Wikipedia:Wieszak
Artykuł wieszakowy – artykuł Wikipedii, który pozornie podejmuje dyskusję na temat hasła, lecz w rzeczywistości jest przykrywką dla luźno skojarzonego z hasłem tematu o subiektywnej naturze. Hasło wykorzystane jest w charakterze pustego wieszaka, który zostaje zakryte poprzez wszelkiego rodzaju wieszane na nim „płaszcze”.
Wprowadzenie zasad dotyczących biogramów żyjących osób i zasady Wikipedia:Czym Wikipedia nie jest jasno naświetliło fakt, że artykuły „wieszakowe” są znaczącym problemem w odniesieniu do żyjących ludzi.
Artykuły wieszakowe można tworzyć pod kątem promowania jednego z możliwych punktów widzenia, mogą też wyewoluować do swojej postaci ze zwykłych artykułów, w których zbyt wielki nacisk kładziono na jeden z opisywanych problemów. W każdym z tych dwóch przypadków artykuł musi zostać poddany poprawie.
Artykuły wieszakowe mogą też służyć tworzeniu wrażenie, że temat jest encyklopedyczny poprzez wypisanie (często w formie wyliczanki) powiązań do innych encyklopedycznych tematów, zamiast skupiać się na wykazywaniu encyklopedyczności samego tematu. Objawia się to m.in. poprzez nadmierne linkowanie do artykułów o innych osobach, instytucjach lub wydarzeniach.
Artykuły wieszakowe naruszają fundamentalne dla Wikipedii zasady neutralnego punktu widzenia, a w szczególności zalecenie, by artykuły były odpowiednio zrównoważone. Jeśli w charakterze wieszaka występuje biogram osoby żyjącej, to jest to problem wymagający natychmiastowej reakcji. Zamieszczone informacje mogą być prawdziwe (np. opatrzone odpowiednimi źródłami), lecz jeśli artykuł o żyjącej osobie staje się wieszakiem, jego treść trzeba natychmiast poprawić.
Typowe wieszaki
Niektóre przykłady artykułów wieszakowych to:
Wszystko o Jerzym
W artykule na temat XYZ:
W miejscu XYZ przebywał/spał/pracował/jadł Jerzy Waszyngton, który był nieudacznym generałem i fatalnym prezydentem, posiadającym niewolników, kłamczuchem w kwestii ścięcia drzewa wiśniowego, a poza tym... (seria akapitów o Jerzym Waszyngtonie mających najwyżej mglisty związek z hasłem XYZ.)
Rzucone przez dziennikarzy
Jerzy L. Osowy jest dziennikarzem. Pewnego dnia napisał on artykuł o Teorii Spiskowej X. Główne jej założenia to: i tak dalej, seria akapitów na temat wspomnianej teorii.
Ktoś tak zrobił, więc to aż tak głupie nie może być
Jasiu F. Asola jest sportowcem. Pewnego dnia zdecydował o przejściu z wyznania X na wyznanie Y. Czyż uratowanie swej duszy w ten sposób nie jest cudowne? Podam jeszcze szereg faktów na temat wyznania Y – najwspanialszej religii świata: …
Szczątkowa biografia
Doktor Fronkensteen jest lekarzem znanym ze swoich pionierskich badań wykazujących skuteczność soku z suszonych grzybów w walce z rakiem... dalej artykuł pomniejsza lub pomija szczegóły biografii lekarza, chyba że stanowią one argumentum ad verecundiam, w zamian koncentrując się na materiale dotyczącym soku z suszonych grzybów.
Podstęp krytyka
Halibut jest gatunkiem ryby.
- Krytyka
Podano[1], że halibuty mogą być morderczymi robotami z Kosmosu. Niechże to stanie się okolicznością przedstawienia szerszego spojrzenia na przybyszy-roboty...
Atak
Jan Kowalski pracuje jako dziennikarz, od trzydziestu lat dzielnie wypełniający swoje obowiązki wobec swojej gazety. Któregoś dnia jednak popełnił historyczną omyłkę, o mały włos nie opisawszy niesprawdzonego faktu, który mógł zrujnować życie niewinnej osoby. Z tego względu jest złą osobą... Dalej znajdują się szczegóły owej wpadki dziennikarskiej.
Śmieszne, prawda?
Jasiu Bloger jest osobą. Zarządza agencją literacką, która do niedawna określana była mianem „największej amerykańskiej autorskiej klapy” […]
I tak dalej do końca artykułu udowadniane jest jaką beznadzieją była agencja Blogera, mimo że artykuł miał być o samym Jasiu. Istniały artykuły, których tylko pierwsze zdanie odnosiło się do podmiotu, zaś następne akapity subiektywnie opisywały kwestie niezwiązane z hasłem.
Jestem wśród innych!!!
Janina Kowalska z Aten, znajoma Afrodyty i Hery, obroniła swoją pracę magisterską; w komisji zasiadali między innymi: Zeus, Posejdon i Hades. Jej pierwszym szefem był Platon, znany z założenia m.in. Akademii Platońskiej. Współpracowała blisko m.in. z Filonem z Laryssy, Antiochosem z Askalonu i Ammoniosem.
„Ale to szczera prawda!”
