Zofia Kucówna

W 1955 ukończyła studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, gdzie studiowała na roku między innymi z Jerzym Grotowskim i Aliną Obidniak. 26 listopada tego roku zadebiutowała w krakowskim Teatrze Młodego Widza w widowisku Ballady i romanse, według Adama Mickiewicza, w reżyserii Haliny Gallowej.

Była aktorką w Teatrze Młodego Widza w Krakowie (1955–1957) i Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie (1957–1959). Występowała na deskach teatrów warszawskich: Powszechnego (1959–1964, 1966–1968), Ateneum (1964–1965, 1982–1986) i Narodowego (1968–1982). W latach 1986–2006 była związana z Teatrem Współczesnym w Warszawie. Występowała gościnnie na deskach Filharmonii Narodowej (1971), Teatru Narodowego w Helsinkach(inne języki) (1986), Teatru Dramatycznego (1991), Teatru Ochoty (1995, 2006) oraz Teatru Komedia (2008)^[3]. Wystąpiła w kilkudziesięciu rolach w spektaklach takich reżyserów jak Iwo Gall, Maria Biliżanka, Jerzy Goliński, Irena Babel, Krystyna Skuszanka, Wanda Laskowska, Janusz Warmiński, Adam Hanuszkiewicz, Andrzej Łapicki, Maciej Englert, Erwin Axer, Zbigniew Zapasiewicz i Agnieszka Glińska^[3].

Do jej najważniejszych ról teatralnych należały Nora w Domu lalki Henryka Ibsena (1958), Panna Młoda w Weselu Stanisława Wyspiańskiego (1963), Sonia w Zbrodni i karze według Fiodora Dostojewskiego (1964), Pani Wąsowska w Panu Wokulskim według Lalki Bolesława Prusa (1967), królowa Gertruda w Hamlecie Shakespeare’a z Danielem Olbrychskim w roli tytułowej (1970), Lady Makbet w Makbecie (1972), Fedra w Fedrze Racine’a (1977) oraz Jean Horton w Kwartecie Harwooda (2000)^[3][4].

W 1959 zaczęła współpracę z Teatrem Telewizji, w którym zagrała kilkadziesiąt ról. Pracowała również jako pedagog, wykładała wiersz na Wydziale Aktorskim Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie^[3]. W maju 1998 otrzymała tytuł naukowy profesora nauk teatralnych^[5]. Wydała kilka poczytnych książek biograficzno-wspomnieniowych: Zatrzymać czas (1990), Zdarzenia potoczne (1993), Zapach szminki (2000), Szara godzina (2012) oraz zbiór felietonów Opowieści moje (2000). Przez wiele lat angażowała się w działalność Związku Artystów Scen Polskich, zwłaszcza na rzecz Domu Aktora w Skolimowie^[3].

W 2003 odcisnęła swoją dłoń na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach. 22 grudnia 2008 z rąk podsekretarza stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Tomasza Merty, odebrała Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[6]. W 2023 uhonorowana Wielką Nagrodą Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" w Zamościu za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji Polskiej^[7].

Zmarła 6 kwietnia 2024 w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie (Konstancin-Jeziorna^[1]). Aktorka, zgodnie z jej ostatnią wolą, spoczęła na cmentarzu parafialnym w Skolimowie w Kwaterze Artystów ZASP. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 15 kwietnia 2024 roku^[8].

Jej pierwszym mężem był Jan Mayzel. W latach 1976–1989 była żoną Adama Hanuszkiewicza^[9].

• Deszczowy lipiec (1957) – matka niesfornych dzieci
• Spóźnieni przechodnie (1962) – kelnerka Zosia (nowela Stary profesor), aktorka grająca w kręconym filmie (nowela Nauczycielka)
• Wielka, większa i największa (1962) – matka Groszka
• Wiano (1963) – Bronka Drzemlikówna
• Przygoda noworoczna (1963) – Ela
• Ich dzień powszedni (1963) – Ada, rejestratorka w pogotowiu
• Bariery dźwięku (1968) – Teresa
• Szkice warszawskie (1970) – Olga, żona Jacka
• Atlantyda (film animowany) (1972) – recytacja
• Spirala (1978) – Maria, lekarka
• Pestka (1995) – matka Borysa
• Sabina (1998) – Sabina Kozicka
• Dowody na istnienie Hanny K. (1999) – lektorka
• Zaduszki narodowe. Sybir ostatnie pożegnanie (2000)
• Syzyfowe prace (2000) – „Przepiórzyca”, właścicielka stancji
• Egzamin z życia (serial telewizyjny) (2005–2008) – Zuza Chełmicka, babcia Andrzeja
• Dwie strony medalu (serial telewizyjny) (2007) – Lucyna Wysocka, matka Janusza (gościnnie)
• Dom nad rozlewiskiem (serial telewizyjny) (2009) – Zosia
• Dom baśni (2010) – Eleonora
• Barwy szczęścia (2011) – Nadia Orłowska

• Zatrzymać czas, Białystok, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990, ISBN 83-03-03201-1
• Zdarzenia potoczne, Warszawa, P.P. „Dom Książki” Spółka Wydawniczo-Księgarska, 1993, ISBN 83-7064-072-9
• Zapach szminki, Łódź, „Akapit Press”, 2000, ISBN 83-87463-66-3
• Opowieści moje (wybór felietonów z lat 1995–1999), Łódź „Akapit Press”, 2000, ISBN 83-87463-48-5
• Szara godzina, Poznań, Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2012, ISBN 978-83-7785-191-3

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1998)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1970)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1975)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1978)^[10]
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za wybitne role w repertuarze współczesnym na antenie PR (1963)
• Nagroda na IV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Panny Młodej w Weselu w Teatrze Powszechnym w Warszawie (1964)
• Nagroda aktorska I stopnia na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Katowicach za rolę Sonii w Zbrodni i karze (1964)
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za kreacje aktorskie w Teatrze TV oraz występy estradowe w kabarecie „Mix” (1964)
• „Złoty Ekran” – dwukrotnie (1968 i 1969)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za osiągnięcia aktorskie w teatrze i w Teatrze TV (1971);
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (1974)
• Nagroda na I Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Matki Boskiej Poczajowskiej w spektaklu Beniowski według Juliusza Słowackiego w reż. Adama Hanuszkiewicza w Teatrze Narodowym w Warszawie (1975)
• Nagroda I stopnia XVII Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu za rolę tytułową w spektaklu Maria Ireneusza Iredyńskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie (1976)
• Nagroda Główna na XXX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę w Letycji i Lubczyku (1990)
• Dyplom za najlepsze Varsaviana – wyróżnienie za książkę Zatrzymać czas (1996)

• Andrzej Tadeusz Kijowski, Opis obyczajów w 15-leciu międzysojuszniczym 1989–2004 (Paradoks o ogródkach w Teatr to miejsce spotkania, t. III), Wydawnictwo AnTraKt 2010, ISBN 978-83-923292-8-2

• Zofia Kucówna w bazie filmpolski.pl
• Zofia Kucówna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09] .
• Zofia Kucówna w bazie IMDb (ang.)
• Zofia Kucówna w bazie Filmweb
• Zofia Kucówna, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
• Andrzej Tadeusz Kijowski – Opis obyczajów w 15-leciu międzysojuszniczym 1989-2004