Tkactwo
Tkactwo – dział przemysłu włókienniczego i rzemiosła zajmujący się wytwarzaniem tkanin[1]. Jedno z najstarszych rzemiosł uprawianych przez człowieka. Jego początki sięgają neolitu. Powstały wtedy najstarsze, pionowe warsztaty tkackie.
Historia
W epoce brązu powstało i rozwinęło się tkactwo tabliczkowe i naalbinding. Naalbinding, czyli tkanie igłą, ze względu na technikę wytwarzania wyrobu zbliżoną do dziania lub koronkarstwa, należy zaliczyć raczej do dziewiarstwa.
Poziome warsztaty tkackie, jak i pionowe, praktycznie w niezmienionej formie dotrwały do współczesności i nadal są wykorzystywane w mniej rozwiniętych regionach świata lub do tkactwa artystycznego i ludowego. Podobnie proste techniki tkania bardko i tabliczka są stosowane w tkactwie ludowym i artystycznym[2][3][4].
Krosno tkackie z ręcznym mechanizmem przerzutowym skonstruował w 1738 roku John Kay[5]. Pierwsze krosno mechaniczne powstało za sprawą Edmunda Cartwrighta w 1785 r.[6] i stało się przyczyną niepokojów społecznych, wznoszonych przez ludzi tracących z tego powodu pracę, połączonych z niszczeniem maszyn.
Na przełomie XVIII i XIX wieku Jacquard opracował mechanizm, który połączony z krosnem dał możliwość tkania wielkoformatowych wzorów. Wzór tkaniny programowany jest przy użyciu specjalnych kart perforowanych[7]. Mechanizmy te nazwano od jego nazwiska – mechanizmami żakarda lub maszynami żakarda. Tkaniny tworzone przy użyciu tych maszyn – tkaninami żakardowymi.
W 1876 roku James Northrop skonstruował krosna automatyczne z wymianą wątku bez zatrzymywania pracy krosna. Spowodowało to dalsze zmniejszenie liczby osób do obsługi[8]. Jeden tkacz może obsługiwać od 30 do 120 krosien[9]. Kolejnym etapem rozwoju tkactwa jest skonstruowanie krosien bezczółenkowych; chwytakowych, pneumatycznych, rapierowych.
Surowcami, z których pierwotnie wytwarzano tkaniny, były wyłącznie włókna naturalne, pochodzenia roślinnego – len, konopie, bawełna, pokrzywa i zwierzęcego – wełna owcza, kozia, wielbłądzia, lam. Później opanowano obróbkę jedwabiu. W XX wieku opracowano tworzywa sztuczne, które weszły do użytku w latach 40. i 50. (nylon, bistor, sztuczny jedwab) i w latach 70. i 80. – polar i lycra, wynalezione przez koncern DuPont.
Osoba zajmująca się tkactwem to tkacz/tkaczka. Od 2008 roku w Polsce organizowane są imprezy z okazji Dnia Tkaczki[10][11].
Galeria
- Tkaniny i warsztaty tkackie z terenów Polski
Osnowa założona na warsztat tkacki - Niemczyn
Tkanina dwuosnowowa i czółenka - Niemczyn, woj. podlaskie
Warsztat tkacki - ekspozycja w Kuźni Kurpiowskiej w Pniewie
Tkaniny w Kuźni Kurpiowskiej w Pniewie
Tkanina kurpiowska z Puszczy Białej
Fragment tkaniny wieluńskiej
Tkaniny z Lubelszczyzny