Zawartość artykułu wieszakowego może być powierzchownie prawdziwa. Jednak sama nadmierna ilość subiektywnego materiału wykraczającego poza zakres hasła sprawia, że artykuł jako całość nie jest w pełni prawdziwy. Stając oko w oko z artykułem wieszakowym, edytor staje również oko w oko z pytaniem: „Jakie wrażenie wywiera ten artykuł na przygodnym czytelniku?”
- Jeśli artykuł biograficzny dotyczący dziennikarza koncentruje się głównie na pojedynczym artykule o charakterze konspiracyjnym, który wyszedł spod pióra reportera, czytelnik po zakończeniu lektury odniesie błędne wrażenie, że większość kariery owego dziennikarza obracała się wokół opisanej teorii spiskowej, której jest on jednoznacznym zwolennikiem.
- Artykuł może zawierać sekcję krytyczną o przesadnych rozmiarach, co wywiera mylne przekonanie, jakoby opisana osoba była przedmiotem gorących sporów. Szeroko przedstawiona krytyka jest jednak zlepkiem wybranych opinii, a sekcja staje się spreparowaną kontrowersją. Również to powoduje powstanie błędnego przekonania o wysokiej kontrowersji postaci u czytelnika, mimo że przedstawione w krytycznej sekcji fakty są zasadniczo prawdziwe.
Płaszcze wiszące na wieszaku zasłaniają go – centralna postać czy idea artykułu ginie pod nawałem nadmuchanego, subiektywnego materiału. Artykuł, mimo że powierzchownie zawierający prawdziwe fakty, determinuje u czytelnika mylne zrozumienie treści.
Dobieranie faktów
Bardzo częstą strategią przy tworzeniu artykułów wieszakowych jest ostrożna selekcja przedstawianych faktów. Zamiast dostarczenia zrównoważonego zestawu informacji, artykuł wieszakowy za wszelką cenę dostarcza wiadomości potwierdzających jedną z subiektywnych tez.
Częstym narzędziem przy doborze faktów jest dostarczanie wielkich ilości cytatów różnych osób, krytykujących opisywanego człowieka, nie wspominając jednak, że krytyka pochodzi od ograniczonej grupy osób. Nieliczna frakcja krytykująca podmiot artykułu staje więc w pełnym świetle reflektorów, o wiele większym, niż sugerowałaby to jej liczebność lub znaczenie.
Pomimo tego, że same fakty bywają prawdziwe, w artykułach wieszakowych sama ich ilość doprowadza do „zaduszenia” pozostałych faktów, wywołując u czytelnika niewłaściwe wrażenie odnośnie do treści.
Co należy robić z wieszakami
Odpowiednią reakcją na artykuł wieszakowy jest polecenie „Śmiało modyfikuj strony – przycinaj nadmiar subiektywnych faktów, uzupełniając je bardziej zrównoważonym materiałem pochodzącym z wiarygodnych źródeł”. W skrajnych przypadkach artykułów na granicy encyklopedyczności, przy minimalnej szansie uratowania artykułu, stosowne może okazać się jego usunięcie.
Nie oczekuje się, ze edytorzy rozszerzą artykuł tak, by więcej zawartych w nim treści było obiektywnych, zachowując w ten sposób subiektywne sekcje. Edytorzy mogą poprawić artykuł, równoważąc go weryfikowalnymi faktami, lecz nie muszą tego robić. „Równoważenie artykułu” przez dodawanie edycyjnej „waty” – na przykład drobniutkich szczegółów z życia opisywanej osoby – również nie jest właściwe. Taki materiał dodaje do wiszących już na wieszaku płaszczy dodatkowe obciążenie w postaci „szalików”, „kapeluszy” i „rękawiczek”, co podkreśla ukrytą istotę artykułu i stanowi dodatkowy argument za usunięciem artykułu.
Co nie jest wieszakiem
Artykuł opisujący astronautę może koncentrować się głównie na jego lądowaniu na Księżycu. Misja kosmiczna, stanowiąca zaledwie niewielki ułamek jego życia, zajmuje większość opisującego go artykułu. Nie powoduje to jednak, że artykuł staje się wieszakiem. Wspomniane wydarzenie stanowiło ważny etap życia kosmonauty, jak też główny przyczynek do jego encyklopedyczności. Czytelnik artykułu, koncentrującego się na misji kosmicznej, nie jest sprowadzany na manowce. W sytuacji, gdy dane wydarzenie byłoby jedynym godnym odnotowania w encyklopedii epizodem z życia opisywanej osoby, lepiej byłoby zrezygnować z jej biografii, a odpowiednią notatkę umieścić w artykule opisującym wydarzenie, w którym uczestniczyła.
Artykuł o nazwie mającej wiele znaczeń, lub terminie różnie pojmowanym w różnych gałęziach wiedzy nie jest wieszakiem, jeśli przybliża tylko jedną definicję. W takich przypadkach definicję należy odpowiednio zawęzić, pisząc, ze „w dziedzinie Y pojęciem X określa się...”, lub umieszczając w tytule artykułu wzmiankę o wieloznaczności sformułowania, ukazując jego ograniczony zasięg. Jeśli artykuł jest w taki sposób zawężony, nie jest konieczne jego równoważenie poprzez mnożenie definicji dla różnych gałęzi wiedzy – taki materiał można dodać później, łącząc go w jednym artykule lub rozbijając na kilka odpowiednich artykułów.