Tłustosz pospolity
Tłustosz pospolity[5] (Pinguicula vulgaris L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny pływaczowatych. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy[6]. Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej[7]. W Polsce występuje w górach i na całym niżu z wyjątkiem północno-wschodniej części kraju. Roślina dość rzadka. Jest przedstawicielem nielicznych na obszarze Polski roślin owadożernych[8].
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek | tłustosz pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Pinguicula vulgaris L. Sp. pl. 1:17. 1753[3] | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Morfologia
- Pokrój
- Roślina o wysokości 10-25 cm. Z różyczki liściowej o średnicy 4-12 cm wyrasta bezlistny głąbik z kwiatami[9].
- Liście
- Wyłącznie w przyziemnej różyczce o średnicy do 12 cm. Są krótkoogonkowe, jasnozielone, mięsiste, całobrzegie, mają jajowaty lub podługowaty kształt. Mają zwykle podwinięte brzegi i górną powierzchnię silnie pokrytą ogruczolonymi włoskami[9].
- Kwiaty
- Wyrastają z różyczki liściowej na ogruczolonych szypułkach o wysokości 5–25 cm, pojedynczo. Są to kwiaty grzbieciste o dwuwargowym kielichu. Obydwie wargi kielicha są rozcięte, górna mniej więcej do połowy swojej długości. Niebieskofioletowa i również dwuwargowa korona o długości 15–25 mm (wraz z ostrogą) jest 5-ząbkowa. Środkowa klapa na jej dolnej wardze posiada białą plamkę w gardzieli. Obydwie wargi korony z tyłu zrośnięte są w rurkę, która stopniowo przechodzi w dość długą i smukłą ostrogę. Wewnątrz korony pojedynczy słupek z bardzo pękatą zalążnią i dwoma różowymi, spiralnie zakręcającymi się znamionami, oraz dwa pręciki[9][10].
- Owoc
- Kulistawojajowata torebka o długości 4-5 mm i szerokości 3,5-4 mm. Zazwyczaj jej długość jest nie więcej niż 1 1/3 razy większa od szerokości[10]. Nasiona liczne, o powierzchni pokrytej delikatną siateczką[11].
- Morfologia
- Różyczka liściowa
- Kwiat
- Kwiat
Biologia i ekologia
- Rozwój
- Hemikryptofit. Kwitnie od maja do czerwca[6]. Pręcik i słupek dojrzewają równocześnie[12]. Jest rośliną mięsożerną. Liście tłustosza pospolitego, tak jak innych gatunków tego rodzaju, posiadają dwa rodzaje gruczołów: osadzone na trzoneczkach i wydzielające lepki śluz, oraz osadzone na liściu i wydzielające enzymy trawienne. Do śluzu przylepiają się siadające na liściach nieduże owady. Wówczas liście powoli zaginają się do środka, a enzymy trawią ciała owadów. Strawione składniki wchłaniane są przez liść, który po kilku dniach powoli rozprostowuje się. Roślina normalnie przeprowadza fotosyntezę, dzięki czemu jest w pełni autotroficzna. Owadożerność umożliwia jej jedynie uzupełnianie azotu, którego zwykle brak na ubogich glebach, na których rośnie[13].
- Siedlisko
- Eutroficzne torfowiska niskie, wilgotne łąki i inne wilgotne zbiorowiska, a w górach młaki kozłkowo-turzycowe[9]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O.All. Caricetalia davallianae.
- Genetyka i zmienność
- Liczba chromosomów 2n = 64[6]. We florze Polski wyróżniano podgatunek tłustosz pospolity dwubarwny Pinguicula vulgaris subsp. bicolor Á. Löve & D. Löve[5]. Według The Plant List jest to odrębny gatunek[3].
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną. Zmniejsza się liczba stanowisk, na których występuje. Kategorie zagrożenia:
- Kategoria zagrożenia gatunku w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[14]: V (narażony na wyginięcie); w wydaniu z 2016 roku kategorie zagrożenia określono osobno dla podgatunku typowego (NT, bliski zagrożenia) i podgatunku dwubarwnego (EN, zagrożony)[15]
- Tłustosz pospolity dwubarwny (subsp. bicolor), występujący w południowo-wschodniej części kraju, został w Polsce uznany za wymierający. Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001, 2014) posiada kategorię zagrożenia CR (krytycznie zagrożony)[16][17]. Umieszczony został także na polskiej czerwonej liście w kategorii EN (zagrożony).
Przypisy
Identyfikatory zewnętrzne:
- BioLib: 40966
- EoL: 577827
- FloraWeb: 4289
- GBIF: 5415065
- identyfikator iNaturalist: 121266
- IPNI: 526527-1
- ITIS: 34442
- NCBI: 204362
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2537397
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:526527-1
- Tela Botanica: 49587
- identyfikator Tropicos: 18300004
- USDA PLANTS: PIVU
🔥 Top keywords: Wikipedia:Strona głównaSpecjalna:SzukajRobert FicoYasukeAgnieszka OsieckaSłowacjaDariusz JońskiNowa KaledoniaZuzana ČaputováKierunek – Socjalna DemokracjaAndrzej BobolaPolskaKrzysztof Rutkowski (ur. 1960)Marek HłaskoCherIga ŚwiątekPeter PellegriniBańska BystrzycaUrugwaj (rzeka)16 majaZmarli w maju 2024Konkurs Piosenki Eurowizji 2024Ján KuciakWaldemar BudaTomasz SzmydtHalina KonopackaCoco GauffDanielle CollinsMistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024MiG-31HandlováBitwa o Monte CassinoOłeksandr UsykNemo MettlerMistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie 2024 (elita)Specjalna:Ostatnie zmianyWojciech CejrowskiWładysław II JagiełłoWarzęcha