Muchomor cesarski
Muchomor cesarski (Amanita caesarea (Scop.) Pers.) – gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae)[2].
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | muchomor cesarski |
| Nazwa systematyczna | |
| Amanita caesarea (Scop.) Pers. Syn. meth. fung. 2: 252 (Getynga, 1801) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Amanita, Amanitaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Giovanni Antonio Scopoli nadając mu nazwę Agaricus caesarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1801 r. Christian Hendrik Persoon, przenosząc go do rodzaju Amanita[2].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[3]:
- Agaricus caesareus Scop. 1772
- Amanita aurantia Lam. 1783
- Amanita aurantiaca Pers. 1801
- Amanita caesarea var. alba Gillet 1874
- Amanita caesarea var. aurantia Gillet 1874
- Amanita caesarea (Scop.) Pers. 1801) var. caesarea
- Amanita caesarea var. lutea Gillet 1874
- Amanita caesarea var. rubra Gillet 1874
- Venenarius caesareus (Scop.) Murrill 1913
- Volvoamanita caesarea (Scop.) E. Horak 1968
Nazwę polską podał Henryk Orłoś w 1949 r[4].
Morfologia
Średnica 8-20 cm, początkowo niemal kulisty, później płaskołukowaty, u starszych okazów płaski. Powierzchnia gładka i naga, czasami z resztkami osłony. Brzegi kapelusza wyraźnie prążkowane, barwa jaskrawopomarańczowa do czerwonopomarańczowej, później blednąca do złotożółtej i bladożółtej[5].
Wolne i gęste, początkowo mają kolor bladożółty, później złotożółty[5].
Wysokość do 16 cm, nieomal walcowaty, o nieco zgrubiałej podstawie otoczonej białą pochwą w postaci dużych płatów. Początkowo jest pełny, później rurkowaty. Posiada duży, żółty i zwisający pierścień[5].
Biały, tylko pod skórką złotożółty. Smak i zapach niewyraźny[5].
Występowanie i siedlisko
Jest pospolity na południu Europy, w Europie Środkowej jest rzadki[6]. W Polsce opisano w literaturze tylko jedno stanowisko tego gatunku – w miejscowości Bielinek nad Odrą w 1959[4]. Obecnie jest uważany za gatunek wymarły[7], możliwy jednak do znalezienia w cieplejszych regionach kraju[8].
Stadium młodociane ukazuje się nad ziemią przypominając tępy koniec jajka, potem szybko uwalnia się z osłony. Owocniki pojawiają się od lipca do października w świetlistych i ciepłych lasach liściastych pod dębami, kasztanem jadalnym, rzadziej pod bukami[5].
Znaczenie
Grzyb mikoryzowy[4]. Jest jadalny. W starożytności uważany był za przysmak godny cesarskiego stołu, stąd też i jego nazwa. Obecnie nadal ceni się jego walory smakowe[6].
Gatunki podobne
- muchomor żółtawy (Amanita crocea). Jest jaśniejszy i ma trzon łuskowaty[5].
- muchomor czerwony (Amanita muscaria), który różni się ciemniejszą barwą kapelusza, białymi blaszkami i białym trzonem.