Office of Strategic Services

13 czerwca 1942 roku prezydent Franklin Delano Roosevelt postanowił zlikwidować działającą dotychczas (od 11 lipca 1941) organizację Koordynatora Informacji (Coordinator of Information – COI) i na jej miejsce utworzyć nową agencję wywiadowczą nazwaną Biuro Służb Strategicznych (Office of Strategic Services – OSS), podlegającą Połączonemu Komitetowi Szefów Sztabów – JCS. Departamenty COI zostały przydzielone do innych instytucji wywiadowczych – Służby Propagandowe zostały przydzielone do także nowo utworzonego Biura Informacji Wojennej, a pozostałość zlikwidowanej COI do Biura Służb Strategicznych – OSS.

Zadaniem nowej agencji było m.in. gromadzenie i analiza materiału strategicznego dla Komitetu Połączonych Szefów Sztabów (Joint Chiefs of Staff – JCS) oraz planowanie operacji specjalnych potrzebnych JCS i kierowanie ich realizacją.

Personel Biura Służb Strategicznych składał się z oddelegowanych przedstawicieli wszystkich rodzajów sił zbrojnych, armii, lotnictwa działającego jeszcze wtedy jako U.S. Army Air Corps, piechoty morskiej, marynarki wojennej, dlatego też OSS podlegało pod Kolegium Połączonych Szefów Sztabów. Kierownictwo nad Biurem Służb Strategicznych sprawował William J. Donovan.

Office of Strategic Services (OSS) zorganizowane było na wzór Kierownictwa Operacji Specjalnych – (Special Operations Executive – SOE), agencji wywiadowczej utworzonej w Wielkiej Brytanii w czerwcu 1940 roku, głównie do prowadzenia sabotażu i wspierania ruchu oporu w okupowanej Europie.

Office of Strategic Services składało się z pięciu wydziałów:

• SI – Secret Intelligence (lub SI/B) – (Tajny Wywiad) – gromadzenie informacji wywiadowczych i szpiegostwo.
• SO – Secret Operations (lub SO/G) (Tajne Operacje) – sabotaż, działania partyzancko-wywrotowe.
• R&A – Research and Analysis (tzw. korpus hotelowy), (Badania i Analizy) – analizy operacji konwencjonalnych i specjalnych, m.in. ocena bombardowań alianckich w Europie.
• MO – Morale Operations (tzw. Czarna Propaganda) – operacje psychologiczne, czarna propaganda.
• X-2 – Kontrwywiad – ochrona działań wywiadu amerykańskiego.

Powstała w 1942 sekcja polska OSS w Londynie, pod koniec II wojny światowej, przeprowadziła szereg tajnych operacji w ramach „Project Eagle” (pol. Projekt Orzeł). Jego istotą było, za zgodą rządu gen. Władysława Sikorskiego, przeszkolenie oraz zrzucenie ze spadochronem na teren Niemiec, jako agentów OSS, wybranych żołnierzy Samodzielnej Kompanii Grenadierów. Wybrano 32 Polaków ze Śląska, Pomorza oraz Poznańskiego, znakomicie mówiących po niemiecku. Zostali zrzuceni ze spadochronem w 16 dwuosobowych grupach (wywiadowca oraz radiotelegrafista), w celu pozyskania strategicznie istotnych informacji. Przez Amerykanów nazywani byli Joes (w amerykańskim żargonie wojskowym Joe oznacza agenta zrzuconego na teren wroga). Oprócz dwóch, wszyscy Polacy powrócili po wykonaniu zadania, większość została odznaczona przez Amerykanów^[1][2].

Od marca do kwietnia 1945 w ramach „Project Eagle” zrzucono na teren Niemiec 32 polskich spadochroniarzy. Dane pochodzą z odtajnionego w 1984, przekazanego do Narodowego Archiwum w Waszyngtonie, przez William’a Casey’a, dyrektora CIA, zbioru dokumentów OSS London: Special Operations Branch and Secret Intelligence Branch War Diaries^[1][2]:

• 11/12-03-1945 misja Singapore Sling - szer. Jan Dumka vel Prądzyński, szer. Ernest Mucioł vel Grimmel
• 18-03-1945 misja Sidecar - szer. Józef Gawor, kpr. Gerhard Nowicki
• 18/19-03-1945 misja Martini - sierż. Leon Adrian, st. szer. Józef Bartoszek
• 21-03-1945 misja Daiquiri - st. szer. Józef Matuszowicz, st. szer. Wilhelm Zagórski
• 23-03-1945 misja Alexander - st. szer. Jan Czogala vel Czogowski, st. szer. Jan Masłowski vel Józef Pająk
• 23-03-1945 misja Highball - kpr. Wiktor Szuli vel Czarnecki, kpr. Antoni Markotny
• 23/24-03-1945 misja Eggnog - kpr. Edmund Czapliński, st. szer. Zbigniew Gołąb
• 25-03-1945 misja Old Fashioned - szer Aleksander Banaszkiewicz vel Bogdanowicz, szer Zygfryd Kowalski vel Julian Sobiechowski
• 30-03-1945 misja Pink Lady - szer. Wacław Kujawski vel Chojnicki, st. szer. Zygmunt Tydda vel Orłowicz
• 31-03-1945 misja Zombie - szer. Władysław Wolny vel Piotrowski, st., szer Władysław Gatnar vel Turzecki
• 1/2-04-1945 misja Cuba Libra - szer. Józef Parlich vel Jankowski, szer Józef Kowalski vel Jasiak
• 7-04-1945 misja Manhattan - szer. Rene de Gaston, st. szer. Edmund Barski
• 9-04-1945 misjaOrange Blossom - st. szer. Władysław Kocur vel Leszko - Sokołowski, szer. Józef Herzyk vel Talarek
• 9-04-1945 misja Planter's Punch - st. szer. Jan Prochowski vel Leon Górski, st. szer. Bolesław Wiśniewski vel Bronisław Gajewski
• 10-04-1945 misjaTom Collins - st. szer. Fryderyk Jarosz vel Franciszek Synowiec, kpr. Józef Piecha vel Celer
• 11/12-04-1945 misja Hot Punch - kpr. Zbigniew Paprzycki vel Strzeliński, st. szer. Tadeusz Hahn vel Rawski

Pod koniec wojny szef OSS, William J. Donovan, przedstawił prezydentowi Rooseveltowi propozycję utworzenia wzorowanej na OSS agencji wywiadowczej, przystosowanej do działań w czasie pokoju. Do realizacji nowego pomysłu Donovana nie doszło, gdyż prezydent Roosevelt zmarł nagle 12 kwietnia 1945. Jego następca, Harry Truman, rozwiązał Biuro Służb Strategicznych 1 października 1945. Mimo to OSS prowadziło swą działalność jeszcze do 12 stycznia 1946. Część pracowników cywilnych i wojskowych OSS, liczącą 1362 osoby, przeniesiono do Tymczasowej Służby Badań i Wywiadu podległej Departamentowi Stanu, resztę personelu – 9028 osób, zatrudniono w nowo utworzonej Jednostce Służby Strategicznej – (Strategic Service Unit – SSU), która następnie przekształcona została w Centralną Agencję Wywiadowczą.

• Norman Polmar and Thomas B. Allen – Spy Book: The Encyclopedia of Espionage, 1997
• William F. Dogan – William J. Donovan and OSS, NY 1983
• Nathan Miller – Spying for America: The Hidden History of US. Intelligence, 1989, 1997
• Bogusław Wołoszański – Tajna Wojna Churchilla, Sensacje XX wieku 2002