وارن ګامالیل هارډینګ

له اروپا سره اړیکې او د جګړې رسمي پای

د بهرنیو چارو وزیر په توګه د هیوز د ټاکلو پر وخت هارډینګ په ښکاره ټکو دا وویل چې پخوانی قاضي به بهرنۍ تګلاره پرمخ وړي. واک ته له رسېدو وروسته هارډینګ د ملګرو ملتونو په سازمان کې خپل دریځ سخت کړ او داسې پریکړه یې وکړه، چې متحده ایالات به ددغه سازمان په هېڅ ډول لوی او کوچني پیمان کې ګډون ونه کړي. د سنا له خوا د ورسای تړون له نه تصویبولو سره متحده ایالات په تخنیکي توګه له المان، اتریش او هنګري سره په جګړه کې پاتې شول، خو وروسته د ناکس پورټر پریکړه لیک پر بنسټ دغو هېوادونو له متحده ایالاتو سره سوله اعلان کړه او هر ډول حقوق یې د ورسای تړون لارې خوندي شول. له المان، اتریش او هنګري سره تړونونه، چې هر یو یې د ورسای د تړون له احکاموسره پوره سمون درلوده، په ۱۹۲۱ز کال کې تصویب شو.^{[۱۶][۱۷][۱۸]}

کله چې هارډینګ واک تر لاسه کړ، بهرنیو حکومتونو د متحده ایالاتو نه غوښتنه وکړه ،چې د نړیوال جنګ له امله ورکړل شوي پورونه راکم کړي. په دې ترڅ کې لومړی د المان حکومت هڅه وکړه، تر څو دغه پورونه چې باید ادا شي را کم کړي، خو متحده ایالاتو په دې برخه کې له هر ډول جوړجاړي نه ډډه وکړه. هارډینګ د میلون له خوا هغه وړاندیز شوی پلان تایید کړ، چې دولت ته په کې د خبرو اترو له لارې د جنګي پورونو کمولو اړوند پراخ واک ورکړل شوی و، خو کانګریس په ۱۹۲۲ز کال کې یو ډېر محدود قانون تصویب کړ. هیوز د یوې موافقې په اړه خبرې اترې وکړې، چې بریتانیې به د۶۲کلونو لپاره د ټیټ سود نرخونو سره د جګړې پور پرې کړي، چې دا تړون په ۱۹۲۳ز کال کې د کانګرس له خوا تصویب شو اوله نورو هېوادونو سره د خبرو اترو لپاره یوه بېلګه وه. د پورونو د کمولو په اړه له المان سره خبرې اترې د ۱۹۲۴ز کال د داوس پلان پایله وه. ^[۱۹]

یوه مهمه مسئله، چې دپخواني ولسمشرویلسون له خوا لاینحله پاتې وه د بالشویک روسیې په اړه د متحده ایالاتو تګلاره وه. متحده ایالات هم د هغو هېوادونو په ډله کې و، چې د روسیې له انقلاب وروسته یې هلته سرتېري واستول او د روسیې د(SFSR) له پېژندلو نه یې انکار وکړ. د هارډینګ د سوداګرۍ وزیرهوور، چې د روسیې په چارو کې یې د پام وړ تجربه درلوده، د تګلارې مشري په غاړه واخیسته.کله چې په ۱۹۲۱ز کال کې په روسیه کې قحطي راغله، هوور د امریکا له مرستندویه ادارې نه، چې هغه یې مشري کوله، له روسیې سره د مرستې لپاره خبرې اترې وکړې. د (U.S.S.R) مشرانو تمه درلوده، چې دا تړون به د شوروي اتحاد د رسمیت پېژندنې لامل شي. هوور له شوروي سره د سوداګرۍ ملاتړ وکړ، خو وېره یې درلوده چې د متحده ایالاتو شرکتونه به د شوروي لخوا کنګل شي، هیوز د دې کار سخت مخالفت وکړ او دا موضوع د هارډینګ په ولسمشرۍ کې نا حل شوې پاتې شوه.^[۲۰]

