajnikowa, naczynia chłonne i nerwy wnikają do jajnika poprzez wnękę jajnika ulokowaną na jego brzegu kreskowym[4].
