Czterozębowate
Czterozębowate (Tetraphidaceae Schimp.) – rodzina mchów należąca do monotypowego rzędu czterozębowców (Tetraphidales M. Fleisch.) w obrębie klasy płonników (Polytrichopsida Doweld) lub wyodrębnianych we własną klasę Tetraphidopsida. Należą tu dwa rodzaje – czteroząb Tetraphis (typowy dla rodziny) i czteroząbek Tetrodontium[4]. Każdy z dwoma gatunkami[5]. Rośliny te występują w obszarze cyrkumborealnym w północnej części Ameryki Północnej, Europy i Azji, w przypadku rodzaju czteroząbek także na południowych krańcach Ameryki Południowej i na Nowej Zelandii[5].
 Czteroząb przezroczysty | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | Tetraphidopsida |
| Rząd | czterozębowce |
| Rodzina | czterozębowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Tetraphidaceae Schimp. Coroll. Bryol. Eur. 37. 1856[3] | |
Morfologia
- Splątek
- Blaszkowaty, niepodzielony lub rozgałęziający się[6], z zielonymi, liściopodobnymi klapami[5][7], czasem utrzymuje się u nasady łodyżek gametofitu[5][6].
- Gametofit
- Drobne rośliny jednopienne[6], osiągające do 1 cm wysokości w przypadku rodzaju czteroząb i 0,5 cm w przypadku rodzaju czteroząbek[5]. Prosto wzniesione łodyżki[5] pokryte są listkami ku górze coraz większymi[6]. Listki jajowate do lancetowatych, wyrastają w trzech rzędach, bywają rozchylone lub stulone, z żebrem lub bez[5]. Nie posiadają pochwiastej nasady[7]. Komórki u nasady silniej wydłużone, w szczytowej części liścia bardziej zaokrąglone do sześciokanciastych, o gładkich ścianach[5]. Plemnie i rodnie powstają na krótkich łodyżkach u nasady gametofitu[5]. W przypadku rodzaju czteroząbek występują powstające na krótkich łodyżkach[5] wielokomórkowe rozmnóżki kształtu soczewkowatego[6].
- Sporofit
- Seta dłuższa od łodyżki gametofitu[6], prosta lub zgięta, gładka lub brodawkowata[5]. Zarodnia prosto wzniesiona[6][7], pojedyncza, walcowata do jajowatej. Perystom z czterema, trójkątnymi ząbkami. Pierścienia (annulus) brak. Czepek ma kształt mitrowaty, jest gładki lub podłużnie składany, nagi[5].
Systematyka
Czterozębowate podnoszone są do rangi jednej z ośmiu klas (jako Tetraphidopsida) w obrębie mchów, siostrzanej względem płonników Polytrichopsida[1][8]. Alternatywnie włączane są w randze rzędu czterozębowców Tetraphidales do klasy płonników[2].
- Pozycja systematyczna płonników na drzewie filogenetycznym mchów[8]
| mchy |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Tetraphis Hedw. – czteroząb
- Tetrodontium Schwägr. – czteroząbek