پيرو (ملڪ)

جمھوريہ پيرو(انگريزي: Peru ) (ⁱ/pəˈruː/; ^[7]ڏکڻ آمريڪا جي اولھ ۾ واقع ھڪ ملڪ جو نالو آهي جنھن جي اتر م ئايڪئيڊور ۽ ڪولمبيا، اوڀر ۾ برازيل، ڏکڻ اوڀر ۾ بوليويا، ڏکڻ ۾ چلي ۽ اولھ ۾ پيسيفڪ سمنڊ آھي. ھي ڪثير جنسي جاندارن وارو ملڪ آھي جنھن ۾ اولھندي پيسيفڪ ساحلي علائقن جي بنجر ميدانن کان ويندي اتر کان ڏکڻ اوڀر تائين اينڊيس جبلن جي قطارن ۽ اوڀر ۾ اميزون ندي جي برساتي ٻيلن واري اميزون بيسن ۾ جاندارن جون ڪيتريون ئي جنسون رھندڙ آھن. ^[8]

جھموريہ پيرو República del Perú  ([[اسپينش ، هسپانوي يا اسپيني ٻولي Spanish language|اسپينش ، هسپانوي يا اسپيني ٻولي Spanish]]) Co-official names[lower-alpha 1] ڪئيچوئائي: Piruw Republika Aymara: Piruw Suyu
جھنڊو نِسبتي نشان
شُعار: ' "Firme y feliz por la unión" (Spanish) " اتحاد لاء خوش ۽ پختا ٿيو "
ترانو:  "Himno Nacional de Perú"  (اسپينش ، هسپانوي يا اسپيني ٻوليSpanish) "National Anthem of Peru" March: "Marcha de Banderas" (Spanish) "March of Flags"
قومي مھر رياستي جي وڏي مھر
گادي جو هنڌ	ليما 12°2.6′S 77°1.7′W / 12.0433°S 77.0283°W / -12.0433; -77.0283
سڀ کان وڏو شهر	ليما
سرڪاري ٻولي	اسپيني
ٻيون سرڪاري ٻوليون[lower-alpha 1]	ڪئيچوئائي ٻيون مقامي ٻوليون
نسلي گروھ (پيرو جي مردم شماري، 2017 [lower-alpha 2])	نسلي گروھن جا نالا 7001602000000000000♠60.2% ميسٽيزو 7001257500000000000♠25.75% پيرو جا اصل مقامي ماڻھو 7000589000000000000♠5.89% يورپي گورا 7000357000000000000♠3.57% آفريڪي ڪارا 6999160000000000000♠0.16% ايشيائي 7000104000000000000♠1.04% ٻيا 7000332000000000000♠3.32% جواب ناھي مليو
مذهب (2017 جي مردم شماري)	پيرو جي ماڻهن جا مذھب 7001760300000000000♠76.03% رومن ڪيٿولڪ عيسائيت 7001184800000000000♠18.48% پروٽيسٽنٽ عيسائيت —7001140700000000000♠14.07% ايوانجليڪل عيسائيت —7000164000000000000♠1.64% بغير ناليواري عيسائيت —7000152000000000000♠1.52% ايڊوينٽزم —6999750000000000000♠0.75% يھوا جا شاھد —6999490000000000000♠0.49% مورمون ازم 7000509000000000000♠5.09% لامذھب 6999410009999900000♠0.41% ۽ ٻيا
مقامي آبادي	پيروويئن
حڪومت	وحداني نيم صدارتي ريپبلڪ[1][2]
• صدر	مارٽن وزڪارا
• نائب صدر	مرسيڊيز ارائوز
• وزير اعظم	سيلويڊور ڊيل سولر
مقننه	ڪانگريس
آزادي اسپين کان آزادي ملي
• اعلان	28 جولاءِ 1821
• اواڪوچو واري جنگ	9 ڊسمبر 1824
• تسليم ڪيو ويو	14 آگسٽ 1879
پکيڙ
• جملي	1٬285٬216 km2 (496٬225 sq mi) (19th)
• پاڻي (%)	0.41
آبادي
• 2019 اندازو	32,495,510[3] (43rd)
• 2017 مردم شماري	31,237,385
•  گھاٽائي	23 /km2 (59.6 /sq mi) (198th)
جِي ڊي پي (مساوي قوت خريد )	2019 لڳ ڀڳ
• ڪل	$487.417  ارب ڊالر [4] (36th)
• في سيڪڙو	$14,252[4] (85th)
جِي. ڊي. پي  (رڳو نالي ۾ )	2019 لڳ ڀڳ
• ڪل	$239.218 ارب ڊالر (41nd)