وارن هارډینګ د ۱۸۶۵ز کال د نوامبر په ۲مه د اوهایو په بلومینګ گرو سیمه کې زېږېدلی. هغه ماشومتوب کې په«ویني»مستعار نوم مشهور و، هغه د جورج ټریون هارډینګ او فوبی الیزابیت هارډینګ د اتو ماشومانو له ډلې کشری زوی و او مور یې (فوبی) یوه دولتي قابله وه. ټریون د ګیلاد غره ته څېرمه کرنه کوله او تر څنګ يې په یوه ښوونځي کې ښوونکي هم و، چې وروسته یې د یو روزنیز پروګرام له لارې یو کلن طب ولوست اوډاکټر شو او یو کوچنی تمرین یې پیل کړ. ^[۲۱]

په ۱۸۷۰ز کال کې د هارډینګ کورنۍکلیډونیا ته لاړه او هلته ټریون د ارګوس سیمه ییزه اونیزه ورځپاڼه ترلاسه کوله. هارډینګ له ۱۱کلنۍ نه د ورځپاڼې سوداګرۍ اساسات زده کړل.

د ۱۸۷۹ز کال په وروستیو کې هارډینګ د ۱۴کلنی په عمر د خپل پلار پوهنتون کې د ایبیریا په اوهایو مرکزي کالج کې شامل شو او ځان یې یو تکړه زده کونکی ثابت کړ. هغه او یو ملګري یې د اوهایو په مرکز کې د زده کړو په وروستي کال کې د (Iberia Spectator) په نامه یوه کوچنۍ ورځپاڼه خپره کړه، چې موخه یې  کالج او ښار دواړو ته اپیل کول و. د هغه د وروستي کال په لړ کې د هارډینګ کورنۍ له کالیډونیا نه ماریون ته لاړه او هغه هم له فراغت وروسته په ۱۸۸۲ز کال کې ورسره یوځای شو.^{[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵]}

هارډینګ د ۱۹۲۳ز کال د جولای په ۲۷مه سهار وختي د واشنګټن په پوهنتون کې له وینا کولو څو ساعته وروسته خپل ډاکټر چارلس ای ساویر ته زنګ وواهه او د معدې په پورتنۍ برخه کې یې د درد شکایت کاوه.

ډاکټرانو د ډیجیټل او کافین مایع په وسیله د هغه درملنه وکړه او داسې معلومېده، چې هغه به ښه  شوی وي. هوور په نړیواله محکمه کې د غړیتوب په ملاتړ د هارډینګ د بهرنۍ تګلارې وینا خپره کړه او ولسمشر ددې لپاره چې د خلکو له خوا له دې وینا نه هرکلی وشو خوښ و. د اګست په دویمه ماسپښین لا هم د هارډینګ حالت د ښه کېدو په حال کې و، خو ناببره هغه د ماښام په شاوخوا۷:۳۰بجو د ۵۷کلونو په عمر ومړ. د هارډینګ مړینه په پیل کې د دماغو دوینې جریان ته منسوب کېده، ځکه چې په هغه وخت کې ډاکټران په عمومي ډول د زړه د بندېدو په نښو نښانو نه پوهېدل.

د هارډینګ ناڅاپي مړینه ملت ته یو لویه صدمه وه، ځکه له هغه سره یې مینه درلوده. مطبوعاتو او خلکو دواړو د هغه ناروغي له نږدې څارله او دوی ته ډاډ ورکړل شوی و، چې هغه روغ دی.نهه میلیونه خلک د هغه اورګاډي مخې ته ورغلي ول چې د نوموړي جسد یې له سان فرانسیسکو نه واشنګټن ډي سي ته لېږداوه، هلته د جنازې له مراسمو وروسته، د هارډینګ جسد د ښخولو لپاره ماریون اوهایو ته ولېږدول شو. ^{[۲۶][۲۷][۲۶][۲۸][۲۹]}