د برازیل اقتصاد

کله چې پرتګالي کشافين په شپاړسمه پیړۍ کې راورسیدل، د اوسني برازیل اصلي اوسېدونکو قبیلو ټول ټال ۲.۵ میلیونه وګړي درلودل او د له ډبرين پړاو څخه يې په ژوند کې هېڅ عملي بدلون نه و راغلی. د پرتګال له خوا د برازیل له نېواک (۱۵۰۰-۱۸۳۲) څخه تر ۱۹۳۰ز لسیزې وروستيو پورې، د برازیل اقتصاد د صادراتو لپاره پر لومړنیو محصولاتو ولاړ و.

په پرتګالي سترواکۍ کې، برازیل یوه مستعمره وه چې د سترواکۍ د سوداګریزې تګلارې تابع وه، کوم چې لویه پیمانه درې عمده اقتصادي محصولات – بوره، سره زر او د ۱۹م پیړې راپدیخوا قهوه، درلودل. د نولسمې پیړۍ تر پايه د برازیل اقتصاد په لوړه پیمانه په افريقايي مريي مزدورانو متکي و (په ټوله کې شاوخوا ۳ میلیونه افریقایی مريان). هغه پړاو کې برازيل يوه مستعمره هم وه چې ستر شمېر اروپايان پکې مېشت و، ډيری يې پراتګاليان وو (د اریزونایانو او مادیریانو په ګډو)، خو ځیني هالنډي (هالنډي برازیل وګوره)، اسپانویان، انګريزان، فرانسویان، المان، فلیمیش، ډنمارکيان، سکاټلینډیان او سیفارډیک یهوديان هم پکې وو.

ورپسې، برازیل یوه پياوړې اقتصادي او وګړيزه وده هم تجربه کړه، ددې تر څنګ له اروپا څخه برازيل ته خلکو ډله ييز کوچ هم وکړ، عموماً له پرتګال (د ازیویانو او مادیریانو په ګډون)، اټالیې، اسپانیې، المان، پولنډ، اوکراین، سوټزرلینډ، اتریش او روسيې څخه هلته کوچېدلي وو. تر ۱۹۳۰ز لسیزې پورې په کمه اندازه کډوال د نیدرلینډ، فرانسې، فینلینډ، ایسلینډ څخه او سکنډناویايي هیوادونو، لیتوانیا، بیلجیم، بلغاریه، هنګري، یونان، لاتویا، انګلستان، ایرلینډ، سکاټلینډ، کرواټیا، چک جمهوریت، مالټا، شمالي مسیډونیا او لوګزامبورګ څخه، د منځني ختیځ (په عمده توګه له لبنان، سوریې، او ارمينیا)، جاپان، متحده ایالات، او جنوبي افریقا څخه راغلي وو.

په حقیقت کې، په ۱۹مه پیړۍ کې نړیوالې لويې کډوالۍ د دې هیواد د انسان پانګې په پرمختګ مثبتې اغیزې درلودې. کډوالو معمولا د  اصلي برازیلیانو په پرتله ښه رسمي او غیر رسمي روزنې ښودنه کوله او زياتو سوداګريزو افکارو ته يې ميلان درلود. د هغوی راتګ د سیمې لپاره ګټور و، نه یواځې د مهارت او علم له امله چې هغوی د خپل ځان سره دغه هیواد ته راوړی و، بلکې اصلي برازیلي نفوس ته د هغوی د انساني پانګې د غېر مستقيمو لګښتونو د اغېزو له امله هم. د بشري پانګې د غېر مستقيمو لګښتونو اغيزې په هغو سیمو کې خورا پیاوړې وې چې د کډوالو ډیر شمیر پکې مېشت و او په ځینو سیمو کې يې مثبتې اغیزې تر نن ورځې پورې لیدل کیږي.^[۱۱]

په ۲۰۰۷ز کال کې، د ۲۰۹ میلیون نفوس او لویو طبیعي زیرمو په لرلو سره، برازیل په نړۍ کې یو له لویو لسو بازارنو څخه دی، کوم چې په لسګونه میلیونه ټنه فولاد، ۲۶ میلیونه ټنه سیمینټ، ۳.۵ میلیونه د تلویزیون سيټونه او درې میلیون یخچالونه تولیدوي. سربیره پر دې، په کال کې شاوخوا ۷۰ میلیونه مکعب متره پټرولیم په تیلو، غورو توکو، پروپان ګاز او د سلګونه ډوله پيټروکيميکل په يوه پراخه لړۍ بدلیږي.^[۱۲][۱۳]

برازیل لږ تر لږه ۱۶۱،۵۰۰ کیلو متره پاخه سرکونه لري، همدا راز له ۱۵۰ ګیګاواټ برېښنا ظرفيت لرونکي تاسيسات لري، د دې هېواد حقیقی د سړي سر جي ډي پی په ۲۰۱۷ز کال کې د ۹،۸۰۰ امریکايي ډالرو څخه لوړه وه. د برازيل صنعتي سکتور د لاتیني امریکایی صنعتی تولید د پنځو څخه درېیمه برخه جوړوي. د دې هیواد ساینسي او ټیکنالوژیکي پرمختګ د بهرنۍ مستقیمې پانګونې لپاره په زړه پورې بلل شوی دی، په ۲۰۱۹ز کال کې، برازیل د بهرنیو پانګونو لپاره څلورم شمېره مقام تر لاسه کړ چې یواځې له متحده ایالاتو، چین او سینګاپور څخه شاته دی.^{[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]}

د کرڼې سکتور، چې په داخل کې ورته «اګرونیګیسیو» (زراعتي کاروبار) ویل کیږي، هم غښتلی و: د دوه لسیزو لپاره دغه سکتور، په هغو سیمو کې چې کلیوالي سکتور پورې اړه لري، برازیل د ډیرو لوړو تولیداتي هیوادونو په منځ کې ساتلی و. کرڼیز او د کان کیدنې سکتورونو هم د سوداګريرۍ زياتوالي ملاتړ وکړ، کوم چې د زياتو پيسو تر لاسه کولو (بېرته تر لاسه کول) او بهرنيو پورونو بيا تاديه کولو کې مرسته وکړه. په لوېدیځ کې د اقتصادونو د سقوط له امله، برازیل په ۲۰۱۰ز کال کې خپل ځان د واقعي ارزښت د زياتولو د مخنيوي په هڅو کې وموند.^[۱۹]

د اسیایي پراختيايي بانک او د مالیې عدالت شبکې معلومات روښانه کوي چې د برازیل د بې مالیې «سیوری» (په حساب کې نه نيول شوې برخه) اقتصاد د جي ډي پي ۳۹٪ برخه جوړوي.^[۲۰]

د «اوډبریچ» شرکت په برازیل کې د فساد یو له مهمو قضیو څخه بلل کیږي. د ۱۹۸۰ز لسیزې راهیسې، «اوډبریچ» د دې ګروپ په حق د رايې ورکولو په موخه د پارلمان غړیو ته د رشوت ورکولو لپاره څو میلیارده ډالر د رشوت په بڼه مصرف کړي دي. د ښاروالۍ په کچه، د «اوډبریچ» د فساد موخه «شخصي کولو تحریکول» و، په ځانګړي ډول د اوبو او نالیو ادارې په برخه کې.^[۲۱]