Muszkatela miedziana

Gatunek ten opisał Mathurin Jacques Brisson w 1760 w 1. tomie swego 6-tomowego dzieła Ornithologie. Nadał mu francuską nazwę Le pigeon ramier des Moluques oraz łacińską Palumbus moluccensis^[6][7]. Łacińskie nazwy nadane przez Brissona w tejże publikacji nie są jednak zgodne z zasadami nazewnictwa binominalnego i Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej ich nie uznaje^[8]. Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego, Columba ænea, nadał muszkateli miedzianej Karol Linneusz w roku 1766 w 12. edycji Systema Naturae^[7]. Brisson sądził, że opisany przez niego okaz pochodził z Moluków^[6], i ten właśnie archipelag Linneusz wskazał jako miejsce typowe^[7]. Ponieważ ptak ten nie występuje na Molukach, Hartert i Goodson w 1918 zmienili miejsce typowe na wyspę Flores^[3][9]. Ta lokalizacja także okazała się błędna, w 1952 wykazano bowiem, że okaz typowy pozyskał Pierre Poivre w Manili na Filipinach^[10][11].

Obecnie gatunek ten zaliczany jest do rodzaju Ducula^{[5][12][13][14]}. Muszkatela miedziana jest blisko spokrewniona z muszkatelą białooką (D. perspicillata), muszkatelą seramską (D. neglecta) oraz muszkatelą złotooką (D. concinna)^[11]. Podgatunki oenothorax i paulina bywają wyodrębniane do osobnych gatunków. Podgatunek andamanica jest niekiedy klasyfikowany jako jeden, wraz z D. a. sylvatica^[2]. W związku z błędnym określeniem miejsca typowego podgatunku nominatywnego, populacja określana obecnie jako podgatunek polia była wcześniej włączana do nominatywnego (aenea)^[2][11]. Do podgatunku paulina bywają natomiast włączane podgatunki intermedia (wyspy Talaud), pallidinucha (południowo-wschodni Celebes i przybrzeżne wyspy), pulchella (wyspy Togian) oraz sulana (wyspy Banggai i Sula)^[2]. Za podgatunek muszkateli miedzianej uznawana była muszkatela nikobarska (Ducula nicobarica), endemiczna dla Nikobarów, ale w roku 2005 została wyodrębniona jako osobny gatunek^[15].

Obecnie w zależności od ujęcia systematycznego wyróżnia się 11 lub 12 podgatunków D. aenea^{[5][12][13][14]}:

• D. aenea sylvatica – północne Indie poprzez Nepal do południowej Mjanmy i wysp Andamanów, płn. Tajlandia, Laos, Wietnam i Kambodża.
• D. aenea pusilla – południowe Indie oraz Sri Lanka.
• D. aenea andamanica – Andamany.
• D. aenea consobrina – wyspy na zachód od Sumatry, oprócz Enggano.
• muszkatela szaroszyja (D. aenea oenothorax) – Enggano; takson często podnoszony do rangi gatunku^[12][13][14].
• D. aenea polia – Półwysep Malajski po Wielkie i Małe Wyspy Sundajskie (po Alor na wschodzie).
• D. aenea palawanensis – Banggi, Balabac, Palawan, Dumaran, Linapacan, Culion, Calauit, Busuanga.
• D. aenea fugaenis – Calayan, Fuga i Camiguin Norte (płn. Filipiny).
• D. aenea nuchalis – północny Luzon (płn. Filipiny).
• muszkatela miedziana (D. aenea aenea) – Filipiny (poza skrajną północą oraz Palawanem i sąsiednimi wyspami).
• D. aenea intermedia – wyspy Talaud i Sangihe.
• muszkatela rdzawoszyja (D. aenea paulina) – wyspy Sangihe, Celebes (wraz z okolicznymi wyspami) oraz Togian, Banggai i Sula.

Muszkatela miedziana mierzy od 40–47 cm^[16]. Masa ciała wynosi od 365 do 645 g. Długość skrzydła u okazów należących do Drexel University wynosi u samca 230–235 mm, a samicy 239–252 mm. Są to wymiary (cyt.) Mniejsze, niż zazwyczaj podawane w literaturze^[17].

