Арсен

Изотопи собити арсени табиӣ 75As аст. Дар қишри Замин массаи арсен 1,7·10-4 %, бештар дар намуди минералҳои сулфурӣ (мас., арсенопирит, аурипигмент ва ғ.) дучор мешавад. Пайвастҳои арсенро дар истеҳсоли шиша ва чинӣ, ҳангоми коркарди пӯст ва мӯина, дар соҳаи кишоварзӣ (чун заҳри химиявӣ) кор мефармоянд. Пайвастҳои арсен дар тиб низ чун дору истифода мешаванд. Бо мақсади табобат пайвастҳои органикӣ ва ноорганикии арсенро кор мефармоянд. Ба пайвастҳои ноорганикии арсен ангидриди арсен, маҳлули арсенити калий, арсенати натрий ва ғ. мансубанд. Ангидриди арсенро дар амалияи стоматологӣ кор мефармоянд. Арсенити калий ва арсенати натрий якҷоя бо стрихнин ба таркиби доруи «Дуплекс» дохил карда мешавад (онро ҳангоми камхунии сабук таъйин менамоянд). Пайвастҳои органикии арсен ба спирохетҳо, лейшманияҳо, амёбаи исҳоли хунин, трипаносомҳо, плазмодияи вараҷа, трихомонадҳо, баъзе гелминтҳо таъсир мерасонанд.

Истифодаи доруҳои арсен барои одамони аз 50-сола боло, инчунин ҳангоми бемориҳои шадиди сироятӣ (зуком, ангина), бемориҳои шадиди меъдаю рӯда, решмарази меъда, амрози дилу рагҳо, гепатитҳо, нефритҳо, омоси гурда, диабети қанд, бемориҳои ҷоғар, диатезҳои хунрез, камхунии вазнин, сил, бемориҳои илтиҳобии пӯст, амрози чашм ва силсилаи асабҳои марказӣ ҷоиз нест. Ҳамаи пайвастҳои ҳалшавандаи арсен заҳри қотил мебошанд. Бо мақсади пешгирии заҳролудӣ дар корхонаҳои саноатӣ бояд қоидаҳои беҳдошт ва муҳофизати меҳнат риоя гарданд. Пӯшидани либоси махсус, ҳаво додани ҷои кор, истифодаи респиратор, дастпӯшак, айнаки муҳофизатӣ, баъди кор оббозӣ бо оби ширгарм (бе собун) аз ҷумлаи тадбирҳои пешгирии заҳролудӣ аз арсен мебошанд. Хусусан мунтазам аз назорати духтур гузаштан аҳамияти калон дорад. Чунин коргарон бояд ҳар рӯз шир истеъмол намоянд. .

• Арсен / Т. Идрисов // А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2023, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.