ڪرسٽوفر ڪولمبس جي آمد کان اڳ وارو پيرو کوڙ قديم تهذيبن جو گھر ھيو جن ۾ 3200 ق ۾ واري سڀ کان قديم نارٽي چيڪو تھذيب (آمريڪا جي پنجن قديم ترين تھذيبن مان ھڪ) کان وٺي ڪولمبس جي آمد کان اڳ آمريڪا جي سڀ کان وڏي انڪا ايمپائر (انگريزي: Inca Empire ) تائين واريون تھذيبون شامل آهن. سورھين صدي عيسوي ۾ اسپين جي ايمپائر ھن خطي تي قبضو ڪري پيرو جي وائسرائلٽي قائم ڪئي جنھن جو صدر مقام ليما ۾ رکيو جنھن ۾ اسپين جي ڏکڻ آمريڪا وارين ڪالونين جو وڏو حصو شامل ھيو. پيرو 1821 ۾ اسپيني ارجنٽينا واري جنرل جوز ڊي سان مارٽن ۽ وينزويلائي اڳواڻ سائمن بوليور جي فوجي مھمن ۽ اواڪوچو واري جنگ جي نتيجي ۾ باقاعده اسپين کان خودمختيار ٿيڻ جو اعلان ڪيو جنھن بعد پيرو 1824 ۾ آزاد ٿيو. پيرو ھڪ نمائندگي واري جمھوري ريپبلڪ رياست آھي جنھن جا 25 انتظامي صوبا آھن ۽ معاشي لحاظ کان ان جو شمار اڀرندڙ مارڪيٽن ۾ ٿئي ٿو. ^[9] جنھنجي انساني ترقي جو اشاريو اوچو آهي ۽ وچولي آمدني جي مٿين سطح ۾ شمار ٿيندڙ آھي جنھن ۾ غربت جي شرح 19 سيڪڙو آهي.^[10]پيرو جي معيشت خطي اندر سڀ کان وڌيڪ خوشحالي واري آھي جنھن جي سراسري واڌ جي شرح 5.9 سيڪڙو آهي. ۽ ان جي صنعتي معيشت جي ترقي خطي ۾ سڀ کان تيز آھي جنھن جي شرح 9.6 سيڪڙو آهي.^[11] ان جي وڏين معاشي سرگرمين م کاڻون، صنعتي پيداوار، زراعت ۽ مڇي جو شڪار سان گڏوگڏ ٽيليڪميونيڪيشن ۽ بائيو ٽيڪنالاجي آهي.^[12] پيرو ايشيا پيسيفڪ ايڪانامڪ ڪوآپريشن ، پيسيفڪ الائنس ، ٽرانس پيسيفڪ پارٽنرشپ ۽ ورلڊ ٽريڊ آرگنائيزيشن جو سرگرم رڪن آھي ۽ ان جو شمار وچولي طاقتن ۾ ٿئي ٿو. ^[13] ھن ملڪ جي آبادي 320000 جي لڳ ڀڳ آهي جنھن ۾ ھتان جا اصل رهاڪو، يورپي گورا، آفريڪي ڪارا، ايشيائي ماڻھو شامل آهن. ھن ملڪ جي سڀ کان وڌيڪَ ڳالهائجندڙ ٻولي اسپيني آھي ۽ ٻئي نمبر تي ڪئيچوئائي آھيھي ھڪ ڪثيرالثقافت ملڪ آھي.