Werbena

Werbena
	; Morfologia (werbena pospolita)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	werbenowate
Rodzaj	werbena
	Nazwa systematyczna
	Verbena L.; Sp. Pl. 18. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Verbena officinalis L.
Synonimy
	Glandularia J. F. Gmel.; Shuttleworthia Meisn.;
	Glandularia J. F. Gmel.; Shuttleworthia Meisn.;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Werbena, witułka (Verbena L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny werbenowatych. Obejmuje ok. 150 gatunków^[5]. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy^[5], przy czym najbardziej zróżnicowane są na obu kontynentach amerykańskich, zwłaszcza w Ameryce Południowej i Środkowej. W Europie rosną dwa gatunki^[6]^[7], z czego w Polsce jeden – werbena pospolita, w. lekarska (V. officinalis), będąca przy tym zadomowionym antropofitem^[8]. Niektóre gatunki zostały rozprzestrzenione i stały się inwazyjne w różnych częściach świata^[7] (np. V. rigida i V. bonariensis)^[6]. Rośliny te w większości rosną na terenach trawiastych^[7].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, przy czym popularna werbena ogrodowa (V. hybrida) pochodzenia mieszańcowego jest współcześnie przenoszona do rodzaju Glandularia^[7]. Do gatunków ozdobnych z tego rodzaju należą: werbena żyłkowana, patagońska i oszczepowata^[9]^[10]^[8]. Werbena pospolita stosowana była także w ziołolecznictwie i miała znaczenie magiczne. V. litoralis wykorzystywana jest w Urugwaju do kontroli płodności^[6].

Morfologia

Łodyga: Rośliny jednoroczne, byliny i półkrzewy pokryte zwykle szorstkimi włoskami i osiągające do 1,5 m wysokości^[7].
Liście: Naprzeciwległe, szorstkie, głęboko wcinane lub pierzaste^[7].
Kwiaty: Zebrane na szczytach pędów w kwiatostany spłaszczone od góry lub kłosopodobne. Kielich z 4 lub 5 zrośniętych działek, krótki. Korona kwiatu z 4 lub 5 płatków, u dołu zrośniętych w krótszą lub dłuższą rurkę. Łatki podobnej wielkości, barwy białej, liliowej, różowej do czerwonej. Pręciki 4 w dwóch parach, czasem tylko dwa. Zalążnia górna, czterokomorowa, w każdej komorze z pojedynczym zalążkiem. Szyjka słupka długa i zakończona nierówno podzielonym widlasto znamieniem^[7].
Owoc: Rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki^[7].

Systematyka

Rodzaj z rodziny werbenowatych Verbenaceae z plemienia Verbeneae^[6]. Dzielony jest na trzy sekcje (Amphepeiros, Verbena i Verbenaca) oraz kilkanaście serii^[4].Wiele gatunków dawniej zaliczanych do rodzaju Verbena, zostało w nowszych ujęciach taksonomicznych przeniesione do innych rodzajów (Aloysia, Glandularia, Junellia, Lippia, Mulguraea, Phyla, Priva, Stachytarpheta)^[4].

Wykaz gatunków (zweryfikowane według The Plant List)^[11]^[10]

