Lem (satelita)

Satelita zaprojektowany w ramach programu BRITE (BRIght-star Target Explorer), będącego kooperacją kanadyjsko-austriacko-polską, obserwuje jaśniejsze i gorętsze od Słońca gwiazdy. Polscy naukowcy mają nadzieję między innymi na lepsze poznanie procesów konwekcyjnych, zachodzących we wnętrzu masywnych gwiazd^[8]. Obserwacje prowadzone z użyciem satelitów BRITE cechują się dokładnością przeszło 10 razy większą niż teleskopy umieszczone na Ziemi^[9].

Satelity typu BRITE należą do tzw. nanosatelitów o masie nieprzekraczającej 10 kg. Większość podzespołów „Lema” została wyprodukowana w należącym do University of Toronto Space Flight Laboratory. Drugi polski satelita, „Heweliusz”, w dużej mierze dzieło polskich inżynierów, którzy zaprojektowali i wykonali teleskop, układy zasilania, komunikacji, mechaniczny wysięgnik, system wyzwalający mechanizmy oraz dozymetr promieniowania – wystartował na pokładzie chińskiej rakiety nośnej Długi Marsz 4B^[10] z kosmodromu Taiyuan 19 sierpnia 2014 położonego na terenie Chin. Data startu została przełożona z końca 2013 roku na 2014 w związku z awarią rakiety tego typu podczas poprzedniego startu i koniecznością inspekcji^[11].

Autorem pomysłu, planu naukowego i planów konkretnej realizacji satelitów serii BRITE był profesor Sławomir Ruciński, polski astronom wykładający na University of Toronto. Projekt BRITE-PL został sfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Nazwę „Lem”, włączoną do konkursu na nazwę dla satelity wskutek akcji internautów, zasugerował Michał Radomił Wiśniewski^[12][13]. Nadanie imienia satelicie miało miejsce w Centrum Badań Kosmicznych PAN 19 września 2011 – imię nadała ówczesna Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Barbara Kudrycka. W czasie uroczystości raper Sokół wykonał piosenkę „Prosto w kosmos”^[14].

Przebieg misji

• 21 listopada 2013, o 8:10 czasu polskiego satelita wystartował na pokładzie rakiety Dniepr z bazy wojskowej Jasny położonej na południu Uralu^[15][16][17].
• 15 minut i 50 sekund lotu po starcie – satelita oddzielił się od górnego stopnia rakiety nośnej. Oddzielenie nastąpiło nad Oceanem Indyjskim na wysokości ok. 650 km^[15].
• 1 godzina 38 minut po starcie – nawiązano pierwszy kontakt z satelitą. Łączność trwała 12 minut; w tym czasie wysłano komendy inicjujące oraz odebrano pierwszą telemetrię^[15].
• 25 listopada – ukończenie testów komputera HKC; rozpoczęto uruchamianie komputera ADCC służącego do kontroli przestrzennej^[15].
• 28 listopada – ukończono wgrywanie oprogramowania do komputera ADCC; pobranie pełnej telemetrii^[15].

Parametry satelity^[2][3]:

• Rozmiar: 20 × 20 × 20 cm
• Masa: 6,0 kg
• Precyzja wyznaczenia orientacji: 10 sekund kątowych
• Precyzja utrzymania orientacji: lepsza niż 1°
• Stabilność orientacji: 1 minuta kątowa RMS
• Moc: 5,4 W do 10 W
• Napięcie zasilające: 4,0 V (nominalne)
• Pojemność akumulatorów: 5,3 Ah
• Transmisja danych na Ziemię: pasmo S (do 256 Kbps)
• Kanał telemetryczny: zakres UHF
• Pojemność pamięci pokładowej: do 256 MB
• Średnica teleskopu: 3 cm
• Pole widzenia teleskopu: 24°
• Filtr: niebieski

Poczta Polska wprowadziła do obiegu w dniu 4 listopada 2011 roku znaczek oraz kopertę FDC upamiętniające pierwszego polskiego satelitę naukowego BRITE-PL. Znaczek (nr katalogowy 4389 „Pierwszy polski satelita naukowy”) o nominale 4,15 zł zaprojektowany przez grafika Jacka Brodawskiego i umieszczony w bloku, został wydany w nakładzie 300 tysięcy. Przedstawia satelitę krążącego po orbicie okołoziemskiej^[18].

• PW-Sat
• Heweliusz

• Polska strona projektu
• Centrum Badań Kosmicznych PAN. cbk.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-25)].
• Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika
• BRITE Poland. [w:] eoPortal Directory [on-line]. eo. [dostęp 2014-08-19]. (ang.).
• Skan certyfikatu wystrzelenia (ros. • ang.)
• University of Toronto – Space Flight Laboratory (ang.)
• University of Toronto – Space Flight Laboratory. utias-sfl.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-09)]. (ang.)
• Aktualne położenie satelity w czasie rzeczywistym (ang.)