Jeziora w Polsce
Polska należy do krajów europejskich obfitujących w jeziora, które zgrupowane są głównie w północnej części kraju, a więc na terenie obejmującym obszar ostatniego zlodowacenia (Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie). Zdecydowana większość jezior w Polsce to jeziora polodowcowe, ponadto na Polesiu Zachodnim występują jeziora krasowe.
Charakterystyka
Na Pomorzu występują jeziora przybrzeżne, powstałe w wyniku odcięcia od morza mierzeją dawnej zatoki morskiej (Sarbsko, Łebsko, Jezioro Dołgie Wielkie, Jezioro Dołgie Małe, Gardno, Wicko, Bukowo, Jamno, Koprowo, Kopań, Resko Przymorskie i Liwia Łuża). Niewielka liczba to jeziora górskie, przede wszystkim cyrkowe – w cyrkach (kotłach) lodowcowych, np. Czarny Staw, Morskie Oko, Mały Staw, Wielki Staw. Pierwszym opracowaniem dotyczącym liczby i rozmieszczenia jezior w Polsce była praca Wincentego Pola z 1875 r.[1], w której wykazano 5673 jeziora między Odrą a Dnieprem. W 1925 r. ukazała się praca S. Lencewicza z wykazem 6659 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Współczesnym, najbardziej kompletnym i aktualnym skatalogowaniem jezior Polski są opracowania A. Choińskiego, obejmujące jeziora pow. 1 ha (powierzchnia oceniona na podstawie map w skali 1:50 tys.). Trzyczęściowy katalog jezior Choińskiego (pierwsze wydanie) obejmuje 7081 jezior o powierzchni większej niż 1 ha[2][3](ich łączna powierzchnia to 2813,77 km²). W stosunku do roku 1954, gdy skatalogowano 9296 jezior o powierzchni ponad 1 ha[4], liczba jezior zmniejszyła się aż o 2215, czyli ponad 11 proc. Spowodowane to było szybkim zanikaniem najmniejszych jezior. Jeziorność Polski wynosi tylko 0,9% powierzchni kraju[3]. Dla porównania w Szwecji jeziora zajmują ponad 8,5% powierzchni, a w Kanadzie około 7,6 proc.
Najliczniej występują jeziora polodowcowe, powstałe po ustąpieniu lądolodu ok. 11 -12 tys. lat temu i wykorzystujące związane z nim obniżenia terenu. Misy tych jezior powstały w wyniku erozyjnej działalności lądolodu i wód lodowcowych lub ich działalności akumulacyjnej[5].
Stan wód
Spośród jezior poddawanych monitoringowi jakości w okolicach roku 1980 jedno lub dwa (w zależności od przyjętych kryteriów) spełniało kryteria I klasy czystości wód, a ponad połowa lub około jednej trzeciej miały wody pozaklasowe. Najczystszymi spośród wówczas badanych jezior okazały się Gim, Bobięcińskie Wielkie i Miłoszewskie. O niskiej ocenie zwykle decydowały przekroczenia norm dla zawartości fosforanów, azotu organicznego i miano coli typu kałowego[4].
Na początku drugiej dekady XXI wieku większość miała wody w umiarkowanym stanie ekologicznym i dobrym stanie chemicznym. Stan ogólny oceniono wówczas dla 728 jezior, z czego stan dobry osiągnęło 75[6]. Ocena stanu ekologicznego jezior w całej Polsce jest dość zróżnicowana, podczas gdy stan chemiczny poniżej dobrego wykazano głównie w jeziorach zachodniej Polski. O ocenie stanu ekologicznego jezior jako gorszy niż dobry najczęściej decydował stan elementów biologicznych – fitoplanktonu i makrofitów, jak również mała przezroczystość. Wskazuje to na eutrofizację jako główną presję oddziałującą na wody jeziorne. Mimo to, w większości jezior nie stwierdzono przekroczenia substancji biogennych, tj. azotu i fosforu[7].
Polskie jeziora w gospodarce wodnej
Liczba jezior w wielu europejskich krajach przekracza możliwości sprawnego gospodarowania ich wodami, w związku z czym za jednolite części wód jeziornych, a więc jednostki ich administrowania przyjmuje się tylko większe jeziora. Mimo że prawo europejskie (czyli ramowa dyrektywa wodna) nie określa minimalnej wielkości jezior podlegających administracji w systemie gospodarki wodnej, w praktyce za taką granicę przyjmuje się 50 ha[8].W Polsce granicę 50 ha powierzchni przekracza nieco ponad tysiąc jezior, a dokładna liczba zależy od aktualnej wersji map podziału hydrograficznego Polski.
| Liczba jednolitych części wód jeziornych | ||||
| Obszar dorzecza | Region wodny | Rok | ||
| 2005[9] | 2011[10][11][12][13][14] | 2016[15][16][17][18][19] | ||
| Wisła | Dolna Wisła (i Przymorze Wschodnie) | 283 | 481 | 284 |
| Środkowa Wisła | 200 | 199 | ||
| Odra | Dolna Odra i Przymorze Zachodnie | 112 | 420 | 113 |
| Środkowa Odra | 24 | 24 | ||
| Warta | 284 | 285 | ||
| Niemen | Niemen | 36 | 36 | 36 |
| Pregoła | Łyna i Węgorapa | 101 | 101 | 101 |
| Świeża | Świeża | 1 | 1 | 1 |
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 2. Wody stojące, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), ISBN 83-239-9607-5.
- Adam Choiński, Katalog jezior Polski, część pierwsza: Pojezierze Pomorskie. wyd. nauk. UAM, Poznań 1991, ISBN 83-232-0369-5.
- Adam Choiński, Katalog jezior Polski, część druga: Pojezierze Mazurskie. wyd. nauk. UAM, Poznań 1991, ISBN 83-232-0399-7.
- Adam Choiński, Katalog jezior Polski. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006, ISBN 83-232-1732-7.