To duży ptak o różowawoszarej głowie, szyi i spodzie ciała. Grzbiet i skrzydła w większości są zielonkawe. Dorosły samiec podgatunku nominatywnego posiada z wierzchu ciała (w tym skrzydła) pióra opalizujące na zielono, niebieskawo lub brązowawo. Pokrywy podogonowe mają barwę kasztanową. Tęczówka czerwona, dookoła oka białe piórka. Nogi i stopy czerwonawe. Występuje nieznaczny dymorfizm płciowy, samica jest bardziej matowa od samca^[18]. Na ogonie widzianym od spodu brak paska^[19].

Podgatunek pusilla jest ubarwiony podobnie jak nominatywny. Osobniki z wyspy Celebes (D. a. paulina) odróżnia rdzawa szyja. Opalizacja sprawia wrażenie wyraźniejszej. Spód ciała nieznacznie ciemniejszy. Pozostałe podgatunki różnią się w kolorach i opalizacji piór^[18], a także wydawanymi dźwiękami^[20].

Kraje, w których występuje muszkatela miedziana, to Bangladesz, Bhutan, Brunei, Chiny, Filipiny, Indie, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Mjanma, Singapur (nie gniazduje), Sri Lanka, Tajlandia oraz Wietnam. Zasiedla także Andamany i Hajnan^[21]. Całkowity obszar występowania szacuje się na 16,8 miliona km²^[11]. Występuje także w Nepalu jako rzadki ptak osiadły, na wysokości 100–600 m n.p.m., zarówno w lasach wiecznie zielonych, jak i zrzucających liście^[22].

W przeciwieństwie do muszkateli kasztanowatej (Ducula badia), zasiedlającej podobne rejony Azji, Ducula aenea jest gatunkiem nizinnym^[23]. Mimo tego w Indiach spotykana jest do wysokości 600 m n.p.m., a na Celebesie do 1000 m n.p.m. Generalnie ptaki osiadłe, odbywają jedynie migracje wysokościowe w poszukiwaniu pożywienia^[18]. Zamieszkują różne typy lasów i ich obrzeża oraz namorzyny^[16]. Często znajdywane w lasach z dojrzewającymi figowcami (Ficus)^[22].

Podobnie jak inne gołębie, muszkatela miedziana żyje w grupach od 3 do 6 osobników^[22]. Żerując przebywa w górnych częściach roślinności; nie jest agresywna w stosunku do innych gatunków. Schodzi na ziemię celem picia i lizania słonej ziemi^[18]. Ma bardzo szybki lot^[21]. Odzywa się głęboko i donośnie^[24], szorstkim wooh-haw lub wooh wooh wooh woooh^[25].

Odżywia się głównie owocami muszkatołowca korzennego i figowców^[22]. Zjada także pączki roślin z rodziny akantowatych z rodzaju Avicennia. Wydalając nasiona, przyczynia się do rozprzestrzeniania się drzew^[18].

Gniazda buduje głównie od kwietnia do lipca^[26]. Gniazdo stanowi nierówna platforma z gałązek. Składa zazwyczaj jedno białe jajo, rzadziej dwa. Oba ptaki zajmują się wysiadywaniem i opieką nad pisklętami^[18]. Inkubacja trwa 18 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 20 dniach od wyklucia^[27].

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje muszkatelę miedzianą za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako szeroko rozprzestrzeniony i pospolity. Trend liczebności populacji uznaje za spadkowy. Do głównych zagrożeń należy utrata siedlisk leśnych, a na niektórych obszarach polowania^[4]. Taki sam status ma muszkatela szaroszyja (D. oenothorax), którą IUCN traktuje jako osobny gatunek; jej liczebność szacuje się na 2500–9999 dorosłych osobników^[28].

• ornitochoria

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Zdjęcia i nagranie głosu – muszkatela szaroszyja D. (a.) oenothorax. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Nagrania odgłosów gatunku w serwisie xeno-canto.org