Shteti i Palestinës
Shteti i Palestinës (Arabisht: دولة فلسطين Daulat Filasṭīn) është një shtet sovran de jure në Azinë Perëndimore që pretendon Bregun Perëndimor (në kufi me Izraelin dhe Jordaninë) dhe Rripin e Gazës (në kufi me Izraelin dhe Egjiptin) me Jeruzalemin (Kudsi) si kryeqytet të caktuar, megjithëse qendra e tij administrative aktualisht ndodhet në Ramallah. Tërësia e territorit të pretenduar nga Shteti i Palestinës është pushtuar që nga viti 1948, së pari nga Egjipti dhe Jordania dhe më pas nga Izraeli pas Luftës Gjashtë Ditore më 1967. Palestina ka një popullsi prej 5,051,953 që nga shkurti 2020, renditur e 121-të në botë.[3]
دولة فلسطين Dawlat Filasṭīn | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Flamuri  Stema | |||||
| Himni: Fida'i[1] | |||||
| Kryeqyteti | Jeruzalemi (de jure)[2] Ramallahu | ||||
| Qyteti më i madh | Gaza | ||||
| Gjuhët zyrtare | Arabisht | ||||
| Qeveria | |||||
| Lloji i qeverisjes | Republikë unitare gjysmë presidenciale | ||||
| Popullsia | |||||
• Përllogaritje | 5,159,076 | ||||
| Të dhëna të tjera | |||||
| Zona kohore | UTC+2 | ||||
Pas Luftës së Dytë Botërore, në vitin 1947, Kombet e Bashkuara (OKB) miratuan një Plan të Ndarjes për Palestinën e Detyrueshme, i cili rekomandonte krijimin e shteteve të pavarura arabe dhe hebreje dhe një Jerusalem nën kontrollin ndërkombëtar . [4] Ky plan i ndarjes u pranua nga hebrejtë, por u refuzua nga arabët . Menjëherë pasi Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara miratoi planin si Rezolutën 181, në Palestinë shpërtheu një luftë civile [5] dhe plani nuk u zbatua. [6] Një ditë pas krijimit të shtetit të Izraelit më 14 maj 1948, [7] [8] [9] vendet fqinje arabe pushtuan ish-mandatin britanik dhe angazhuan forcat izraelite në Luftën Arabo-Izraelite të vitit 1948 . [10] [11] Më vonë, Qeveria Mbarë Palestineze u krijua nga Liga Arabe më 22 shtator 1948 për të qeverisur Protektoratin Mbarë Palestinez në Rripin e Gazës të pushtuar nga Egjipti . Ajo u njoh shpejt nga të gjithë anëtarët e Ligës Arabe, përveç Transjordanisë, e cila kishte pushtuar dhe aneksoi më vonë Bregun Perëndimor, duke përfshirë Jeruzalemin Lindor. Palestina aktualisht njihet nga 138 nga 193 shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara (OKB) . Megjithëse juridiksioni i Qeverisë Gjithë Palestineze u deklarua se mbulonte të gjithë ish Palestinën e Detyrueshme, juridiksioni i saj efektiv ishte i kufizuar në Rripin e Gazës. [12] Gjatë Luftës Gjashtë Ditore në qershor 1967, Izraeli pushtoi Rripin e Gazës dhe Gadishullin Sinai nga Egjipti, Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor nga Jordania dhe Lartësitë Golan nga Siria .
Më 15 nëntor 1988 në Algjer, Yasser Arafat, si Kryetar i PLO, nxori Deklaratën Palestineze të Pavarësisë, e cila themeloi Shtetin e Palestinës. Një vit pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Oslos në 1993, Autoriteti Kombëtar Palestinez (PNA) u formua për të qeverisur (në shkallë të ndryshme) zonat A dhe B në Bregun Perëndimor, që përfshin 165 enklava, dhe Rripin e Gazës . Pasi Hamasi u bë partia kryesore e parlamentit PNA në zgjedhjet më të fundit (2006), shpërtheu një konflikt midis tij dhe partisë Fatah, duke çuar në marrjen e Rripit të Gazës nga Hamasi në 2007 (dy vjet pas shkëputjes së Izraelit ). .
Pavarësia e shtetit u deklarua më 15 nëntor 1988 nga Organizata Çlirimtare e Palestinës (PLO) dhe është njohur nga 138 vende të OKB-së. Himni kombëtar i Palestinës është Fida'i.
Gjeografia
- Artikulli kryesor: Gjeografia e Palestinës
Zonat e pretenduara nga Shteti i Palestinës qëndrojnë në Levant. Rripi i Gazës kufizohet me Detin Mesdhe në perëndim, Egjiptin në jug dhe Izraelin në veri dhe lindje. Bregu Perëndimor kufizohet nga Jordania në lindje dhe Izraeli në veri, jug dhe perëndim. Kështu, të dy enklavat që përbëjnë zonën e pretenduar nga Shteti i Palestinës nuk kanë asnjë kufi gjeografik me njëri-tjetrin, duke u ndarë nga Izraeli. Këto zona do të përbëjnë vendin e 163-të më të madh në botë për nga sipërfaqja e tokës.
Palestina ka një numër çështjesh mjedisore; çështjet me të cilat përballet Rripi i Gazës përfshijnë shkretëtirëzimin; kripje e ujit të freskët; trajtimi i ujërave të zeza; sëmundje të transmetuara nga uji; degradimi i tokës; dhe shterimin dhe ndotjen e burimeve ujore nëntokësore. Në Bregun Perëndimor, zbatohen shumë nga të njëjtat çështje; megjithëse uji i freskët është shumë më i bollshëm, hyrja është e kufizuar nga mosmarrëveshja në vazhdim.
Tre ekoregjione tokësore gjenden në zonë: Mesdheu Lindor pyje halore-sklerofile-gjethegjerë, shkretëtira arabe dhe shkretëtira e shkurreve Mesopotamiane.
Klima
Temperaturat në Palestinë ndryshojnë shumë. Klima në Bregun Perëndimor është kryesisht mesdhetare, pak më e ftohtë në zonat e ngritura në krahasim me vijën e bregut, në perëndim të zonës. Në lindje, Bregu Perëndimor përfshin pjesën më të madhe të Shkretëtirës Judean duke përfshirë bregun perëndimor të Detit të Vdekur, të karakterizuar nga një klimë e thatë dhe e nxehtë. Gaza ka një klimë të nxehtë gjysmë të thatë (Köppen: BSh) me dimra të butë dhe verëra të nxehta të thata.[13] Pranvera arrin rreth marsit-prillit dhe muajt më të nxehtë janë korriku dhe gushti, me mesataren e lartë prej 33 °C. Muaji më i ftohtë është janari me temperatura zakonisht në 7 °C. Shiu është i pakët dhe përgjithësisht bie midis nëntorit dhe marsit, me norma vjetore të reshjeve afërsisht në 4.57 inç (116 mm).[14]
Demografia
Sipas statistikave, Palestina ka pasur 4,420,549 banorë në vitin 2013. Sipërfaqja ishte 6,220 kilometra katrorë, ndërsa dendësia ka qenë 731 banorë për kilometra katrorë. Ndahet në dy pesë që nuk kanë kufi ndërmejt veti: Rripi i Gazës dhe Bregu Perëndimorë. Gaza është qyteti më madh në Palestinë, e cila ka 515,556 banorë.
Feja
93% të banorëve në Palestinë janë myslimanë. Shumica prej tyre janë të degës synni, por ka edhe të degës ahmedi. 6% e banorëve janë krishter. Ndërsa 1 % janë Druze dhe Samaritane.