Przywództwo służebne

Termin „przywództwo służebne” jako pierwszy wprowadził do analizy przywództwa w 1970 roku Robert Greanleaf. Jego zdaniem przywódca, którego charakteryzuje prawdziwie służebna postawa, najpierw chce służyć (powodowany świadomością osobistej roli i odpowiedzialności społecznej), a dopiero potem kierować. Służebność przywództwa jest w jego ujęciu przede wszystkim kwestią postawy (a matter of attitude).

Przywódca taki zasadniczo różni się od osoby, która przede wszystkim chce kierować w celu zaspokojenia swojej żądzy władzy lub zdobycia dóbr materialnych. Idea przywództwa służebnego ma zachęcać menedżerów do przyjęcia stylu opartego na zachęcaniu pracowników do doskonałości i udzielaniu im pomocy, przy zaniechaniu stylu opartego na bezpośrednim kierowaniu i kontrolowaniu.

Badania i analizy prowadzone przez Greenleafa doprowadziły go do opracowania dziesięciu podstawowych zasad przywództwa służebnego, które mają wyzwolić w ludziach potencjał twórczy i dać zadowolenie. Są to (Bombała 2020^[1]):

1. Listening, czyli wsłuchiwanie się w całego człowieka: ciało, umysł, duszę.

2. Empathy, tj. empatia, tj. zdolność do wnikania, odczuwania, rozumienia i akceptacji unikalności innych osób.

3. Healing, tj. magiczny wpływ dający moc do transformacji i integracji.

4. Awareness , tj. samoświadomość siebie i świadomość innych, siły przywództwa.

5. Persuasion, tj. przekonywanie, prowadzenie, ale nie zmuszanie.

6. Conceptualization, tj. opracowywanie koncepcji, ukierunkowywanie, znajdowanie delikatnej równowagi między celami strategicznymi i taktycznymi.

7. Foresight, tj. dalekowzroczność, intuicja ukazująca odległe konsekwencje podjętych decyzji.

8. Stewardship, tj. włodarstwo, zarządzanie dobrem wspólnym.

9. Commitment to the Growth of People, tj. angażowanie ludzi do rozwoju: osobistego, zawodowego i duchowego.

10. Building Community, tj. budowanie wspólnoty.

Cztery pierwsze zasady odnoszą się do cech osobistych przywódcy i określają to, co dobrze oddaje metaforyczne określenie „być kimś”. Kolejne zasady są budowane na tych pierwszych i są ich dopełnieniem w wymiarze społecznym – „czynić coś”. Zasady te wieńczy trudny i żmudny proces „budowania wspólnoty”. Przywódca służebny uświadamia sobie, jak wiele zostało utracone w najnowszej historii ludzkości w wyniku przejścia od społeczności lokalnych do dużych form organizacyjnych. Ta świadomość powoduje, że przywódca służebny stara się wskazać pewne środki prowadzące do budowania wspólnoty. Zasady przywództwa służebnego nie tworzą sztywnego i wyczerpującego kodeksu. Niemniej są one bazą przywództwa służebnego i swoistą ofertą, skierowaną do tych, którzy są otwarci na ten rodzaj przywództwa.

Filozofię przywództwa rozwija również Ken Blanchard. W jego teorii przywództwa kluczową rolę odgrywają terminy „serce” (heart), „służenie” (servant) i „dusza” (soul). Zgłębiając istotę przywództwa, należy jego zdaniem poszukiwać odpowiedzi na pytanie: „Czy jestem przywódcą, który służy (innym), czy sobie służącym przywódcą?”. Szczera odpowiedź na to pytanie ujawnia prawdziwe intencje. Każdy potencjalny przywódca, gdy tylko ma możliwość wpływu na myślenie i zachowanie innych musi dokonać pewnych wyborów. Pierwszym jest uświadomienie sobie, co jest wyżej w hierarchii wartości, własne korzyści czy korzyści tych, którym przewodzi.

Ważnym zagadnieniem w przywództwie służebnym jest pełne zaangażowanie obu stron w pełnienie misji. Przywódcy powinni wiedzieć, w jaki sposób korzystać z wiedzy, którą posiadają oraz nie nadużywać swojej władzy. Przede wszystkim powinni koncentrować się na szkoleniu i wyposażaniu swoich pracowników w kompetencje pozwalające im na objęcie przywództwa. Pracownicy powinni umieć używać nowej władzy, w jaką zostali wyposażeni.

Przywództwo służebne opiera się przede wszystkim na poczuciu własnej wartości (awareness), które wzmacnia się przez świadome życie, akceptację samego siebie, odpowiedzialność za samego siebie i innych, prawość. Służenie jako model ról jest najbardziej efektywnym sposobem informowania o systemie wartości danej organizacji oraz pożądanych postawach.

• Misja przedsiębiorstwa

• R. K. Greenleaf, The Servant Leader Within: A Transformative Path (ed.) H. Beazley, J. Beggs, L. C. Spears, Paulist Press 2003.
• K. Blanchard, P. Hodges, The Servant Leader. Transforming Your Heart, Head, Hands & Habits, Countryman, Nashville, Tennessee 2003.
• B. Bombała, Fenomenologia zarządzania. Przywództwo, Difin, Warszawa 2010.
• B. Bombała, Personalistyczna wizja organizowania jako alternatywa technopolu, Wydawnictwo FNCE, Poznań 2020. ISBN 978-83-66264-94-6