Verbena alata Otto ex Sweet
Verbena alejandrana (B.L.Turner) Christenh. & Byng
Verbena × allenii Moldenke
Verbena amoena Paxton
Verbena andalgalensis Moldenke
Verbena angustilobata (Moldenke) Christenh. & Byng
Verbena araucana Phil.
Verbena aristigera S.Moore
Verbena atacamensis Reiche
Verbena aurantiaca Speg.
Verbena bajacalifornica Moldenke
Verbena balansae Briq.
Verbena barbata Graham
Verbena berteroi (Meisn.) Schauer
Verbena × bingenensis Moldenke
Verbena bipinnatifida Schauer
Verbena × blanchardii Moldenke
Verbena bonariensis L. – werbena patagońska, w. argentyńska
Verbena brachyrhynchos (G.L.Nesom & Vorobik) Christenh. & Byng
Verbena bracteata Cav. ex Lag. & Rodr.
Verbena brasiliensis Vell.
Verbena cabrerae Moldenke
Verbena californica Moldenke
Verbena calinfera G.L.Nesom
Verbena canadensis (L.) Britton
Verbena canescens Kunth
Verbena caniuensis Moldenke
Verbena carnea Medik.
Verbena carolina L.
Verbena catharinae Moldenke
Verbena cheitmaniana Moldenke
Verbena chiricahensis (Umber) Moldenke
Verbena × clemensiorum Moldenke
Verbena cloverae Moldenke
Verbena corymbosa Ruiz & Pav.
Verbena cuneifolia Ruiz & Pav.
Verbena dalloniana Quézel
Verbena × deamii Moldenke
Verbena delicatula Mart. & Zucc.
Verbena delticola Small ex Perry
Verbena demissa Moldenke
Verbena dissecta Willd. ex Spreng.
Verbena dusenii Moldenke
Verbena ehrenbergiana Schauer
Verbena elegans Kunth
Verbena × engelmannii Moldenke
Verbena ephedroides Cham.
Verbena falcata G.L.Nesom
Verbena filicaulis Schauer
Verbena flava Gillies & Hook.
Verbena glabrata Kunth
Verbena gooddingii Briq.
Verbena × goodmanii Moldenke
Verbena goyazensis Moldenke
Verbena gracilescens (Cham.) Herter
Verbena gracilis Desf.
Verbena grisea B.L.Rob. & Greenm.
Verbena guaibensis (P.Peralta & V.Thode) Christenh. & Byng
Verbena guaranitica (Tronc.) Moldenke
Verbena gynobasis Wedd.
Verbena halei Small
Verbena hassleriana Briq.
Verbena hastata L. – werbena oszczepowata
Verbena hatschbachii Moldenke
Verbena herteri Moldenke
Verbena hirta Spreng.
Verbena hispida Ruiz & Pav.
Verbena humifusa Cham.
Verbena × illicita Moldenke
Verbena incompta P.W.Michael
Verbena intermedia Gillies & Hook.
Verbena jessicae Nesom & G.S.Hinton
Verbena jordanensis Moldenke
Verbena kuntzeana Moldenke
Verbena laciniata (L.) Briq.
Verbena landbeckii Phil.
Verbena lasiostachys Link
Verbena lilacina Greene
Verbena lilloana Moldenke
Verbena lindbergii Moldenke
Verbena lindmanii Briq.
Verbena lipozygioides Walp.
Verbena litoralis Kunth
Verbena livermorensis B.L.Turner & G.L.Nesom
Verbena lobata Vell.
Verbena macdougalii A.Heller
Verbena macrosperma Speg.
Verbena madrensis G.L.Nesom
Verbena malmii Moldenke
Verbena malpaisana (T.Van Devender & G.L.Nesom) Christenh. & Byng
Verbena maritima Small
Verbena marrubioides Cham.
Verbena megapotamica Spreng.
Verbena mendocina Phil.
Verbena menthifolia Benth.
Verbena microphylla Kunth
Verbena moctezumae G.L.Nesom & T.Van Devender
Verbena × moechina Moldenke
Verbena montevidensis Spreng.
Verbena moranii G.L.Nesom
Verbena multiglandulosa Moldenke
Verbena nana Moldenke
Verbena neomexicana (A.Gray) Briq.
Verbena officinalis L. – werbena pospolita, w. lekarska
Verbena × ostenii Moldenke
Verbena ovata Cham.
Verbena paraguariensis Moldenke
Verbena paranensis Moldenke
Verbena parodii (Covas & Schnack) Moldenke
Verbena paulensis Moldenke
Verbena perennis Wooton
Verbena × perriana Moldenke
Verbena × perturbata Moldenke
Verbena peruviana (L.) Britton
Verbena phlogiflora Cham.
Verbena pinetorum Moldenke
Verbena platensis Spreng.
Verbena plicata Greene
Verbena polyantha (Umber) Moldenke
Verbena porrigens Phil.
Verbena pumila Rydb.
Verbena quadrangulata A.Heller
Verbena racemosa Eggert
Verbena radicata Moldenke
Verbena recta Kunth
Verbena rectiloba Moldenke
Verbena regnelliana Moldenke
Verbena reitzii Moldenke
Verbena ribifolia Walp.
Verbena rigida Spreng. – werbena żyłkowana
Verbena rugosa Mill.
Verbena × rydbergii Moldenke
Verbena sagittalis Cham.
Verbena santiaguensis (Covas & Schnack) Moldenke
Verbena scabra Vahl
Verbena scabrella Sessé & Moc.
Verbena scrobiculata Griseb.
Verbena selloi Spreng.
Verbena sessilis (Cham.) Kuntze
Verbena simplex Lehm.
Verbena sphaerocarpa L.M.Perry
Verbena stellarioides Cham.
Verbena stricta Vent. – werbena sztywna
Verbena strigosa Cham.
Verbena × stuprosa Moldenke
Verbena subincana (Tronc.) Shinners
Verbena sulphurea D.Don
Verbena supina L.
Verbena tampensis Nash
Verbena tecticaulis Tronc.
Verbena tenera Spreng.
Verbena teucriifolia M.Martens & Galeotti
Verbena thymoides Cham.
Verbena tomophylla Briq.
Verbena townsendii Svenson
Verbena tumidula L.M.Perry
Verbena turneri (G.L.Nesom) Christenh. & Byng
Verbena tweedieana Niven ex Hook.
Verbena urticifolia L. – werbena pokrzywolistna
Verbena × uruguayensis Moldenke
Verbena valerianoides Kunth
Verbena venturii Moldenke
Verbena verecunda (Umber) Moldenke
Verbena villifolia Hayek
Verbena xutha Lehm.

Przypisy

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[4]

[9]

[10]

[11]