Linia kolejowa

Pierwsze linie kolejowe na świecie wybudowano w latach 1764–1825, zależnie od źródeł w USA lub w Wielkiej Brytanii (z Darlington do Stockton).

Linia kolejowa dzieli się na mniejsze elementy^[3][4]:

• odcinki,
• szlaki,
• odstępy.

Schematyczny podział linii; litery alfabetu symbolizują nazwy stacji i posterunków

Każda linia kolejowa posiada własne: numer, nazwę oraz kilometraż^[4][5], na ogół w formie betonowych słupków hektometrowych.

Zadaniem kilometrowania jest określenie usytuowania istniejących budowli i urządzeń kolejowych względem położenia hektometrów. Początek, kierunek i koniec kilometrowania dla linii kolejowych ustala zarządca infrastruktury^[6].

Parametry techniczno-eksploatacyjne linii kolejowej to ustalone przez zarząd kolei dla danej linii parametry określające^[7]:

• maksymalną dopuszczalną prędkość eksploatacyjną pojazdów kolejowych,
• maksymalne dopuszczalne naciski na tor kolejowy,
• obciążenie przewozami wyrażone w gigagramach brutto na rok [Gg/rok] lub teragramach brutto na rok [Tg/rok] oraz
• skrajnię budowli.

Długość linii kolejowych eksploatowanych to suma długości budowlanych czynnych linii kolejowych normalnotorowych, wąskotorowych i szerokotorowych, mierzona na liniach jednotorowych wzdłuż osi toru, a na liniach wielotorowych wzdłuż osi najdłuższego toru^[8].

Najdłuższą linią kolejową jest położona w Rosji linia transsyberyjska o całkowitej długości 9288 km, natomiast najwyżej położoną – chińska linia tybetańska o najwyższym punkcie na wysokości 5072 m n.p.m.

Linie kolejowe powinny być wyposażone w^[9]:

• stałe sygnalizatory torowe (semafory i tarcze) ustawiane lub zawieszane przy torze kolejowym, informujące obsługę pojazdu kolejowego o dopuszczalnej prędkości, jaka obowiązuje na odcinku za sygnalizatorem torowym; na liniach kolejowych przystosowanych do dużej prędkości sygnalizacja torowa może być zastąpiona sygnalizacją kabinową w pojeździe kolejowym,
• znaki i sygnały drogowe widoczne w każdych warunkach atmosferycznych, informujące o kilometrażu, pochyleniu podłużnym i innych parametrach toru oraz oznaczające miejsca, na których obowiązuje inna prędkość niż ustalona parametrami eksploatacyjnymi dla danej linii,
• urządzenia łączności pomiędzy posterunkami ruchu.

Podstawowym elementem linii kolejowej jest droga kolejowa^[10].

Wyposażenie techniczne linii kolejowej obejmuje konstrukcyjne elementy nawierzchni, podtorze, obiekty inżynieryjne oraz w szczególności następujące budowle i urządzenia^[11]:

• systemu sterowania ruchem kolejowym,
• związane z obsługą przewozu osób i rzeczy,
• zaplecza technicznego taboru kolejowego,
• zasilania elektrotrakcyjnego,
• telekomunikacyjne,
• zasilania elektroenergetycznego,
• sieci technicznych,
• związane ze skrzyżowaniem z drogami publicznymi w jednym poziomie,
• związane z osłoną antyawaryjną.

Możliwości eksploatacyjno-ruchowe danej linii kolejowej lub jej części (odcinka linii) do wykonywania na niej przejazdów pociągów w danym czasie określane są jako całkowita zdolność przepustowa. Wskazuje ona największą liczbę pociągów lub par pociągów, które mogą przejechać po danym fragmencie linii kolejowej (odcinku, szlaku) w ciągu określonego czasu, zazwyczaj doby lub godziny szczytowego natężenia przewozów^[12]. Zdolność przepustowa zależy od parametrów technicznych linii kolejowej, takich jak: dopuszczalna prędkość maksymalna, liczba i długość odcinków o ograniczonej prędkości, liczba torów szlakowych, rodzaj urządzeń sterowania ruchem pociągów, układy torowe na stacjach, struktura rodzajowa pociągów wykorzystujących daną linię kolejową oraz parametry ich ruchu^[12].

Linie kolejowe klasyfikowane mogą być według ich właściwości, parametrów technicznych lub funkcji gospodarczych i społecznych^[13]:

• szerokość toru:
  • normalnotorowe (o rozstawie szyn między wewnętrznymi krawędziami toków szynowych 1435 mm),
  • szerokotorowe (o szerokości większej niż 1435 mm, np. 1520 mm – Rosja, Ukraina, Białoruś, i inne kraje WNP, 1600 mm – Irlandia lub 1676 mm – Hiszpania, Portugalia),
  • wąskotorowe (o szerokości mniejszej niż 1435 mm, np. 1067 mm, 1000 mm, 785 mm, 750 mm i 600 mm);
• liczba torów: jednotorowe, dwutorowe;
• rodzaj trakcji: zelektryfikowane i niezelektryfikowane;
• ukształtowanie terenu:
  • nizinne (o pochyleniach podłużnych linii od 5 do 10‰ i promieniach łuków w granicach od 500 do 2000 m),
  • podgórskie (o pochyleniach podłużnych linii od 10 do 15‰ i promieniach łuków w granicach od 300 do 1500 m),
  • górskie (o pochyleniach podłużnych linii do 30‰ i z promieniami łuków w granicach od 300 do 800 m);
• położenie w stosunku do powierzchni terenu:
  • naziemne, nadziemne, podziemne.

Osobny artykuł: Linie kolejowe w Polsce.

• łącznica
• tor łączący

• Włodzimierz Rydzkowski: Transport. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13180-2.brak strony w książce
• Jerzy Godwod: Zarys kolejnictwa. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1986. ISBN 83-206-0632-2.brak strony w książce